សាវតារលើជញ្ជាំង ភាគទី៩: អារ្យធម៌អង្គរ
ភាគទី៩៖ អារ្យធម៌អង្គរ
កាលសម័យប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ ត្រូវបានបែងចែកជាបី គឺសម័យមុនអង្គរ សម័យអង្គរ និងសម័យក្រោយអង្គរ។ ដោយឡែកពេលនេះយើងលើកយកតែសម័យអង្គរ ដែលជាការចាប់ផ្តើមនៃអារ្យធម៌អង្គរមកនិយាយ ដោយសារ យើងកំពុងស្ថិតនៅ ប្រាសាទព្រះគោស្រាប់។ តើប្រាសាទព្រះគោមានអ្វីពាក់ព័ន្ធទៅនឹងអារ្យធម៌អង្គរ?
អារ្យធម៌អង្គររួមមាន៖
១- ការពង្រឹងអំណាចកណ្តាល៖ កាលនោះព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២ បានបង្រួបបង្រួមសមន្តរាជតូចៗដែលបែកបាក់គ្នាក្នុងកំឡុងសតវត្សទី៨ ឲ្យស្ថិតក្នុងអំណាចរបស់ព្រះអង្គ ដោយធ្វើពិធី កម្រតេង ត រាជ នៅលើភ្នំគូលែន (អ្នកប្រាជបរទេសហៅថា ពិធីលទ្ធិទេវរាជ)។ពិធីនេះគឺប្រកាសខ្លួន ឯងជាស្តេចចក្រវាឡ នៅលើប្រាសាទអារាមរោងចិន (ប្រាសាទសប្បនិមិត្ត នៅលើភ្នំគូលែន ជាភ្នំធម្មជាតិ)។
២- អំពីស្ថាបត្យកម្ម៖ ចាប់ផ្តើមមានប្រាសាទភ្នំដូចជាប្រាសាទអារាមរោងចិន សម្រាប់ធ្វើលទ្ធិទេវរាជ។ បន្ទាប់មកគឺការកសាងប្រាសាទមានប្រាង្គច្រើនសង់លើខឿនតែមួយ តួយ៉ាងដូចជាប្រាសាទដំរីក្រាប ដែលសាងក្នុងរាជព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២ ដែលមុននោះ (មុនសម័យអង្គរ មានតែប្រាសាទប្រាង្គមួយសង់លើខឿនមួយ)
៣- ជំនឿ៖ សាងប្រាសាទដើម្បីឧទ្ទិសដល់បុព្វការីជន។ ប្រាសាទព្រះគោជាទឹកតាង ដែលសាងឡើងសម្រាប់ឧទិ្ទសដល់ព្រះឥសូរផងនិងបុព្វការីជនផង។ តួប្រាង្គប្រាសាទទាំងអស់៦ សង់លើខឿនតែមួយចែកជាពីរជួរ ដោយជួរមុខមានប្រាសាទចំនួន៣ និងជួរក្រោយមានប្រាសាទចំនួន៣ដូចគ្នា ។ ប្រាសាទទាំង៦ នេះគឺព្រះបាទឥន្ទ្រវរ្ម័នសាងឡើងដើម្បីឧទ្ទិសថ្វាយដល់ព្រះឥសូរផង និងដល់បុព្វការីរបស់ទ្រង់ផង ដូចជាប្រាង្គមួយឈ្មោះស្រីប ឬថិវីទ្ទ្រេស្វរៈ សម្រាប់ថ្វាយដល់ព្រះបិតារបស់ទ្រង់ ។ រីឯប្រាង្គស្រីប ឬទ្ទ្រេទេវី សម្រាប់ថ្វាយដល់ព្រះមាតារបស់ទ្រង់ ។ ប្រាង្គស្រីបរមេស្វរៈ សម្រាប់ថ្វាយដល់ព្រះបិតុលារបស់ទ្រង់ គឺព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២ ក្សត្រដំបូងនៃសម័យអង្គរ ។ ប្រាង្គស្រីធរណិន្ទ្រទេវី សម្រាប់ថ្វាយដល់ព្រះមហេសីរបស់ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២។ ប្រាង្គស្រីរុទ្រេស្វរៈ សម្រាប់ថ្វាយដល់ជីតាខាងព្រះមាតា ។ ប្រាង្គចុងក្រោយមិនស្គាល់ឈ្មោះសម្រាប់ថ្វាយដល់ជីដូនខាងព្រះមាតា ។
៤- សិល្បៈស្ថាបត្យកម្ម៖ នៅសម័យមុនអង្គរ បើយើងក្រឡេកមើលហោជាង មានសណ្ឋានជាដំបូលទូក ដោយឡែកចាប់ផ្តើមអារ្យធ៌មអង្គរមក យើងឃើញហោជាងមានរៀងជាកញ្ចុំជើងឆ្មា។ ក្នុងនោះដែរសរសរពេជ្រសម័យមុនអង្គរមានរៀងមូល ដោយឡែកចាប់ផ្តើមអារ្យធ៌មអង្គរមក សរសេរពេជ្រមានរៀងប្រាំមួយជ្រុង ខ្លះប្រាំបីជ្រុងដូចនៅប្រាសាទព្រះគោនេះជាឧទាហរណ៍។
៥- វិស័យសេដ្ឋកិច្ច៖ ទីក្រុងហរិហរាល័យជាទីក្រុងបុរាណរបស់ខ្មែរ ដែលកសាងឡើងនៅក្រោយពេលដែល ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២ ។ បច្ចុប្បន្ននេះរាជធានីហរិហរាល័យត្រូវបានគេហៅថា តំបន់រលួស ដែលមានក្រុមប្រាសាទ៣នៅទីនោះ គឺប្រាសាទព្រះគោ ប្រាសាទបាគងដែលជាប្រភេទប្រាសាទភ្នំទីមួយដែលមានរូបរាងច្បាស់លាស់ សាងឡើងលើខឿន៣ជាន់ និងមាន៥ជាន់។ ប្រាសាទមួយទៀតសាងឡើងនៅកណ្ដាលបារាយណ៍ឥន្ទ្រតដាកគឺប្រាសាទលលៃ ដែលជាស្នាព្រះហស្ថរបស់ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១សាងឡើងជាប្រាសាទភ្នំ សម្រាប់តម្កល់សិវលិង្គ។ បារាយណ៍ឥន្ទ្រតដាកនេះគឺជាស្នាព្រះហស្ថរបស់ព្រះបាទឥន្ទ្រវរ្ម័នទី១ នៅក្នុងតំបន់រលួស មានទំហំ៣០០០ម៉ែត្រ និងទទឹង៨០០ម៉ែត្រអាចផ្ទុកទឹកបានប្រមាណ៦លានម៉ែត្រគូប សម្រាប់ស្រោចស្រពដំណាំរបស់ប្រជាកសិករខ្មែរ ហើយតាមឯកសារ ស្រាវជ្រាវគេអាចធ្វើស្រែបានបីដងក្នុងមួយឆ្នាំ ដែលញ៉ាំងឲ្យសេដ្ឋកិច្ចរីកចម្រើន តាមរយៈវិស័យកសិកម្ម។ បារាយណ៍ឥន្ទ្រតដាកជាបារាយទីមួយក្នុងអារ្យធម៌អង្គរ ដែលសព្វថ្ងៃគេហៅថាបារាយណ៍លលៃស្ថិតនៅខាងជើងប្រាសាទព្រះគោ។
សូមកុំមានការយល់ច្រឡំ រវាងអ្នកបង្កើតអារ្យធម៌អង្គរ និងអ្នកសាងរាជធានីអង្គរ។ អ្នកបង្កើតអារ្យធម៌អង្គរ គឺព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២ ដោយឡែកអ្នកបង្កើតរាជធានីអង្គរគឺព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី១ ដែលជាបុត្ររបស់ព្រះបាទឥន្ទ្រវរ្ម័នទី១។
បរិយាយដោយ៖ សាស្រ្តាចារ្យ ថ្លាង សាឃឿន
ផលិតដោយ៖ ក្រុមការងារ លោក សុខ ជំនោរ
