ក្រុមអ្នកតស៊ូមតិអំពាវនាវស្នើចំណាត់ការពីបៃដិន ក្នុងថ្ងៃគម្រប់ខួបឃាតកម្មអ្នកកាសែតអារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត Khashoggi
វ៉ាស៊ីនតោន៖ តិចជាងពីរឆ្នាំមុន ពេលលោកចូ បៃដិន (Joe Biden) នៅជាបេក្ខជនប្រធានាធិបតីអាមេរិកនៅឡើយ លោកឆ្លើយថាលោកនឹងធ្វើ នៅពេលសួរថាតើលោកនឹងដាក់ទណ្ឌកម្មមេដឹកនាំជាន់ខ្ពស់អារ៉ាប៊ីសាអូឌីតជុំវិញឃាតកម្មអ្នកកាសែតលោក ចាម៉ាល់ ខាសូហ្គី (Jamal Khashoggi) ឬអត់។
ប៉ុន្តែប៉ុន្មានថ្ងៃមុនខួប៣ឆ្នាំនៃឃាតកម្មនៅថ្ងៃទី២ ខែតុលារបស់អ្នកកាសែតរូបនេះ ទីប្រឹក្សាសន្តិសុខជាតិរបស់ប្រធានាធិបតីបៃដិន លោក Jake Sullivan បានជួបជាមួយព្រះអង្គម្ចាស់រាជទាយាទអារ៉ាប៊ីសាអូឌីត Mohammed bin Salman (MBS)។ អ្នកវិភាគលើកឡើងថាការណ៍នេះជាឧទាហរណ៍ចុងក្រោយនៃការបរាជ័យរបស់លោកបៃដិនលើការសន្យារបស់ខ្លួនក្នុងការស្វែងរកអ្នកទទួលខុសត្រូវចំពោះឃាតកម្ម។
លោក Raed Jarrar ប្រធានផ្នែកតស៊ូមតិនៃអង្គការប្រជាធិបតេយ្យដើម្បីពិភពអារ៉ាប់ (DAWN) ដែលជាក្រុមមួយបង្កើតឡើងជាផ្លូវការក្រោយការស្លាប់របស់លោក Khashoggi និយាយថា៖ «ដំណើរទស្សនៈកិច្ចនេះ ពិតជាទះចំកណ្ដាលមុខយើងរាល់គ្នា ដែលធ្វើការតស៊ូមតិដើម្បីរកយុត្តិធម៌ជូនលោក Jamal Khashoggi»។
ទំនាក់ទំនងរវាងរដ្ឋាភិបាលក្រុងរីយ៉ាដ និងក្រុងវ៉ាស៊ីនតោនមិនសូវជាមានភាពសុខដុមដូចកាលពីអាណត្តិរបស់អតីតប្រធានាធិបតី ដូណាល់ ត្រាំ (Donald Trump) ដែលការពារព្រះអង្គម្ចាស់រាជទាយាទដោយផ្ទាល់នៅពេលមានការខឹងសម្បារពីក្នុងសភាបន្ទាប់ពីឃាតកម្មនោះទេ ក្រោយរដ្ឋបាលលោកបៃដិនចាត់វិធានការមួយចំនួនដើម្បីបំភ្លឺអំពីអ្វីដែលបានកើតឡើង។
កាលពីដើមឆ្នាំនេះ រដ្ឋបាលលោកបៃដិនចេញរបាយការណ៍សង្ខេបមួយស្តីពីការវាយតម្លៃរបស់សហគមន៍ចារកម្មអាមេរិកចំពោះឃាតកម្មលោក Khashoggi ដែលជាអ្នកកាសែតវ៉ាស៊ីនតោនប៉ុស្តិ៍ត្រូវគេសម្លាប់នៅស្ថានកុងស៊ុលអារ៉ាប៊ីសាអូឌីតក្នុងក្រុងអ៊ីស្តង់ប៊ុលក្នុងឆ្នាំ ២០១៨ ។
របាយការណ៍រៀបរាប់ថា៖ «យើងវាយតម្លៃថា ព្រះអង្គម្ចាស់រាជទាយាទអារ៉ាប៊ីសាអូឌីត Muhammad bin Salman បានយល់ព្រមប្រតិបត្តិការនៅក្រុងអ៊ីស្តង់ប៊ុល ប្រទេសតួកគី ដើម្បីចាប់ឬសម្លាប់អ្នកកាសែតអារ៉ាប៊ីសាអូឌីតលោក Jamal Khashoggi»។
រដ្ឋាភិបាលអារ៉ាប៊ីសាអូឌីតច្រានចោលចំពោះការរកឃើញនេះ ហើយស្តីបន្ទោសឃាតកម្មលើក្រុមមន្រ្តីធ្វើប្រតិបត្តិការអំពើទុច្ចរិត បោកបញ្ចោត បញ្ចុះបញ្ចូលឱ្យលោកទៅប្រទេសកំណើត។ ជនជាប់ចោទ ៨ នាក់ដែលមិនបញ្ចេញឈ្មោះ ត្រូវបានផ្តន្ទាទោសដាក់ពន្ធនាគារពី៧ ទៅ ២០ ឆ្នាំនៅក្នុងប្រទេសអារ៉ាប៊ីសាអូឌីត ពីបទជាប់ពាក់ព័ន្ធក្នុងការសម្លាប់នេះ។
មន្ត្រីអារ៉ាប៊ីសាអូឌីតធ្លាប់ទទូចពីដំបូងថា លោក Khashoggi ចាកចេញពីស្ថានកុងស៊ុលអ៊ីស្តង់ប៊ុលដោយគ្មានគ្រោះថ្នាក់នោះទេ។ជាងពីរសប្តាហ៍ក្រោយមក រដ្ឋាភិបាលបានទទួលស្គាល់ការសម្លាប់នេះ ប៉ុន្តែនិយាយថាវាគឺជាលទ្ធផលនៃប្រតិបត្តិការគ្មានការអនុញ្ញាតដែលកើតឡើងដោយគ្មានការដឹងពីមន្រ្តីកំពូល។
ការចេញផ្សាយរបាយការណ៍របស់អាមេរិក បានអំពាវនាវជាថ្មីដល់ទីក្រុងវ៉ាស៊ីនតោនឱ្យទទួលខុសត្រូវចំពោះព្រះអង្គម្ចាស់រាជទាយាទ ប៉ុន្តែរដ្ឋបាលលោកបៃដិនបានសម្រេចចិត្តប្រឆាំងនឹងការដាក់ទណ្ឌកម្មលើទ្រង់ ដោយសំអាងថាខ្លួនព្យាយាមធ្វើឱ្យមានទំនាក់ទំនងល្អឡើងវិញ ដោយមិនឱ្យបែកបាក់ទំនាក់ទំនងជាមួយក្រុងរីយ៉ាដ។
អ្នកស្រី Agnes Callamard អតីតអ្នករាយការណ៍ពិសេសរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិស្តីពីការសម្លាប់ក្រៅប្រព័ន្ធតុលាការ ដែលបច្ចុប្បន្នជាអគ្គលេខាធិការនៅអង្គការលើកលែងទោសអន្តរជាតិ សម្តែងការខកចិត្តចំពោះរដ្ឋបាលលោក Biden នៅសប្តាហ៍នេះដោយនិយាយថា គ្មានអ្វីផ្លាស់ប្តូរទេចាប់តាំងពីការវាយតម្លៃរបស់សហគមន៍ស៊ើបការណ៍សម្ងាត់ចេញផ្សាយ។
នៅក្នុងរបាយការណ៍ផ្ទាល់ខ្លួនរបស់អ្នកស្រីសម្រាប់អង្គការសហប្រជាជាតិនៅឆ្នាំ២០១៩ អ្នកស្រី Callamard បានសន្និដ្ឋានថារដ្ឋាភិបាលអារ៉ាប៊ីសាអូឌីតទទួលខុសត្រូវចំពោះការសម្លាប់លោក Khashoggi ។
ថ្លែងនៅក្នុងពិធីរំលឹកខួបនៃឃាតកម្មកាលពីថ្ងៃព្រហស្បតិ៍សប្ដាហ៍មុន អ្នកស្រី Callamard និយាយថា ទោះបីជាអ្នកដែលបានធ្វើឃាតកម្មនេះមិនទាន់ត្រូវបាននាំយកមកកាត់ទោសក៏ដោយ សកម្មជនសិទ្ធិមនុស្ស និងការស៊ើបអង្កេតរបស់អ.ស.ប. បានទម្លាយពួកគេរួចហើយ»។
ឃាតកម្មរបស់លោក Khashoggi កើតឡើងនៅពេលដែលគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យនៅវ៉ាស៊ីនតោន មានមន្ទិលអំពីទំនាក់ទំនងដ៏កក់ក្ដៅរបស់លោកប្រធានាធិបតី Trump ជាមួយរាជវង្សអារ៉ាប៊ីសាអូឌីត។ នៅពេលដែលលោក Trump ការពារមេដឹកនាំកំពូលរបស់អារ៉ាប៊ីសាអូឌីតពី អ្នកប្រជាធិបតេយ្យ និងអ្នកសាធារណរដ្ឋមួយចំនួនក្នុងសភាបានជំរុញឱ្យមានការទទួលខុសត្រូវចំពោះការស្លាប់របស់លោក Khashoggi ដែលជាអ្នករស់នៅអាមេរិក និងធ្វើការឱ្យកាសែតអាមេរិក។
អ្នកស្រី Hatice Cengiz គូដណ្តឹងរបស់លោក Khashoggi និយាយទាំងទឹកភ្នែកកាលពីថ្ងៃសុក្រក្នុងពិធីមួយដែលរៀបចំឡើងដោយយុទ្ធនាការសេរីភាពទីមួយថា៖ «លោកប្រធានាធិបតីបៃដិន និងលោកស្រីអនុប្រធានាធិបតី ហារីសតើពេលណាអ្នកនឹងបំពេញតាមការសន្យារបស់អ្នក? តើអ្នកនឹងប្រែពាក្យរបស់អ្នកទៅជាសកម្មភាពនៅពេលណា»?
លោកបៃដិនសន្យាកាលពីចុងឆ្នាំ ២០១៩ ថានឹងធ្វើឱ្យអារ៉ាប៊ីសាអូឌីត បង់ថ្លៃចំពោះឃាតកម្ម ហើយសន្យាថានឹងបញ្ចប់ការលក់អាវុធទៅក្រុងរីយ៉ាដ។ លោកនិយាយថា៖ «មានតម្លៃតិចតួចក្នុងការប្រោសលោះសង្គមរបស់រដ្ឋាភិបាលបច្ចុប្បន្ននៅអារ៉ាប៊ីសាអូឌីត»។ ប៉ុន្តែវោហាសាស្ត្រដ៏ក្ដៅគគុក មិនបានប្រែក្លាយជាគោលនយោបាយទេនៅពេលដែលយុទ្ធនាការបោះឆ្នោតចប់ ហើយលោកចូលកាន់ដំណែងកាលពីដើមឆ្នាំ ២០២១។
លោក Nihad Awad នាយកប្រតិបត្តិនៃក្រុមប្រឹក្សាទំនាក់ទំនងអាមេរិក-អ៊ីស្លាម (CAIR) និយាយថា ខណៈដែលក្រុមនេះសាទរចំពោះការប្តេជ្ញាចិត្តរបស់រដ្ឋបាលលោកបៃដិន និងការសន្យារបស់ខ្លួនក្នុងការដាក់សិទ្ធិមនុស្សនៅលើកំពូលនៃរបៀបវារៈរបស់ខ្លួន មានកិច្ចការផ្សេងទៀតចាំបាច់ត្រូវធ្វើបន្ថែម។
លោកនិយាយកាលពីថ្ងៃព្រហស្បន៍ក្នុងពិធីជាមួយអ្នកស្រីCallamard ដែរថា៖ «ដូចដែលយើងឃើញអំពើឃោរឃៅនៅតែបន្តកើតមាននៅមជ្ឈឹមបូព៌ា និងនៅជុំវិញពិភពលោក។ យើងចង់រំលឹកដល់រដ្ឋបាលនេះថាត្រូវតែរក្សាការសន្យារបស់ខ្លួន»។
វិទ្យាស្ថានសារព័ត៌មានអន្តរជាតិ (IPI) និយាយកាលពីថ្ងៃសុក្រថា រយៈពេលបីឆ្នាំហើយ យុត្តិធម៌ចំពោះការសម្លាប់លោក Khashoggi នៅតែមិនមាន។ ស្ថាប័នដដែលបន្តថា៖ «អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត និងព្រះអង្គម្ចាស់រាជទាយាទ MBS មិនរងផលវិបាកធ្ងន់ធ្ងរ យើងមិនភ្លេចនោះទេ។ IPI ថ្កោលទោសយ៉ាងខ្លាំងចំពោះការបន្តនិទណ្ឌភាព ហើយយើងបន្តទាមទារឱ្យមានការទទួលខុសត្រូវពេញលេញចំពោះទង្វើដ៏ឃោរឃៅនេះ»។
សេតវិមានមិនទាន់មានការឆ្លើយតបយ៉ាងណាទេ ចំពោះការអំពាវនាវរបស់ក្រុមអ្នកតស៊ូមតិ ផ្ទុយទៅវិញបានប្រកាសពីដំណើរទស្សនៈកិច្ចរបស់លោក Sullivan ទៅកាន់មជ្ឈឹមបូព៌ាកាលពីល្ងាចថ្ងៃចន្ទ ដែលជាថ្ងៃដែលលោកជួបជាមួយព្រះអង្គម្ចាស់រាជទាយាទ មុនការប្រារព្វខួបរបស់លោក Khashoggi។ រដ្ឋបាលលោកបៃដិនមិនបានបង្ហាញព័ត៌មានលម្អិតអំពីកិច្ចប្រជុំនេះទេ ប៉ុន្តែអារ៉ាប៊ីសាអូឌីតបានបញ្ជាក់ពីកិច្ចពិភាក្សានេះដោយនិយាយថា ពួកគេផ្តោតលើយេម៉ែន និងបញ្ហាតំបន់ផ្សេងទៀត។
ចាប់តាំងពីចូលកាន់តំណែងនៅខែមករាមក ក្រោមការដឹកនាំលោកបៃដិន រដ្ឋាភិបាលអាមេរិកបានប្រកាសផែនការបញ្ចប់ការគាំទ្ររបស់អាមេរិកចំពោះប្រតិបត្តិការវាយលុករបស់អារ៉ាប៊ីសាអូឌីតនៅយេម៉ែន ដែលប្រទេសមួយនេះចូលរួមក្នុងយុទ្ធនាការទម្លាក់គ្រាប់បែកប្រឆាំងក្រុមឧទ្ទាម Houthi តាំងពីឆ្នាំ ២០១៥ ។
ចំពេលដែលមានជនស៊ីវិលស្លាប់ និងវិបត្តិមនុស្សធម៌ ការចូលរួមរបស់អាមេរិកនៅក្នុងសង្គ្រាមយេម៉ែនក្លាយជារឿងមិនសូវបានលើកមកនិយាយនៅក្នុងសភា ប៉ុន្តែលោកបៃដិនក៏បានផ្អាកការលក់អាវុធមួយចំនួនដែលរដ្ឋបាលមុនបានអនុម័ត រួមទាំងការចេញរបាយការណ៍ស្ដីពីការសម្លាប់លោក Khashoggi ជាដើម។
ប្រភព៖ Aljazeera
