ខួបទី៣២ឆ្នាំ នៃកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស ២៣ តុលា ១៩៩១-២៣ តុលា ២០២៣
ភ្នំពេញ៖ ប្រធានក្រុមឧត្តមប្រឹក្សាផ្ទាល់ព្រះមហាក្សត្រ និងជាអតីតនាយករដ្ឋមន្រ្តីនៃកម្ពុជាសម្តេចតេជោ ហ៊ុន សែន បានលើកឡើងថា ក្រោមនយោបាយ ឈ្នះ-ឈ្នះ របស់សម្ដេច គឺបានបញ្ចប់សង្រ្គាមស៊ីវិលទាំងស្រុង នៅឆ្នាំ ដែលកម្ពុជាទូទាំងប្រទេស បានស្គាល់នូវសន្តិភាពពេញលេញ និងសម្បូរសប្បាយរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃ។
សម្ដេចតេជោ ហ៊ុន សែន បានលើកឡើងដូចនេះតាមរយៈតេឡេក្រាមនាព្រឹកថ្ងៃទី២៣ ខែតុលា ឆ្នាំ២០២៣ ដែលជាខួបទី៣២ឆ្នាំ នៃកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស ២៣ តុលា (២៣ តុលា ១៩៩១-២៣ តុលា ២០២៣)។
សម្ដេចតេជោបន្តថា ៣២ឆ្នាំមុន ពោលគឺនៅថ្ងៃទី២៣ ខែតុលា ឆ្នាំ១៩៩១ ភាគីទាំង៤ របស់កម្ពុជារួមមាន លោក ហ៊ុន សែន តំណាងឱ្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា, ចលនាតស៊ូហ៊្វុនស៊ិនប៉ិច ដែលតំណាងដោយសម្តេចព្រះ នរោត្តម សីហនុ និងសម្តេចក្រុមព្រះ នរោត្តម រណប្ញទ្ឋិ, រណសិរ្សជាតិរំដោះប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ តំណាងដោយ លោក សឺន សាន និងក្រុមចលនាកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ (ប៉ុលពត) តំណាងដោយ លោក ខៀវ សំផន។
ភាគីទាំង៤ បានឈានទៅចុះហត្ថលេខា លើកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាព នៅទីក្រុងប៉ារីស ប្រទេសបារាំង ក្រោមវត្តមានសាក្សីមកពី១៨ប្រទេស រួមទាំងអគ្គលេខាធិការអង្គការសហប្រជាជាតិ (UN) ផងដែរ ដើម្បីបញ្ច ប់សង្រ្គាមស៊ីវិលនៅកម្ពុជា។
សម្ដេចតេជោ ហ៊ុន សែន បញ្ជាក់ថា ៖ «ទោះបីមានកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពប៉ារីស ២៣ តុលា ១៩៩១ ក៏ពិតមែន ប៉ុន្តែសង្រ្គាមស៊ីវិលនៅកម្ពុជា នៅបន្តដែលបង្កដោយភាគីកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ (ប៉ុលពត)។ ក្រោមនយោបាយ ឈ្នះ-ឈ្នះ របស់សម្តេច តេជោ ហ៊ុន សែន គឺបានបញ្ចប់សង្រ្គាមស៊ីវិលទាំងស្រុង នៅឆ្នាំ១៩៩៨ ដែលកម្ពុជាទូទាំងប្រទេស បានស្គាល់នូវសន្តិភាពពេញលេញ និងសម្បូរសប្បាយរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃ»។
ចំណែកសម្ដេចធិបតីនាយករដ្ឋមន្រ្តីកម្ពុជា ហ៊ុន ម៉ាណែត បានលើកឡើងតាមរយៈតេឡេក្រាមដែរថា មហារដ្ឋបុរសមួយអង្គ និងមួយរូប បានពូនជ្រំ និងដឹកនាំកម្ពុជាដោយកិច្ចចរចាសន្តិវិធីក្នុងការបង្រួមបង្រួម និងផ្សះផ្សាជាតិពីការបែកបាក់ពហុភាគី មកជាធ្លុងមួយក្នុងស្មារតី «ខ្មែរតែមួយ បុព្វហេតុតែមួយ»។
សម្ដេចធិបតីបន្តថា ៖ «នេះជាកាលានុវត្តភាព និងជាមូលដ្ឋានគ្រឹះដ៏សំខាន់សម្រាប់ការស្តារ និងអភិវឌ្ឍជាតិឱ្យរីកចម្រើនគ្រប់វិស័យ។ សន្តិភាព គឺជាមូលដ្ឋានគ្រឹះនៃសិទ្ធិសេរីភាពរបស់មនុស្សជាតិ និងសង្គម»។
ទាក់ទងនឹងខួបនៃកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីសនេះដែរឯកឧត្តម ប៉ែន បូណា អ្នកនាំពាក្យរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា បានលើកឡើងឱ្យដឹងដែរថា កិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស គឺជាព្រឹត្តិការណ៍សំខាន់មួយនៅក្នុងប្រវត្តិដ៏វែងអន្លាយនៃដំណើរតស៊ូបញ្ចប់សង្គ្រាម និងស្វែងរកសន្តិភាពនៅកម្ពុជា ក្នុងនោះលោក ហ៊ុន សែន គឺជាតួអង្គដ៏សំខាន់ក្នុងបេសកកម្មជាប្រវត្តិសាស្ត្រនេះ។
ឯកឧត្តមបានឱ្យដឹងថា ៖ «នៅពេលគេនិយាយពីកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពក្រុងប៉ារីស គេត្រូវនិយាយពីតួអង្គសំខាន់ពីរគឺ ព្រះមហាវីរក្សត្រ ព្រះបរមរតនកោដ្ឋ សម្តេចព្រះនរោត្តម សីហនុ និងសម្តេចតេជោ ហ៊ុន សែន (ដោយមានការជ្រោមជ្រែងពីសហគមន៍អន្តរជាតិ)។ បើគ្មានការលះបង់និងការប្តេជ្ញាចិត្តដ៏មោះមុតរបស់តួអង្គទាំងពីរនេះទេ កិច្ចព្រមព្រៀងនេះក៏មិនអាចកើតមានដែរ»។
ឯកឧត្តម ជិន ម៉ាលីន រដ្ឋលេខាធិការ និងជាអ្នកនាំពាក្យក្រសួងយុត្តិធម៌ បានលើកឡើងនូវចំណុចចំនួន៣ ទាក់ទងនឹងកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីសផងដែរ។
ឯកឧត្តមបានបញ្ជាក់ថា ៖ «ទី១គឺ គោលការណ៍គ្រឹះធំៗទាំងបួននៃការដឹកនាំប្រទេស ត្រូវបានបញ្ចូលទាំងស្រុងនៅក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញឆ្នាំ១៩៩៣របស់យើង រួមមាន៖គោលការណ៍អធិបតេយ្យជាតិនិងបូរណភាពទឹកដី, រាជានិយមអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ, ប្រជាធិបតេយ្យសេរីពហុបក្ស និងសិទ្ធិសេរីភាពភ្ជាប់ជាមួយនីតិរដ្ឋ»។ ចំណែកចំណុចទី២គឺ រដ្ឋាភិបាល មានកាតព្វកិច្ចត្រូវអនុវត្តនិងគោរពតាមតែរដ្ឋធម្មនុញ្ញឆ្នាំ១៩៩៣នេះ តែប៉ុណ្ណោះ ចំណែកឯកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពក្រុងប៉ារីសនេះ មិនមានសុពលភាពទៀតទេ ក្រោយពីរដ្ឋធម្មនុញ្ញ និងរដ្ឋាភិបាលថ្មី មួយ ត្រូវបានបង្កើតឡើង តាមស្មារតីនៃកិច្ចព្រមព្រៀងនេះ។
ឯកឧត្តមបន្តថា រីឯចំណុនទី៣ អ្វីដែលកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពក្រុងប៉ារីសសម្រេចបាន គឺការបង្កើតនូវមូលដ្ឋានគ្រឹះនៃរបបដឹកនាំរដ្ឋតាមបែបប្រជាធិបតេយ្យទំនើបមួយនៅកម្ពុជា ហើយអ្វីដែលកិច្ចព្រមព្រៀងនេះមិនអាចសម្រេចបាន គឺការបញ្ចប់សង្រ្គាមស៊ីវិលរុំារ៉ៃទាំងស្រុងនៅកម្ពុជានាពេលនោះ៕
ដោយ៖នាង សុគន្ធា
