ទិដ្ឋភាពភ្នំកៃលាសតាមចម្លាក់ប្រាសាទបាយ័ន និងប្រាសាទបន្ទាយស្រី

ក្នុងប្រព័ន្ធជំនឿឥណ្ឌា ចក្រវាលទាំងមូលមានភ្នំព្រះសុមេរុជាចំណុចកណ្តាល ហើយដែលជាទីស្ថានរបស់ទេពទាំងពួង។ នៅតាមជួរភ្នំនោះមានមួយឈ្មោះថា ភ្នំកែលាសដែលជាទីស្ថានរបស់ព្រះឥសូរ។​ បើនិយាយឱ្យងាយយល់គឺថា លំនៅរបស់ទេពគឺភ្នំ។ បើយើងមើលតាមប្រាសាទវិញ គឺដូចគ្នា​​ខ្លាំងណាស់ ត្បិតដើមឡើយគ្រប់ប្រាសាទទាំងអស់សុទ្ធតែមានតម្កល់ទេពរូបក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនា និងព្រហ្មញ្ញសាសនា។ តាមពិតទៅរឿងរ៉ាវនេះមានអ្នកប្រាជ្ញជាច្រើនបានពន្យល់​បកស្រាយច្រើនណាស់ទៅហើយ។ ទីនេះ ខ្ញុំសូមចូលរួមមួយផ្នែកតូច ដោយលើកយកហោជាងប្រាសាទបន្ទាយស្រី និងចម្លាក់នៅថែវខាងក្នុងផ្នែកខាងជើងប្រាសាទបាយ័នមកបង្ហាញថា ខ្មែរបុរាណបង្ហាញទិដ្ឋភាពភ្នំកៃលាសបែបណា។

ចម្លាក់ដែលខ្ញុំនឹងលើកយកមកបង្ហាញនេះ ត្រូវគេស្គាល់ថា «រាវណានុគ្រហមូត៌ិ»ពោលគឺជាឈុតដែលក្រុងរាពណ៍ចាប់លើកភ្នំកៃលាស។ ឈុតនេះពេញនិយមខ្លាំងក្នុងសម័យបុរាណ ត្បិតជាការបង្ហាញភាពអស្ចារ្យរបស់ព្រះឥសូរ ដែលព្រះអង្គយកមេជើងចុចតែបន្តិចសោះ ក៏អាចសង្កត់ក្រុងរាពណ៍ជាប់ក្រោមភ្នំរាប់ពាន់ឆ្នាំទម្រាំព្រះឥសូរទន់ព្រះហទ័យដោះលែងឱ្យរួចខ្លួនវិញ។ រឿងនោះមានតំណាលសង្ខេបថា ក្រុងរាពណ៍ដែលជាស្តេចនគរលង្កាបានទៅដល់ភ្នំកៃលាសដែលជាលំនៅរបស់ព្រះឥសូរ។ ទៅដល់ទីនោះ ក្រុងរាពណ៍ត្រូវរារាំងដោយអ្នកយាម។ ក្រុងរាពណ៍ខឹងខ្លាំងបានចាប់លើកភ្នំកៃលាសរញ្ជួយអស់ស្ថានធ្វើឱ្យទេពនិករនានាភ័យរត់ប្រសាច។ ត្រង់នេះ នាងបរវតីជាមហេសីព្រះឥសូរក៏ភ័យមកគង់លើភ្លៅព្រះស្វាមីដែរ។ ឃើញហេតុការមិនស្រួល ព្រះឥសូរយកម្រាមជើងចុចលើភ្នំឱ្យទម្ងន់ភ្នំធ្ងន់សង្កត់ក្រុងរាពណ៌ជាប់ក្រោមនោះ ហើយឱ្យក្រុងរាពណ៍ច្រៀងសរសើរដល់ទ្រង់ឱ្យគ្រប់១០០០ឆ្នាំ ទើបដោះលែង ហើយប្រគល់ដាវមួយទៅក្រុងរាពណ៍ទៀតផង។ ដូចបានជម្រាបពីខាងលើថារឿងនេះ ពេញនិយមខ្លាំងនៅសម័យបុរាណដូចមានបង្ហាញតាមចម្លាក់ប្រាសាទនានា ហើយភាគច្រើនសិល្បករតែងបង្ហាញក្រុងរាពណ៍មានក្បាល និងដៃច្រើន នៅពីក្រោមភ្នំដែលមានព្រះឥសូរគង់ពីលើដាក់តែព្រះបាទស្តាំប៉ះនឹងភ្នំ ជួនកាលមាននាងបរវតីគង់ក្បែរនោះផង។

តាមរយៈចម្លាក់លើហោជាងប្រាសាទបន្ទាយស្រី បានបង្ហាញពីទិដ្ឋភាព ភ្នំកៃលាស ដែលជាលំនៅរបស់ព្រះឥសូរកំពុងត្រូវក្រុងរាពណ៌ចាប់អង្រួនផ្អើលអស់សត្វទាំងពួង។ បើយើងយកផៃ្ទហោជាងនេះមកពង្រីកឱ្យច្បាស់ យើងនឹងឃើញខាងលើគេគឺជារូបព្រះឥសូរកំពុងឱបនាងឧមា ដែលកំពុងភ័យនៅលើភ្លៅគង់លើពីរ៉ាមីតរាងថ្នាក់ៗ។ ថ្នាក់បន្ទាប់មានឥសីពុកមាត់វែងៗ ហើយក្រោមនេះមួយថ្នាក់ទៀតមានពពួកគ្រុឌ ដំរីសេះ និងមានសត្វស្វារនៅអមសងខាង។ ថ្នាក់ក្រោមគេផុត គឺក្រុងរាពណ៍នៅកណ្តាល និងមានសត្វតោ ដំរី ខ្លា។ល។ រត់ចែកជើងគ្នាដូចកំពុងខ្លាចក្រុងរាពណ៍។ លុះយើងយករូបតួអង្គក្នុងហោជាងមកពិនិត្យតាមច្រកចូលប្រាសាទ យើងឃើញថារូបសត្វទាំងអម្បាលនោះសុទ្ធតែមានឆ្លាក់នៅផ្ទៃហោជាង។​ សព្វថ្ងៃយើងស្គាល់រូបនៅមុខច្រកចូលប្រាសាទថាទ្វារបាល។

នេះបង្ហាញពីភាពជាក់ស្តែងខ្លាំងណាស់។ ឧបមាថា យើងកំពុងដើរទៅជួបព្រះឥសូរដែលគង់នៅលើភ្នំកៃលាស។ តំបូងយើងត្រូវជួបពពួកសត្វជាន់ទី១សិន បន្ទាប់មកត្រូវឡើងទៅជាន់បន្តបន្ទាប់ទើបដល់កំពូល។ ដូច្នេះនេះមិនមែនជាការចៃដន្យនោះទេ ដែលគេដាក់រូបបដិមាទ្វារបាល ជារូបសត្វដូចរូបក្នុងហោជាងនៅតាមច្រកចូលប្រាសាទបន្ទាយ​ស្រីនោះ ហើ​យពីរ៉ាមីតថ្នាក់ៗនោះ គឺជាភ្នំកៃលាសនោះឯង។ ម្ល៉ោះហើយ បើយើងសង្កេតជាទូទៅលើប្រាសាទអកយំ ប្រាសាទបាគង ប្រាសាទធំ ប្រាសាទប្រែរូប និងប្រាសាទមេបុណ្យខាងកើតជាដើម សឹងតែមានរាងពីរ៉ាមីតថ្នាក់ៗដូច្នេះដែរ។

សាច់រឿងដដែលនេះ ក៏មានបង្ហាញនៅថែវខាងជើងប្រាសាទបាយ័នដែរ នៅត្រង់ទីដែលឆ្លាក់សុទ្ធតែរឿងរបស់ព្រះឥសូរខាងក្នុង។ គេឆ្លាក់រាងជាភ្នំស្រួចមានដើមឈើដុះជុំជិត  ហើយនៅខាងលើកំពូលមានរូបទេពប្រុសកាន់ត្រីសូរ ដែលឥតសង្ស័យថាជាព្រះឥសូរកំពុងគង់ដាក់ ព្រះបាទស្តាំចុះក្រោមបន្តិច។ នៅពីក្រោម គឺក្រុងរាពណ៍ដែលមានក្បាល និងដៃច្រើន។ នៅសងខាងក្រុងរាពណ៍មានសត្វល្មូន១គូរទំនងជានាគរមូរដូចកង់កំពុងឆ្លេឆ្លា ដូចមានបើកពពារដាក់ក្រុងរាពណ៌ផងទៀត។ យើងអាចឃើញនាគបែបនេះតាមបង្កាន់ដៃស្ពាន ឬច្រកចូលប្រាសាទជាច្រើន។ ករណីនេះក៏ពុំខុសពីចម្លាក់នៅប្រាសាទបន្ទាយស្រីដែរ ត្បិតចេតនារបស់សិល្បករ គឺបង្ហាញរូបភាពទីស្ថានរបស់ព្រះឥសូរដែលទីស្ថាននោះ មានសត្វច្រើនយ៉ាងរស់នៅចាប់ពីជើងភ្នំដល់ចង្កេះភ្នំ។

រូបដែលរៀបរាប់ទាំងប៉ុន្មានខាងលើនេះ ជួយឱ្យយើងយល់បន្ថែមទៅនិមិត្តរូបរបស់ប្រាសាទ។ ចូរយើងកុំភ្លេចសោះថា ប្រាសាទដែលយើងឃើញសព្វថ្ងៃ គឺលំនៅ ឬទីស្ថានទេពនោះឯងដែលគេធ្វើឱ្យមានលើផែនដីជាក់ស្តែង។ ក្នុងសិលាចារឹកក៏មានប្រើពាក្យ«វ្នំ»មកសព្វថ្ងៃជា«ភ្នំ»សម្រាប់សំដៅលើប្រាសាទដែរ។ ដូច្នេះការដែលយើងឃើញរូបតោ ឬនាគនៅផ្លូវចូលប្រាសាទនោះសុទ្ធតែជានិមិត្តរូបនៃទីស្ថានដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់នោះឯង៕

———————————————–

Kailash on bas-relief of Bayon and Banteay Srei temple

In the concept of religion, Meru situates in the middle of the Universe. Among the mountains rank, it has Kailash, which is the place of Lord Shiva. Similar, the temple is the place of God. It houses the statue of divinity in Buddhism and Hinduism. The information about this concept viewed and explained by many scholars in the past. However, this short article will indicate the relief on the pediment of Banteay Srei temple and the relief on the northern wall of Bayon temple.

The relief is known as Ravana nu Gṛha Murti which is the scene of Ravana lifts Kailash. This scene was well-presented in the past. It shows the power of Lord Shiva presses Ravana under the mountain by his toe. Ravana usually shows many heads and arms and sits close to mountain where Lord Shiva is on the top. Lord Shiva puts his right leg down from the top of the mountain. Sometimes, Parvati sits next to Lord Shiva. 

On the pediment of Banteay Srei temple shows the landscape of Kailash. Lord Shiva sits on the throne and hugging goddess Parvati who is frighten. Nearby, there are hermits and the image of Garudas, elephants, horses and apes on both sides. The lowest level has Ravana in the middle and surrounded by lion, elephant, and tiger who are running away due to afrad of Ravana. All the animals on the pediments could have seen at the entrances or the doors of the temples. Therefore, it is not a coincident to have the statues of animals as the door guardians of the temple. The representation of those animals in the temple is not far from the view of Kailash, and the pyramid is Kailash. Significantly, many pyramid temples such as Ak Yum, Bakong, Prasat Thom, Prasat Pre Rup and East Mebon.

The same scene shows on the northern wall of Bayon temple. The Kailash has carved in pointing shape and surrounding many trees. The top of the mountain has a male figure who holds a trident in his hand. He puts the right leg down. On the bottom has multiple heads and arms Ravana. On both sides of Ravana have Nagas, who are nervous. Similar to Banteay Srei temple, the Nagas show the view of Kailash where usually have many animals. 

The reliefs on the temple assist us understanding the function of the temple. It is the place of Gods on earth. The inscriptions also mention the word Vnaṃ means mountain and refers to the temple. Therefore, the lions and nagas at the entrance present the view of God’s place.

អត្ថបទដើម៖ លោក អ៊ូ គង្គា