រុស្សី និងអ៊ុយក្រែន៖ ហេតុអ្វីបានជាទំនាក់ទំនងប្រែជាជូរចត់បន្ទាប់ពីការដួលរលំនៃសហភាពសូវៀត?
នៅម្ខាងនៃព្រំដែនរុស្សី-អ៊ុយក្រែន ទាហានរុស្សីច្រើនជាង ១០០.០០០ នាក់បានប្រមូលផ្ដុំ ហើយនៅម្ខាងទៀតជនស៊ីវិលស្ម័គ្រចិត្ត និងក្រុមទាហានបម្រុងអ៊ុយក្រែនគឺកំពុងហ្វឹកហាត់ជាមួយកងទ័ពអ៊ុយក្រែនដើម្បីទប់ទល់នឹងការវាយប្រហារ។
កន្លែងនេះបានក្លាយជាព្រំដែនដ៏តានតឹងបំផុតនៅក្នុងពិភពលោក ប៉ុន្តែកាលពី៣០ឆ្នាំមុនកន្លែងនេះមិនមែនជាតំបន់ព្រំដែនទេ។ ប្រទេសរុស្សី និងប្រទេសអ៊ុយក្រែន គឺជាផ្នែកមួយសហភាពសូវៀត ដែលការរំលាយប្រទេសនេះកាលពីឆ្នាំ ១៩៩១បានកំណត់ទំនាក់ទំនងរវាងប្រទេសទាំងពីរ។
ក្រុងកៀវបានប្រកាសឯករាជ្យពីសហភាពសូវៀតនៅខែសីហា ឆ្នាំ១៩៩១។ នៅខែធ្នូឆ្នាំនោះ រដ្ឋាភិបាលអ៊ុយក្រែនបានរៀបចំការស្ទង់ប្រជាមតិលើបញ្ហានេះ ហើយលទ្ធផលបង្ហាញថាប្រជាជនអ៊ុយក្រែនជាង ៩០ ភាគរយបានគាំទ្រការផ្ដាច់ខ្លួនចេញពីសហភាពសូវៀត។
អ៊ុយក្រែនមានប្រជាជនច្រើនជាងគេទីពីរក្នុងសហភាពសូវៀត និងជាមជ្ឈមណ្ឌលដ៏សំខាន់បំផុតសម្រាប់វិស័យកសិកម្ម និងឧស្សាហកម្មយោធា ហើយការដកខ្លួនរបស់ប្រទេសនេះត្រូវបានអ្នកវិភាគជាច្រើនចាត់ទុកថាជាចំណុចរបត់ចុងក្រោយ ដែលបង្កឱ្យដួលរលំនៃសហភាពសូវៀត។ បន្ទាប់ការប្រកាសឯករាជ្យរបស់អ៊ុយក្រែន សមាជិកដទៃទៀតបានធ្វើតាមគំរូនេះ។
នៅថ្ងៃទី ១ ធ្នូ រុស្សីគឺនៅជាផ្នែកមួយនៃសហភាពសូវៀត ប៉ុន្តែប្រធានាធិបតីរុស្សីលោកបូរីស យ៉ែលស៊ីន បានមានជំនឿថាអនាគតរបស់រុស្សីគឺការប្រកាសឯករាជ្យពីសហភាពដែលដឹកនាំដោយគូប្រជែងរបស់លោក គឺលោកមីខែល ហ្គរបាឆូវ។ បន្ទាប់ពីចេញលទ្ធផលប្រជាមតិអ៊ុយក្រែន លោកយ៉ែលស៊ីនបានប្រកាសថារុស្សីទទួលអ៊ុយក្រែន ជារដ្ឋឯករាជ្យមួយ។
អ្វីដែលសំខាន់នោះគឺលោកយែលស៊ីនបានប្រកាសទទួលស្គាល់ព្រំដែនរបស់អ៊ុយក្រែន រួមទាំងឧបទ្វីបគ្រីមៀរ ដែលត្រូវបានកាត់ពីរុស្សីឱ្យអ៊ុយក្រែនកាលពីឆ្នាំ ១៩៥៤ ដោយមេដឹកនាំសូវៀតលោកនីគីតា គ្រូឆេវ ដើម្បីធានាភាពស្មោះត្រង់របស់ក្រុងកៀវ។
លោកយ៉ែលស៊ីនគិតថាការប្រកាសទទួលស្គាល់បែបនេះ នឹងជួយពន្លឿនការដួលរលំនៃសហភាពសូវៀត និងការលាលែងរបស់លោកហ្គរបាឆូវ។ រឿងទាំងពីរនេះបានកើតឡើងក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានសប្ដាហ៍ប៉ុណ្ណោះ។
លោកយ៉ែលស៊ីនបានសង្ឃឹមថាបញ្ហាឧបទ្វីបគ្រីមៀរ ដែលជាចំណុចដ៏តានតឹងមួយរវាងប្រជាជនរុស្សី និងអ៊ុយក្រែន នឹងត្រូវបានផ្អាកមួយរយៈបន្ទាប់ពីការដួលរលំនៃសហភាពសូវៀត ប៉ុន្តែជម្លោះបានផ្ទុះឡើងភ្លាមៗជុំវិញកម្មសិទ្ធិនៃក្រុមនាវាចម្បាំងរបស់កងទ័ពជើងទឹកសូវៀតដែលមានមូលដ្ឋាននៅទីនោះ។
ចំណុចដ៏តានតឹងមួយទៀតក្រោយពីការដួលរលំនៃសហភាពសូវៀតគឺបញ្ហាកម្មសិទ្ធិអាវុធនុយក្លេអ៊ែរ។ អាវុធនុយក្លេអ៊ែររបស់សហភាពសូវៀតគឺត្រូវបានដាក់ពង្រាយនៅទូទាំងដែនដីពួកគេប៉ុន្តែភាគច្រើនគឺដាក់ពង្រាយនៅអ៊ុយក្រែន ធ្វើឱ្យអ៊ុយក្រែនក្លាយខ្លួនជាមហាអំណាចនុយក្លេអ៊ែរធំជាងគេទីបី បន្ទាប់ពីការដួលរលំនៃសហភាពសូវៀត។
កិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងការទូត បានឈានដល់អនុស្សរណៈក្រុងប៊ូដាប៉េសឆ្នាំ ១៩៩៤ ដែលក្នុងនោះប្រទេសអ៊ុយក្រែនបានយល់ព្រមបោះបង់អាវុធនុយក្លេអ៊ែរ ហើយធ្វើការបញ្ជូនទៅប្រទេសរុស្សីដើម្បីធ្វើការកម្ទេច។ ជាថ្នូរមកវិញ សហរដ្ឋអាមេរិក អង់គ្លេស និងរុស្សីបានសន្យាថានឹង «គោរពឯករាជ្យភាព និងអធិបតេយ្យភាព និងព្រំដែនដែលមានស្រាប់របស់អ៊ុយក្រែន» និង «ចៀសវាងការគំរាមកំហែង ឬការប្រើប្រាស់កម្លាំងប្រឆាំងនឹងបូរណភាពទឹកដី ឬឯករាជ្យភាពនយោបាយរបស់ពួកគេ»។ ទីក្រុងមូស្គូបានរំលោភលើការសន្យានេះ នៅពេលដែលខ្លួនបានកាត់យកឧបទ្វីបគ្រីមៀ។
នៅឆ្នាំ ២០០៤ ទំនាក់ទំនងបានធ្លាក់ដល់ចំណុចទាបមួយកម្រិតទៀត។ ប្រជាជនអ៊ុយក្រែនរាប់សែននាក់បានធ្វើបាតុកម្មប្រឆាំងអ្វីដែលពួកគេគិតជាការក្លែងបន្លំលទ្ធផលបោះឆ្នោតដើម្បីផ្ដល់ជ័យជម្នះឱ្យបេក្ខជនគាំទ្រដោយរុស្សី។
កាលនោះការស្ទង់មតិអ្នកបោះឆ្នោតនៅមណ្ឌលនានាបានបង្ហាញថាបេក្ខជនលំអៀងទៅលោកខាងលិចគឺលោកវិកទ័រ យូសឆេនកូបានទទួលជ័យជម្នះ ប៉ុន្តែគណៈកម្មការរៀបចំការបោះឆ្នោតបានប្រកាសជ័យជម្នះឱ្យលោកវិកទ័រ យ៉ានូកូវិចដែលជាអតីតអភិបាលតំបន់ដូណេតស្ក៍ និងជាបេក្ខជនគាំទ្រដោយក្រុងមូស្គូ។
បាតុករ ដែលប្រើប្រាស់ពណ៌ទឹកក្រូចរបស់យុទ្ធនាការបោះឆ្នោតរបស់លោកយូសឆេនកូ បានធ្វើបាតុកម្មរហូតដល់រដូវរងា។ ក្រោមសម្ពាធនៃការបាតុកម្មនេះ ប្រទេសអ៊ុយក្រែនបានរៀបចំការបោះឆ្នោតម្ដងទៀត ដោយលោកយូសឆេនកូបានទទួលជ័យជម្នះ។
ក្រុងមូស្គូបាននិយាយថា «បដិវត្តពណ៌ទឹកក្រូច»នេះ គឺជាផ្នែកមួយនៃប្រតិបត្តិការរបស់ភ្នាក់ងារចារកម្មបរទេស ហើយគឺជាហាត់សមសម្រាប់ការផ្លាស់ប្ដូររបបដឹកនាំរុស្សី។
ក្រោមការដឹកនាំនៃមេដឹកនាំថ្មីនេះ ប្រទេសអ៊ុយក្រែនបានធ្វើការបង្វែរទៅរកលោកខាងលិច ហើយនៅឆ្នាំ ២០០៨ បានព្យាយាមចាប់ផ្ដើមដំណើរការចូលជាសមាជិកនៃសម្ព័ន្ធយោធាលោកខាងលិចណាតូ (NATO)។
នៅត្រឹមពេលនោះប្រទេសអតីតសមាជិក ឬសម្ព័ន្ធមិត្តរបស់សហភាពសូវៀត ដែលបានក្លាយជាសមាជិកនៃអង្គការណាតូបន្ទាប់ពីការដួលរលំ រួមមានប្រទេសប៉ូឡូញ លីទុយអានី ឡាតវី អេស្តូនី រូម៉ានី និងប៊ុលហ្គារី ហើយប្រទេសហ្សកហ្ស៊ីគឺកំពុងចាប់ផ្ដើមដំណើរការដូចអ៊ុយក្រែនផងដែរ។ ក្រុងមូស្គូបានមើលឃើញការពង្រីកសមាជិកភាពនេះថាកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងដើម្បីឡោមព័ទ្ធប្រទេសរុស្សី ហើយបានគំរាមធ្វើការឆ្លើយតបយ៉ាងខ្លាំង។
ជាលទ្ធផលសមាជិកណាតូមួយចំនួនបានព្យាយាមផ្អាកការទទួលសមាជិកភាពប្រទេសអ៊ុយក្រែន និងហ្សកហ្ស៊ីមួយរយៈសិន ប៉ុន្តែបានធ្វើការសន្យាថានៅពេលអនាគតប្រទេសទាំងពីរនឹងចូលជាសមាជិកបាន។
នៅខែសីហាឆ្នាំនោះរុស្សីបានធ្វើការអន្តរាគមន៍ក្នុងសង្គ្រាមក្នុងប្រទេសហ្សកហ្ស៊ី ហើយជួយដំណើរការផ្ដាច់ខ្លួនតំបន់ចំនួនពីរ ដែលនេះបានបង្កើតជម្លោះមួយ ដែលនឹងធ្វើឱ្យប្រទេសហ្សកហ្ស៊ីមិនក្លាយជាសមាជិកណាតូបាន។
នៅឆ្នាំ ២០១០ លោកយ៉ានូកូវិច ដែលចាញ់ឆ្នោតកាលពីឆ្នាំ ២០០៤ បានក្លាយជាប្រធានាធិបតីប្រទេសអ៊ុយក្រែន ហើយបានបញ្ឈប់ដំណើរការសមាជិកភាពអង្គការណាតូ។
ឈានមកដល់ឆ្នាំ ២០១៣ អ៊ុយក្រែនមានឱកាសចូលរួមសហជីពគយជាមួយសហភាពអឺរ៉ុប ដែលមានការគាំទ្រយ៉ាងខ្លាំងដោយប្រជាជនអ៊ុយក្រែននៅខាងលិចប្រទេស។ ប៉ុន្តែប្រជាជននៅខាងកើតប្រទេសពេញចិត្តសហជីពគយជាមួយរុស្សីវិញ។ កាលនោះរុស្សីគឺកំពុងផ្សព្វផ្សាយសហជីពរបស់ពួកគេ ដោយមានការព្រួយបារម្ភយ៉ាងខ្លាំងថាអ៊ុយក្រែននឹងចូលរួមជាមួយសហភាពអឺរ៉ុប។
នៅនាទីចុងក្រោយលោកយ៉ានូកូវិចបានដកខ្លួនពីការចរចាជាមួយសហភាពអឺរ៉ុប ហើយមកចូលរួមជាមួយរុស្សីវិញ។ ការវិលបកក្រោយបែបនេះបានបង្កឱ្យមានកំហឹងយ៉ាងខ្លាំងក្នុងចំណោមប្រជាជនអ៊ុយក្រែនប៉ែកខាងលិច ដែលឈានដល់បាតុកម្មទម្លាក់លោកយ៉ានូកូវិចចេញពីតំណែងកាលពីឆ្នាំ ២០១៤នេះ។
តិចជាងមួយសប្ដាហ៍បន្ទាប់ពីការទម្លាក់លោកយ៉ានូកូវិច ទាហានពាក់ឯកសណ្ឋានពណ៌បៃតង ដែលគ្មានផ្លាកសញ្ញាបញ្ជាក់អត្តសញ្ញាណ ឬសញ្ជាត បានចូលកាន់កាប់វិមានសភារបស់ឧបទ្វីបគ្រីមៀរ ហើយបិទផ្លូវចេញចូលពីអ៊ុយក្រែន។ ពួកគេបានរៀបចំការស្ទង់ប្រជាមតិប្រជាពលរដ្ឋគ្រីមៀរ ហើយលទ្ធផលបានសម្រេចថាពួកគេនឹងចូលរួមជាមួយប្រទេសរុស្សី។
ស្របពេលជាមួយគ្នានេះក្រុមផ្ដាច់ខ្លួននិយមនៅភាគខាងកើតបានចាប់ផ្ដើមរើបម្រាស់ប្រឆាំងក្រុងកៀវ ដើម្បីផ្ដាច់ខ្លួនចូលរួមជាមួយនឹងរុស្សី។ សង្គ្រាមផ្ដាច់ខ្លួននេះបានបង្កឱ្យមនុស្សជាង ១៤០០០ នាក់បានស្លាប់ផងដែរ។
ការប្រយុទ្ធគ្នាបានថយចុះ បន្ទាប់ពីការចុះកិច្ចព្រមព្រៀងចំនួន ២ នៅឆ្នាំ ២០១៤ និង ២០១៥ ក្រោមការសម្របសម្រួលរបស់អាល្លឺម៉ង់ និងបារាំង។
កាលពីឆ្នាំ ២០១៩ លោកវ៉ុលឌីមៀរ ហ្សេលេនស្គីបានទទួលជ័យជម្នះការបោះឆ្នោតប្រធានាធិបតី។ ក្រោមការដឹកនាំរបស់លោក ការដោះដូរឈ្លើយសឹកបានកើតឡើងជាច្រើនដង ប៉ុន្តែក្រៅពីនេះទំនាក់ទំនងគឺកាន់តែជូរចត់បន្ថែមទៀត៕
