អស្ថិរភាពនៅមីយ៉ាន់ម៉ានៅតែបន្តអូសបន្លាយគ្មានពេលវេលាច្បាស់លាស់ ហើយភាពជាប្រធានអាស៊ានរបស់ឥណ្ឌូនេស៊ីក៏បានមកដល់។ ស្របពេលជាមួយគ្នានេះ របបយោធាមីយ៉ាន់ម៉ាទើបតែបានដាក់ចេញនូវច្បាប់ស្ដីពីការបោះឆ្នោតថ្មីនៅក្នុងប្រទេសរបស់ខ្លួនមុនការបោះឆ្នោតដែលខ្លួនបានសន្យាបានមកដល់។ ក្នុងកិច្ចសម្ភាសន៍នេះ បណ្ឌិត Desmond Molloy បានសង្ខេបអំពីស្ថានភាបបច្ចុប្បន្នដែលកំពុងកើតមាននៅមីយ៉ាន់ម៉ា និងគោលជំហររបស់ឥណ្ឌូនេស៊ីក្នុងនាមជាប្រធានអាស៊ានក្នុងឆ្នាំនេះ ក៏ដូចជាវិធានការនានាដែលនឹងត្រូវអនុវត្តសម្រាប់វិបត្តិមួយនេះផងដែរ។

សំណួរទី១៖ ដោយគិតពីស្ថានភាពបច្ចុប្បន្នរបស់មីយ៉ាន់ម៉ា តើ (​វាគ្មិន) គិតថាស្ថិរភាពនយោបាយអាចរក្សាបានក្នុងកម្រិតសមហេតុផលទេ បើប្រៀបធៀបទៅនឹងការចាប់ផ្តើមនៃរដ្ឋប្រហារកាលពីពីរឆ្នាំមុនក្នុងឆ្នាំ ២០២១?

ខ្ញុំគិតថាពេលវេលាចុងក្រោយដែលមានស្ថិរភាពនយោបាយនៅក្នុងប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ាគឺនៅម៉ោងប្រហែល ៣ ទៀបភ្លឺថ្ងៃទី ០១ ខែកុម្ភៈឆ្នាំ ២០២១ ។ វាជាពេលព្រឹកដែលរដ្ឋាភិបាលភាគច្រើនរបស់ NLD ដែលទើបតែឈ្នះការបោះឆ្នោតឆ្នាំ ២០២០ ដោយភ្លូកទឹកភ្លូកដី កំពុងរៀបចំបង្កើតរដ្ឋាភិបាល។ ហើយនៅម៉ោង ៤:០០ ព្រឹក យោធាមីយ៉ាន់ម៉ាបានធ្វើរដ្ឋប្រហារ។ កាលនោះមាន​ស្ថិរភាព​សម​ហេតុផល ព្រោះ​មាន​រដ្ឋាភិបាល​ភាគច្រើន។ យើងឃើញមានការធ្វើដំណើររយៈពេល១១ឆ្នាំឯណោះ ក្នុងការផ្លាស់ប្តូរឆ្ពោះទៅរកលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យដែលទាក់ទងគ្នា និងឆ្ពោះទៅរកស្ថិរភាព ការធ្វើឱ្យប្រសើរឡើងនៃសេដ្ឋកិច្ច ការធ្វើឱ្យប្រសើរឡើងនៃច្បាប់ និងការខិតខំប្រឹងប្រែងក្នុងការកសាងសន្តិភាពទាក់ទងនឹងជម្លោះផ្សេងៗដែលបានកើតឡើងនៅក្នុងប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា ប៉ុន្តែចាប់តាំងពីការធ្វើរដ្ឋប្រហារ​នោះ​ស្ថិរភាព​បាន​ធ្លាក់​ចុះ​ជា​បន្តបន្ទាប់​រហូត​ដល់​ដំណាក់កាល​មួយ​ដែល​មិន​អាច​ចាត់​ទុក​ថា​មាន​ស្ថិរភាព​នយោបាយ។ ដូច្នេះ ក្នុង​កាលៈទេសៈ​បច្ចុប្បន្ន ខ្ញុំ​មិន​ឃើញ​ស្ថិរភាព​នយោបាយ​ក្នុង​ប្រទេស​មីយ៉ាន់ម៉ា​ទេ។ ដូច្នេះ ស្ថានភាពប្រហែលជាកាន់តែយ៉ាប់យ៉ឺននៅពេលដែលយើងកំពុងនិយាយនេះ។

សំណួរទី ២៖ នៅថ្ងៃទី ២៧ ខែមករា ឆ្នាំ ២០២៣ យោធាមីយ៉ាន់ម៉ាបានធ្វើការប្រកាសទាក់ទងនឹងការបោះឆ្នោតដោយដាក់ច្បាប់តឹងរឹងថ្មី ដែលយោធាបានប្រកាសដំបូងថានឹងរៀបចំការបោះឆ្នោតនៅចន្លោះខែកុម្ភៈដល់ខែសីហា ឆ្នាំ ២០២៣ នៅឆ្នាំនេះ។ តើ​ច្បាប់​ទាំង​នោះ​មាន​អ្វី​ខ្លះ ហើយវានឹង​មាន​ន័យ​យ៉ាង​ណា​សម្រាប់​ប្រជាជន​មីយ៉ាន់ម៉ា?

របបយោធាភូមា មានបំណងចង់រៀបចំការបោះឆ្នោតមួយដើម្បីធ្វើឱ្យការគ្រប់គ្រងរបស់ខ្លួនមានភាពស្របច្បាប់ ហើយដើម្បីឱ្យការគ្រប់គ្រងរបស់ខ្លួនស្របច្បាប់ ខណៈដែលប្រជាជនភាគច្រើនមិនគាំទ្រ គឺគេត្រូវតែដកចេញប្រជាជនភាគច្រើន និងតំណាងស្របច្បាប់ភាគច្រើននោះចេញពីការបោះឆ្នោត។ ដូច្នេះ​ហើយ​ទើប​បាន​ប្រកាស​ច្បាប់​ដែល​ចែង​ពី​ដំបូង​ថា អាទិភាព​នយោបាយ​ដើម្បី​ចុះ​ឈ្មោះជា​តំណែង​ថ្នាក់​ជាតិ​ត្រូវ​មាន​សមាជិក​លើស​ពី ១០ ម៉ឺន​នាក់។ គេត្រូវតែបង់ថ្លៃចុះឈ្មោះក្នុងតំបន់ប្រហែល ៤៥ ៥០០ ដុល្លារ បំប្លែងពី Kyat (រូបិយប័ណ្ណផ្លូវការរបស់មីយ៉ាន់ម៉ា) ហើយគេមានពេលពីរខែ ដើម្បីចុះឈ្មោះថាពួកគេត្រូវតែមានតំណាងនៅក្នុងពាក់កណ្តាលនៃសង្កាត់នៃប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា ប្រហែល ១៦៥ សង្កាត់ ហើយត្រូវឈរឈ្មោះបេក្ខជនជាងពាក់កណ្តាលនៃមណ្ឌលបោះឆ្នោតនោះ ដូច្នេះជាង ៥០០ មណ្ឌលបោះឆ្នោត។

ឥឡូវ​នេះ បើ​យើង​ពិនិត្យ​មើល​ស្ថានភាព​ដែល​មាន​គណបក្ស​នយោបាយ​ប្រហែល ៩០ នៅ​ក្នុង​ប្រទេស​មីយ៉ាន់ម៉ា​សព្វថ្ងៃ។ យើងអាចទស្សន៍ទាយបានថា មានតែគណបក្សមួយគត់ដែលអាចបំពេញតាមលក្ខណៈវិនិច្ឆ័យទាំងនោះបាន ហើយនោះគឺជាគណបក្សសាមគ្គីភាព និងអភិវឌ្ឍន៍សហភាព (USDP) ដែលជាគណបក្សដែលនៅជាប់នឹងរបបយោធាភូមា។ ដូច្នេះ គោលបំណងនៃច្បាប់នេះគឺការដកតំណាងភាគច្រើននិងដាក់USDPជារដ្ឋាភិបាល។ ដូច្នេះ ច្បាប់​ទាំង​នេះ​គឺ​អំពី​ការ​ដកតំណាងភាគច្រើន​ចេញ។ លើសពីនេះ បន្ថែមពីលើចំណុចបច្ចេកទេសពិសេសទាំងនោះ យើងក៏ដឹងដែរថា រដ្ឋាភិបាលនាពេលនេះបានដាក់រដ្ឋាភិបាលរួបរួមជាតិ (NUG) ដែលជាក្រុមប្រឆាំងរបស់ខ្លួនជាភេរវករ ហើយគេបានណែនាំថាគ្មាននរណាម្នាក់ដែលមានទំនាក់ទំនងដោយផ្ទាល់ ឬដោយប្រយោលជាមួយភេរវករ ដែលរួមមានកងកម្លាំងការពារស៊ីវិល អាចឈរឈ្មោះក្នុងការបោះឆ្នោតនេះ។ ដូច្នេះ ប្រជាជនភាគច្រើនឈរគាំទ្ររដ្ឋាភិបាលរួបរួមជាតិ ឬគាំទ្រក្រុមជនជាតិភាគតិច ដែលត្រូវបានចាត់ថាជាភេរវករ។ ជា​ថ្មី​ម្តង​ទៀត យើង​មើល​ទៅ​កម្រិត​ធំ​នៃ​ការ​ដកតំណាងភាគច្រើន​ចេញ​ពី​ការ​បោះ​ឆ្នោត​ទូទៅ​ណា​មួយ ដូច្នេះ​តើ​ការ​បោះ​ឆ្នោត​បែប​នេះ​អាច​ស្រប​ច្បាប់​ដែរ​ឬ​ទេ?

សំណួរទី៣៖ តើអ្នកយល់យ៉ាងណាចំពោះច្បាប់ថ្មីទាំងនេះ? ហើយជាមួយនឹងសំណួរជាច្រើនដាក់លើបញ្ហានេះ តើវានឹងពង្រឹងរបបយោធា និងគោលនយោបាយរបស់ពួកគេយ៉ាងដូចម្តេច?

ខ្ញុំគិតថាជាមួយនឹងច្បាប់មិនរួមបញ្ចូលតំណាងភាគច្រើន​បែបនេះ ហើយជាមួយនឹងគោលបំណងនៃការដកគណបក្សនយោបាយភាគច្រើនចេញពីការបោះឆ្នោតនោះ វាពិបាកក្នុងការស្រមៃមើលថាតើលទ្ធផលនៃការបោះឆ្នោតបែបនេះអាចស្របច្បាប់យ៉ាងដូចម្តេច។ ដូច្នេះ វា​ពិបាក​នឹង​ស្រមៃ​មើល​ថា តើ​ការ​ធ្វើ​បែប​នេះ​នឹង​ពង្រឹង​ជំហរ​របស់​របប​ភូមា​ដោយ​របៀប​ណា។ ប្រាកដណាស់ ការបោះឆ្នោតណាមួយនៅក្រោមលក្ខខណ្ឌបែបនេះ ប្រហែលជាឃើញUSDPឈ្នះ ប៉ុន្តែប្រហែលជាមានភាគរយតិចតួចនៃចំនួនប្រជាជននៃអ្នកបោះឆ្នោត។ យើងបានឃើញរួចមកហើយថា ប្រជាជនភាគច្រើនគាំទ្រការវិលត្រឡប់ទៅកាន់លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យដែលទាក់ទងគ្នា ត្រឡប់ទៅរកសន្តិភាព និងត្រឡប់ទៅរកភាពសំខាន់នៃរដ្ឋាភិបាលស៊ីវិលវិញ។ ដូច្នេះ ប្រសិនបើយោធារៀបចំការបោះឆ្នោតដោយប្រើច្បាប់ទាំងនេះ ខ្ញុំមិនយល់ឃើញថា វានឹងត្រូវបានចាត់ទុកថាស្របច្បាប់ដោយប្រជាជនភាគច្រើននៅក្នុងប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា ឬដោយរដ្ឋភាគច្រើន រួមទាំងរដ្ឋភាគច្រើននៅក្នុងអាស៊ានផងដែរ។

សំណួរទី៤៖ ទាក់ទងនឹងបញ្ហានេះ តើច្បាប់បច្ចុប្បន្នដែលដាក់ដោយរបបយោធា ឆ្លុះបញ្ចាំងពីជំហររបស់មីយ៉ាន់ម៉ានៅលើឆាកអន្តរជាតិយ៉ាងដូចម្ដេច ពិសេសអំពីចេតនារបស់របបយោធាភូមា?

វាច្បាស់ណាស់ថាការយកចិត្តទុកដាក់របស់យោធាភូមា គឺដើម្បីបង្កើតស្រមោលរូបភាពនៃភាពស្របច្បាប់ ហើយខ្ញុំសូមនិយាយថាបើគិតពីច្បាប់បោះឆ្នោតថ្មីទាំងនេះ ដែលរដ្ឋភាគច្រើននៅលើឆាកអន្តរជាតិជាទូទៅនឹងឃើញច្បាប់នេះដើម្បីដកចេញជាជាងរួមបញ្ចូល។ ភាគច្រើននៃប្រទេសនៅក្នុងច្បាប់បោះឆ្នោតដែលកំពុងអភិវឌ្ឍអំពីការរួមបញ្ចូល ការនាំយកមនុស្សកាន់តែច្រើនទៅក្នុងតារាងបោះឆ្នោត ដោយមានតំណាងច្រើនកាន់តែប្រសើរឡើង។ ច្បាប់ទាំងនេះគឺច្បាស់ណាស់ ហើយនឹងត្រូវបានចាត់ទុកដោយឆាកអន្តរជាតិជាទូទៅថាជាច្បាប់ច្បាប់មិនរួមបញ្ចូលតំណាងភាគច្រើន ហើយតាមទស្សនៈនោះ វានឹងធ្វើឱ្យស្ថានការណ៍មានការសង្ស័យថាតើលទ្ធផលណាមួយពីការបោះឆ្នោតអាចត្រូវបានគេមើលឃើញថាស្របច្បាប់ដែរឬទេ។

សំណួរទី៥៖ តើមានប្រតិកម្មពីសហគមន៍អន្តរជាតិ ជាពិសេសពីមហាអំណាច និងភាគីពាក់ព័ន្ធផ្សេងទៀតដែរឬទេ?

ប្រាកដណាស់ មានការផ្សាយព័ត៌មានយ៉ាងច្រើនលើច្បាប់ទាំងនេះ។ ដោយសារមានការផ្សាយព័ត៌មានយ៉ាងច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់លើការកើនឡើងនៃសង្រ្គាមផ្លូវអាកាស ដែលកំពុងប្រព្រឹត្តឡើងដោយកងទ័ពនាពេលនេះ ការកើនឡើងដ៏ធំនៃការទម្លាក់គ្រាប់បែកលើគោលដៅជនស៊ីវិល និងការទម្លាក់គ្រាប់បែកលើទីស្នាក់ការកណ្តាលរបស់ក្រុមប្រដាប់អាវុធជនជាតិភាគតិច និងក្រុមការពារស៊ីវិល។ រហូត​មក​ដល់​ពេល​នេះ ខណៈ​ក្រុម​ប្រដាប់​អាវុធ​ជន​ជាតិ​ភាគ​តិច និង​កង​ទ័ព​បាន​ដឹង​ថា​ទីស្នាក់ការ​របស់​គ្នា​នៅ​ទី​ណា ប៉ុន្តែ​មិន​បាន​វាយ​ប្រហារ​ទីស្នាក់ការ​គ្នា​នោះទេ។ វាស្ទើរតែជាកិច្ចព្រមព្រៀងមិនលាយលក្ខណិ៍អក្សរ។ វាបានចេញទៅក្រៅបង្អួច ហើយថ្មីៗនេះមានការវាយប្រហារតាមអាកាសជាច្រើនលើគោលដៅស៊ីវិល និងក្រុមប្រដាប់អាវុធជនជាតិភាគតិច និងគោលដៅស៊ីវិលផ្សេងៗគ្នា រួមទាំងមន្ទីរពេទ្យ កន្លែងសាសនា និងសាលារៀន។ ដូច្នេះ ខ្ញុំ​គិត​ថា ប្រហែល​ប្រព័ន្ធ​ផ្សព្វផ្សាយ​អន្តរជាតិ​បាន​ដឹង​ហើយ​ថា ច្បាប់​បច្ចុប្បន្ន​នៃ​ការ​មិន​រាប់​បញ្ចូល​ដែល​ថា​កងទ័ពរបស់យោធាភូមា ​ប្រហែល​ស្ថិត​នៅ​ក្រោម​សម្ពាធ​ផ្នែក​យោធា​ច្រើន។ នោះហើយជាមូលហេតុដែលការបង្កើនការប្រើប្រាស់ថាមពលអាកាសរបស់ខ្លួននៅពេលនេះ ដែលផ្តល់ដោយរុស្ស៊ី និងចិនជាទូទៅ។ ប៉ុន្តែនៅក្នុងការបោះឆ្នោតនេះ វាទទួលបានការផ្សព្វផ្សាយមិនល្អពិតប្រាកដនៅក្នុងសារព័ត៌មានលោកខាងលិច ហើយភាពស្របច្បាប់របស់វាត្រូវតែស្ថិតក្នុងការសង្ស័យ។

សំណួរទី៦៖ ឆ្នាំ២០២៣ គឺជាវេនសម្រាប់ប្រទេសឥណ្ឌូណេស៊ីធ្វើជាប្រធានប្ថូរវេនអាស៊ាន បន្ទាប់ពីព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាកាលពីឆ្នាំមុនក្នុងឆ្នាំ២០២២ ប៉ុន្តែវិបត្តិមីយ៉ាន់ម៉ានៅតែជាបញ្ហាក្តៅគគុកសម្រាប់សហគមន៍អន្តរជាតិ និងអាស៊ាន ជាពិសេសសម្រាប់ប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ីនៅឆ្នាំនេះដែលនឹងក្លាយជាតួអង្គសំខាន់បន្ទាប់ក្នុងការសម្របសម្រួលវិបត្តិនេះ។ កាលពីឆ្នាំមុន យើងសង្កេតឃើញថា កម្ពុជាបានប្រកាន់ខ្ជាប់នូវយន្តការរបស់អាស៊ានស្តីពីការចំណុចឯកច្ឆន្ទទាំង៥ (5PC) ដើម្បីជួយដោះស្រាយវិបត្តិនៅក្នុងប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា។ ដូច្នេះ តើអ្នកមានទស្សនៈយ៉ាងណាចំពោះជំហររបស់ប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ីចំពោះវិបត្តិនេះ ហើយតើនឹងមានយន្តការបន្ថែមទៀតក្រៅពី 5PC ដែលឥណ្ឌូនេស៊ីនឹងចាត់វិធានការដោះស្រាយវិបត្តិមីយ៉ាន់ម៉ាដែរឬទេ?

ឥណ្ឌូណេស៊ីកំពុងសម្លឹងមើលប្រវត្តិសាស្រ្តនៃរយៈពេលពីរឆ្នាំចុងក្រោយនេះ ហើយមើលឃើញការប៉ុនប៉ងរបស់ប្រ៊ុយណេ ដែលបានកាន់កៅអីនៅឆ្នាំ២០២១ដែលមិនបានសម្រេចច្រើននោះទេ។ គេ​បាន​មើល​ឃើញ​ពី​ការ​ខិតខំ​ប្រឹងប្រែង​ដ៏​ធំ​របស់​ឯកឧត្តម ហ៊ុន សែន និង​ឯកឧត្តម ប្រាក់ សុខុន ជា​បេសកជន​ពិសេស​អាស៊ាន​ប្រចាំ​ប្រទេស​មីយ៉ាន់ម៉ា។ ជាពិសេស លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ដោយមានក្តីសង្ឃឹមថា លោកនឹងអាចបង្ហាញគំនិត ឈ្នះ-ឈ្នះ របស់លោក និងផ្តល់ផ្លូវវៀងមួយដល់លោក Min Aung Hlaing ដែលទាំងអស់គ្នាមើលឃើញពីភាពទុទិដ្ឋិនិយមទាក់ទងនឹងលទ្ធផលរយៈពេលវែងសម្រាប់រដ្ឋប្រហារយោធា ប៉ុន្តែរបបយោធាភូមាមិន​បាន​ទាញ​យក​ប្រយោជន៍​ពី​លទ្ធភាព​នៃ​ដំណោះស្រាយ​ក្នុង​ការ​ធ្វើ​ការ​ជាមួយ​លោក​នាយក​រដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ថ្វីត្បិតវា​ផ្តល់​ទំនាក់ទំនង​វិជ្ជមាន​ជាមួយ​ប្រទេស​ចិន​នោះ​ទេ ថ្វីត្បិតនោះនឹងបានផ្តល់នូវយន្តការណ៍ឈ្នះ-ឈ្នះដែលនឹងស្វែងរកដំណោះស្រាយឈ្នះ-ឈ្នះបែបនេះ។

ក្នុង​អាណត្តិ​របស់​ប្រទេស​កម្ពុជា គេពុំ​មាន​ការ​បើក​ចំហ​សម្រាប់​លទ្ធភាព ឬ​កន្លែង​សម្រាប់​ការ​ចរចានោះ​ឡើយ។ ឥឡូវនេះ ប្រធានាធិបតីឥណ្ឌូនេស៊ី Joko Widodo បាននិយាយថា ប្រហែលជាអាស៊ានគួរតែនិយាយទៅកាន់រដ្ឋាភិបាលរួបរួមជាតិ គណបក្សប្រឆាំងបង្កើតពីសមាជិកជាប់ឆ្នោតជាចម្បងរបស់គណបក្ស NLD រួមគ្នាជាមួយជនជាតិភាគតិចផងដែរ។ លោកបានបញ្ជាឱ្យរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសរបស់លោកស្រី Marsudi បើកការិយាល័យពិសេសមួយដើម្បីផ្តោតលើបញ្ហាមីយ៉ាន់ម៉ា។ ឥឡូវនេះ ឥណ្ឌូណេស៊ី គឺជាមហាអំណាចសេដ្ឋកិច្ចរបស់អាស៊ាន ហើយអ្វីដែលកំពុងកើតឡើងនៅក្នុងប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា គឺជាឥទ្ធិពលអស្ថិរភាពសម្រាប់សេដ្ឋកិច្ចរបស់អាស៊ាន ហើយគេអាចរំពឹងថា លោកនឹងប្រកាន់ជំហររឹងប៉ឹង ដែលមានការបត់បែនតិចជាងលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានព្យាយាមអនុវត្ត។

ប៉ុន្តែវាជាការពិបាក ​នឹង​ការមាន​សុទិដ្ឋិនិយម​ថា​គាត់​នឹង​ដើរ​ទៅ​មុខ​ទៀត ដែល​ប្រ៊ុយណេ ឬ​កម្ពុជា​ក៏​មិន​អាច​ធ្វើ​បាន​ដែរ។ យើងមិនឃើញមានចលនាណាមួយទាក់ទងនឹងគោលការណ៍ទាំងប្រាំពីកិច្ចប្រជុំកំពូលខែមេសា ឆ្នាំ ២០២១ ដែលជាលើកចុងក្រោយដែល Min Aung Hlaing ត្រូវបានបង្ហាញនៅក្នុងកិច្ចប្រជុំកំពូលនោះទេ ហើយខណៈពេលដែលវាជាការពិតដែលនិយាយថារដ្ឋមន្ត្រីការពារជាតិមីយ៉ាន់ម៉ាត្រូវបានអញ្ជើញឱ្យចូលរួមក្នុងកិច្ចប្រជុំរដ្ឋមន្ត្រីការពារជាតិអាស៊ាន ដែលនឹងប្រព្រឹត្តទៅនៅទីក្រុងបាងកកសប្តាហ៍ក្រោយ ដែលរៀបចំដោយសហរដ្ឋអាមេរិកដោយចៃដន្យ។ Min Aung Hlaing មិនត្រូវបានអញ្ជើញឱ្យចូលរួមក្នុងកិច្ចប្រជុំកំពូល ចាប់តាំងពីខែមេសា ឆ្នាំ ២០២១។ ខ្ញុំមិនឃើញឥណ្ឌូនេស៊ីអញ្ជើញគាត់ឱ្យចូលរួមកិច្ចប្រជុំកំពូលនាពេលខាងមុខទេ ហើយខ្ញុំមិនឃើញមានការរីកចម្រើនក្នុងទំនាក់ទំនងទៅនឹងគោលការណ៍ទាំង៥បន្ថែមទៀត ដោយគ្មាន Min Aung Hlaing អង្គុយនៅតុនោះទេ។

ខ្ញុំ​មិន​ឃើញ​ឥណ្ឌូនេស៊ី​អញ្ជើញ​គាត់​ទៅ​កិច្ចប្រជុំ​កំពូល​នាពេល​ខាង​មុខ​នេះ​ទេ ហើយ​ខ្ញុំ​ក៏​មិន​ឃើញ​មាន​ការ​រីកចម្រើន​ក្នុង​ទំនាក់ទំនង​ទៅ​នឹង​គោលការណ៍​ទាំង៥ បន្ថែម​ទៀត​ដែរ បើ​គ្មាន​លោក Min Aung Hlaing អង្គុយ​នៅ​តុ។ ខ្ញុំ​មើល​មិន​ឃើញ​យន្តការ​ផ្សេង​គ្នា​អាច​ត្រូវ​បាន​បង្កើត​ឡើង​ទេ។ ឥឡូវនេះ គោលការណ៍ទាំង៥ជាមូលដ្ឋានដ៏ស្រាល គឺនិយាយពីការបញ្ឈប់ការសម្លាប់ ជំនួយមនុស្សធម៌ តំណាង វត្តមានរបស់អាស៊ាន ការគាំទ្រពីប្រេសិតពិសេស។ វាពិបាកណាស់ក្នុងការធ្វើឱ្យវាស្រាលជាងនេះ ហើយគេរំពឹងថា លោក Min Aung Hlaing នឹងមានគំនិតផ្តួចផ្តើមក្នុងការជំរុញគោលការណ៍មួយចំនួនក្នុងចំណោមគោលការណ៍ទាំងប្រាំនោះ។ លោក​នាយក​រដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ផ្តល់​ឱកាសឱ្យ​លោក​ Min Aung Hlaing ធ្វើ​គ្រប់​បែប​យ៉ាង។

ខ្ញុំ​មិន​ឃើញ​យន្តការ​ថ្មី​ចេញ​ក្នុង​រយៈពេល១២ខែ​ខាង​មុខ​នេះ​ទេ។ ខ្ញុំ​មិន​ឃើញ​ជម្លោះ​នេះ​ត្រូវ​បាន​ដោះស្រាយ​ក្នុង​រយៈពេល១២ខែ​បន្ទាប់​ទេ។ យើងកំពុងសម្លឹងមើលការកើនឡើងនៃជម្លោះនៅពេលនេះ។ យើងឃើញការដំឡើងពន្ធលើគោលដៅជនស៊ីវិលពីរបបយោធានេះ ហើយយើងក៏ឃើញការកើនឡើងនៃសមត្ថភាពរបស់កងកម្លាំងការពារស៊ីវិលផងដែរ។ យើងកំពុងឃើញឧប្បត្តិហេតុដ៏អាក្រក់នៃអ្នករាប់សន្លឹកឆ្នោត និងអ្នកស្ទង់មតិត្រូវបានសម្លាប់ ១៣នាក់ត្រូវបានសម្លាប់ក្នុងរយៈពេលពីរសប្តាហ៍ចុងក្រោយនេះ ដែលទាក់ទងនឹងការរៀបចំជំរឿនសម្រាប់ការបោះឆ្នោត និងតួនាទីបោះឆ្នោត ដែលជារឿងដ៏គួរឱ្យរន្ធត់។ យើង​កំពុង​មើល​ឃើញ​គោលនយោបាយ​ដ៏​ក្តៅក្រហាយ​របស់​របបយោធាភូមា​ហើយ​យើង​កំពុង​ឃើញ​ការ​ឆ្លើយតប​ដ៏​អាក្រក់​ពី​កងកម្លាំង​ការពារ​ស៊ីវិល។

យើងក៏ឃើញរបបយោធាភូមាកំពុងស្ថិតក្នុងភាពផុយស្រួយ នឹងអាចត្រូវបានវាយតម្លៃថាជារដ្ឋបរាជ័យ ដោយគ្រាន់តែមើលពីស្ថានភាពនៃភាពស្របច្បាប់របស់រដ្ឋាភិបាលបច្ចុប្បន្ន។ វា​មិន​មាន​ភាព​ស្រប​ច្បាប់។ វាមិនត្រូវបានទទួលស្គាល់ដោយប្រជាជនភាគច្រើនទេ។ វាមិនមានការគ្រប់គ្រងសេដ្ឋកិច្ចទេ។ វា​មិន​អាច​ផ្តល់​សេវា​ដល់​ប្រជាជន និង​ជា​ជាង​ការ​ផ្តល់​សន្តិសុខ​ដល់​ប្រជាជន។ វា​កំពុង​ធ្វើឱ្យ​មនុស្ស​ភាគ​ច្រើន​ភ័យ​ខ្លាច។ ដូច្នេះ ជាលក្ខណៈវិនិច្ឆ័យជាមូលដ្ឋាន ឬជាសូចនាករក្នុងទំនាក់ទំនងទៅនឹងកម្រិតនៃភាពផុយស្រួយនៃប្រទេស។ ដូចនេះ មីយ៉ាន់ម៉ា ចាប់ពីម៉ោង ៤ ព្រឹក ថ្ងៃទី ០១ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ ២០២១ ប្រហែលជាត្រូវបានចាត់ទុកថាជារដ្ឋបរាជ័យ ហើយស្ថានភាពនោះមិនផ្លាស់ប្តូរនៅឡើយទេ។ ដូច្នេះ ខ្ញុំ​មិន​រំពឹង​ថា​នឹង​មាន​កម្រិត​ខ្ពស់​នោះ​ទេ ខ្ញុំ​មិន​ឃើញ​មាន​បង្អួច​សម្រាប់​ការ​ចរចា​នៅ​ពេល​នេះ​ទេ។

ប៉ុន្តែខ្ញុំសង្ឃឹមថានឹងទទួលបានការភ្ញាក់ផ្អើលពីឥណ្ឌូនេស៊ីក្នុងការស្វែងរកផ្លូវឆ្ពោះទៅមុខ ហើយខ្ញុំមិនគិតថាខ្ញុំមិនឃើញរដ្ឋអាស៊ានភាគច្រើនទទួលស្គាល់ការបោះឆ្នោតណាមួយដែលធ្វើឡើងក្រោមច្បាប់លើកលែងទាំងនេះទេ។ ប្រទេសខ្លះអាចធ្វើដូច្នេះបាន។ ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយបានស្នើថា ប្រទេសថៃ ឡាវ និងកម្ពុជា ប្រហែលជាត្រៀមខ្លួនក្នុងការទទួលស្គាល់លទ្ធផលនៃការបោះឆ្នោត ប្រសិនបើវានាំមកនូវស្ថិរភាពនយោបាយ ប៉ុន្តែវានឹងមិននាំមកនូវស្ថិរភាពនយោបាយនោះទេ។ វានឹងរួមចំណែកដល់អស្ថិរភាពដែលកំពុងបន្ត ហើយយើងកំពុងពិនិត្យមើលការកើនឡើងនៃជម្លោះក្នុងពេលតែមួយ។ ដូច្នេះ ជាអកុសល ក្នុងរយៈពេលខ្លី ខ្ញុំមិនមានការរំពឹងទុកដ៏អស្ចារ្យណាមួយទេ ព្រោះខ្ញុំមើលឃើញថា គ្មានការផ្លាស់ប្តូរចិត្តនៅកម្រិតដោយរបបយោធានោះទេ ហើយជាការឆ្លើយតប NUGក៏មើលមិនឃើញថាកន្លែងសម្រាប់ការចរចានោះដែរ។

សំណួរទី 7៖ ជាចុងក្រោយ (វាគ្មិន) បាននិយាយថា (វាគ្មិន) មិនរំពឹងច្រើនពីឆ្នាំនេះទេ ប៉ុន្តែតាមរបៀបដែលឥណ្ឌូនេស៊ីអាចធ្វើអ្វីមួយដោយផ្អែកលើអ្វីដែលពួកគេបានចង្អុលបង្ហាញ និងអ្វីដែលពួកគេបានប្រកាស តើ (វាគ្មិន) អាចរំពឹងប៉ុន្មានពីឥណ្ឌូនេស៊ីទៅ ដោះស្រាយ​វិបត្តិ​នេះ និង​ដូចជា​មុន​ការ​ធ្វើ​ជា​ប្រធាន​របស់​ឥណ្ឌូនេស៊ី?

ប្រធានាធិបតីឥណ្ឌូណេស៊ីកំពុងដោះស្រាយបញ្ហាជាច្រើន បន្ថែមពីលើប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា ហើយការធ្វើជាប្រធានអាស៊ាន គឺជាបន្ទុកតែមួយចំណោមច្រើនរបស់គាត់នៅពេលនេះ។ ខ្ញុំគិតថាការដែលគាត់និយាយនៅប៉ុន្មានខែចុងក្រោយនេះគឺនឹងរឹងប៉ឹងជាងប្រធានអាស៊ានពីរមុន ប៉ុន្តែខ្ញុំប្រាកដណាស់ថាគាត់នឹងខិតខំរក្សាភាពជាកណ្តាលក្នុងអាស៊ាន ដូចដែលនាយករដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន សែន និងប្រ៊ុយណេបានធ្វើដែរ។ ខ្ញុំមិនរំពឹងថានឹងឃើញការផ្លាស់ប្តូរយ៉ាងក្លាហានពីប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ីទេ បើទោះបីជាមានកម្លាំងសេដ្ឋកិច្ចរបស់ខ្លួនក៏ដោយ បើទោះបីជាមានមុខតំណែងនៅក្នុងអាស៊ានក៏ដោយ ហើយខ្ញុំគិតថាបើគ្មានការផ្លាស់ប្តូរចិត្ត ដោយគ្មានការតស៊ូមតិចំពោះ Min Aung Hlaing ដើម្បីជំរុញគោលការណ៍ទាំង៥ ប្រហែលជាវាពិបាកក្នុងការបើកទ្វារ។ បើគ្មានលោក Min Aung Hlaing នៅក្នុងកិច្ចប្រជុំកំពូលទេនោះ ពួកគេមិនអាចជាយន្តការថ្មី ឬវឌ្ឍនភាពដ៏សំខាន់នោះទេ។ ដូច្នេះ ក្នុង​កាលៈទេសៈ​នោះ ខ្ញុំ​មិន​មាន​សុទិដ្ឋិនិយម​ខ្លាំង​ទេ​ក្នុង​ទំនាក់​ទំនង​ដើម្បី​កាត់បន្ថយ​ជម្លោះ​ក្នុង​ប្រទេស​មីយ៉ាន់ម៉ា ក្នុង​អំឡុង​ពេល​ឥណ្ឌូណេស៊ី​ជា​ប្រធាន​អាស៊ាន។

*****

វាគ្មិនកិត្តិយស៖ បណ្ឌិត Desmond Molloy អ្នកវិភាគឯករាជ្យលើនយោបាយ និងជម្លោះ និងជាសាស្រ្តាចារ្យនៃ PUC

អ្នកសម្របសម្រួល៖ លោក ទន់ លីណាសុផាឬទ្ធិ