នៅក្នុងភាសាខ្មែរ របាប់លេខខ្ទង់រាយដែលមានចំនួនលើសពីប្រាំ ត្រូវបូកថែមនឹងមួយ ពីរ បី និងបួន ទៅជាប្រាំមួយ ប្រាំពីរ ប្រាំបី និងប្រាំបួន។ ក្នុងចំណោមចំនួននេះ យើងសង្កេតឃើញថាពាក្យ «ប្រាំពីរ» ជាទូទៅ ប្រជាជនខ្មែរនិយមនិយាយជា «ប្រាំពិល»? តើមនុស្សខ្មែរទើបតែនិយាយបែបនេះនាពេលថ្មីៗ ឬយូរលង់មកហើយ? តើការនិយាយពាក្យ «ប្រាំពីរ» ជា «ប្រាំពិល» បណ្ដាលមកពីកត្តាអ្វី?
នៅទីនេះ យើងរំលឹកអំពីពាក្យនេះតាំងពីសម័យមុនអង្គររហូតមក។ យោងតាមបណ្ដាសិលាចារឹកនាសម័យមុនអង្គរ គេពុំទាន់ប្រទះសំណេរបុរាណនៃពាក្យ «ប្រាំពីរ»នេះនៅឡើយទេ ឃើញមានប្រើតែសញ្ញាលេខប្រាំពីរប៉ុណ្ណោះ។ យ៉ាងនេះក្ដីពាក្យ «ពីរ» នៅសម័យមុនអង្គរ មានសំណេរជា៖ វេរ៑ (K.២២ បន្ទាត់ទី២២ គ.ស.៦-៧; K.៧៦ បន្ទាត់ទី៩ គ.ស.៦-៧; K.១ បន្ទាត់ទី១៥ គ.ស.៦-៨; K.៦៦៤ បន្ទាត់ទី១៤ គ.ស.៦-៨; K.៦៨៩ក បន្ទាត់ទី១៥ គ.ស.៦-៨; K.៩០៣ខ បន្ទាត់ទី៣និង៧ គ.ស.៦-៨) វេរ (K.១៥៤ក បន្ទាត់ទី៦ ឆ្នាំ៧៣៤គ.ស.; K.៥១ បន្ទាត់ទី១៦ គ.ស.៦-៧; K.៧១១ បន្ទាត់ទី១០ គ.ស.៦-៧; K.១ បន្ទាត់ទី២០ គ.ស.៦-៨) និង ពេរ៑ (K.៣៨៨គ បន្ទាត់ទី៣និង៧ គ.ស.៦-៧)។ ចំណែកឯពាក្យ «ប្រាំ» នៅសម័យមុនអង្គរ មានសំណេរតែម្យ៉ាងគត់គឺ ប្រំ។ ដូច្នេះពាក្យ «ប្រាំពីរ» នៅសម័យមុនអង្គរទំនងជាមានសំណេរជា៖ ប្រំវេរ៑ ប្រំវេរ និង ប្រំពេរ៑។
មកដល់សម័យអង្គរ បើទោះបីជាពាក្យ «ពីរ» មានសំណេរជា៖ វ្យរ៑ វ្យរ ព្យរ៑ និង ពេរ៑ ក៏ដោយ ក៏សំណេរពាក្យ «ប្រាំពីរ» នៅក្នុងសិលាចារឹក គេឃើញសរសេរជា «ប្រំវ្យល៑» ឬ «ប្រំវ្យល» ទៅវិញ និងឃើញមានសំណេរតែមួយបែបនេះប៉ុណ្ណោះ។ សំណរ «ប្រំវ្យល៑» និង «ប្រំវ្យល» យ៉ាងហោចណាស់លេចឡើងចំនួន៤៨ដង ក្នុងសិលាចារឹកសម័យអង្គរ ដែលក្នុងចំណោមនោះ សំណេរចាស់ជាងគេ លេចឡើងនៅក្នុងរវាងពាក់កណ្ដាលឬចុងស.វ.ទី១០។ លុះមកដល់សម័យកណ្ដាល គេឃើញមានសំណេរពាក្យ «ប្រាំពីរ» ច្រើនរបៀបជា៖ ប្រាំពីរ (ជួបតែម្ដងគត់ក្នុងសិលាចារឹក K.២៧ បន្ទាត់ទី២៣ ឆ្នាំ១៥៨៦) ប្រាំម្ពិល (IMA៣៨ បន្ទាត់ទី១៧ ឆ្នាំ១៧០៤) ប្រំពិល (IMA២៤ បន្ទាត់ទី១ ឆ្នាំ១៦៤៣) ប្រាំព្យិល (IMA៤ខ បន្ទាត់ទី៤ ឆ្នាំ១៥៩៩) ប្រាមពិល (IMA៤គ បន្ទាត់ទី៣ ឆ្នាំ១៥៩៩; (IMA១៤ បន្ទាត់ទី១០ ឆ្នាំ១៦៣១) និង ប្រាំពិល (IMA៨ បន្ទាត់ទី១៩ ឆ្នាំ១៦២៦)។ ទោះបីជាមានសំណេរផ្សេងៗគ្នា យើងឃើញថានៅសម័យកណ្ដាលមានប្រើពាក្យនេះពីររបៀបគឺ «ប្រាំពីរ» និង «ប្រាំពិល»។
ដូចបានលើកបង្ហាញមកហើយ ពាក្យ «ប្រាំពីរ» គឺជាការងាយយល់បំផុត ដ្បិតកើតឡើងពីការផ្សំពាក្យ «ប្រាំ» និង «ពីរ» ប៉ុន្ដែការអានជា «ប្រាំពិល» អាចជាការលំបាកយល់បន្ដិច បើទោះបីជាខ្មែរយើងនិយាយរត់មាត់មកហើយក្ដី។ ចំណុចនេះ លុះណាតែស្វែងយល់តាមទស្សនៈភាសាសាស្ត្រ ទើបនឹងយល់បាន។ សូររបស់ព្យញ្ជនៈ «រ» និង «ល» មានលក្ខណៈជាសូរលំហូរឬសូរបង្ហូរ ដ្បិតសូរព្យញ្ជនៈទាំងពីរនេះនៅបន្លឺ សូរដែលរត់ចេញពីសួត ស្ទើរតែមិនត្រដុសនឹងផ្ទៃគុហាមាត់ អណ្ដាត ធ្មេញ ឡើយ ហាក់បីដូចជាមានលំហូរ។ បើនិយាយឱ្យកាន់តែសាមញ្ញ សូរព្យញ្ជនៈពីរនេះខុសគ្នាត្រង់សូរព្យញ្ជនៈ «រ» មានការញ័រឬរលាស់ចុងអណ្ដាត ចំណែកឯងសូរព្យញ្ជនៈ «ល» មិនមានការញ័រឬរលាស់ចុងអណ្ដាតឡើយ។ ដូច្នេះ ប្រសិនបើបញ្ចេញសំឡេងព្យញ្ជនៈ «រ» ដោយមិនរលាស់ចុងអណ្ដាត នោះនឹងក្លាយជាសូរព្យញ្ជនៈ «ល» ពុំខាន។ ករណីបែបនេះហើយ ទើបនាំឱ្យមានបម្រែបម្រួលសូរព្យញ្ជនៈ «រ» ជា «ល» នៅក្នុងភាសាខ្មែរ ទាំងសូរដើមព្យាង្គ ទាំងសូរចុងព្យាង្គ។ យើងអាចពិនិត្យលើពាក្យ «រកេតរកូត រគង រងា ខ្នុរ កណ្ដុរ សម្បុរ អុរ ពុរ ខ្ពុរ…» មានអ្នកនិយាយទៅជា «ល្កេតល្កូត ល្គង ល្ងា ខ្នុល កណ្ដុល សម្បុល អុល ពុល ខ្ពុរ…»។ ត្រង់នេះ ពុំគួរច្រឡំរវាងអក្ខរាវិរុទ្ធរបស់ពាក្យ និងសូរដែលអ្នកស្រុកបន្លឺនោះឡើយ។ បើមើលឱ្យឆ្ងាយជាងនេះបន្ដិច ជាតិសាសន៍ខ្លះទៀតមិនអាចបញ្ចេញសំឡេង «រ» បានទេ រាល់សំឡេង «រ» តែងបន្លឺសូរជា «ល» ទៅវិញ ដោយគេពុំអាចរលាស់ចុងអណ្ដាតបាន។ ដូច្នេះបាតុភូតនេះ មិនមែនកើតឡើងតែក្នុងភាសាខ្មែរប៉ុណ្ណោះទេ។
ជាសរុបមក ពាក្យ «ប្រាំពីរ» ដែលខ្មែរយើងនិយមនិយាយជា «ប្រាំពិល» នោះ ពុំមែនទើបតែកើតឡើងថ្មីៗនោះទេ ដូចមានភស្ដុតាងក្នុងសិលាចារឹកបញ្ជាក់ស្រាប់។ ការនិយាយពាក្យ «ប្រាំពីរ» ជា «ប្រាំពិល» នេះ កើតឡើងដោយការប្រែប្រួលសូរព្យញ្ជនៈចុងព្យាង្គ «រ» ទៅជា «ល» ដូចមានឧទាហរណ៍ពាក្យដទៃទៀត ដែលបានលើកបង្ហាញខាងលើមកស្រាប់។ ករណីប្រែប្រួលនេះ កើតឡើងចំពោះតែពាក្យ «ប្រាំពីរ» តែមួយប៉ុណ្ណោះ មិនឃើញមានកើតឡើងចំពោះពាក្យ «ដប់ពីរ ម្ភៃពីរ សាមពីរ…» នោះឡើយ។ ចំណុចនេះ ជាតឹកតាងមួយបង្ហាញថា ការបញ្ចេញសូរសំឡេងខុសពីសំណេរ ឬខុសប្លែកពីតំបន់មួយទៅតំបន់មួយ អាចកើតឡើយដោយសារកត្តាបម្រែបម្រួលដែលមានដានលក្ខណៈជាប្រវត្តិសាស្ត្រដ៏យូរអង្វែង។ ការមើលដោយចង្អៀតចង្អល់ចំពោះភាសា ដោយប្រញាប់ប្រញាល់ការនិយាយបែបនេះខុស បែបនោះខុស ដោយមិនបានពិនិត្យលើប្រវត្តិភាសាខ្មែរដែលមានជាយូរអង្វែងមកហើយនោះ នឹងអាចនាំឱ្យបាត់ដានដែលបន្សល់មកពីបុរាណផងដែរ៕
———————————————————-
The word Prāṃbīra and Prāṃbila
Khmer numbers represent a biquinary system, with base 5 in use. For instance, 5 plus 1, 5 plus 2, 5 plus 3, 5 plus 4. Among all of them, the word seven (Pram Pi / 5+2) is also called Pram Pil. Is this changing a new phenomenon? Why?
According to the Pre-Angkorian inscriptions, the word Pram Pi (seven) did not present at the time. However, the number seven was there. Although the word Pram Pi (7) was absent, the word Pi (2) was there.
There are some pre-Angkorian inscriptions such as K.22 line 22 of the 6th-7th century; K.76 line 9 of the 6th-7th century; K.1 line 15 of the 6th-8th century; K.664 line 14 of the 6th-8th century; K.689K line 15 of the 6th-8th century and K.903Kh line 3 and 7 of the 6th-8th century was written the word two (Pi) as Ver. In contrast, K.154K line 6 of 734 CE; K.51 line 16 of the 6th-7th century; K.711 line 10 of the 6th-7th century; K.1 line 20 of the 6th-8th century was written the word two (Pi) as Vera. In addition, K.388G line 3 and 7 was written the word two as Ber. Besides, the word five (Pram) was written as Praṃ. Hence, seven (Pram Pi) was written as Praṃver, Praṃveraor Praṃber.
In the Angkorian period, the word two was written as Vyar, Vyara, Byar and Ber. However, the word seven was written as Praṃvylor Praṃvyla. Praṃvyl and Praṃvylaappear 48 times in the Angkorian inscriptions. The oldest word was written around mid or at the end of the 10th century.However, in the post-Angkorian period, the word seven was written in many forms. Prāṃbīraappears one time in inscription K.27 line 23 of 1568 CE. Prāṃmbila(IMA38 line 17, 1704 CE). Praṃbila(IMA24 line 1, 1643 CE). Prāṃbyila (IMA4Kha line 4, 1599 CE). Prāmbila(IMA4 line 3, 1599 CE); (IMA1 line 10, 1631 CE). Prāṃbila (IMA8 line 19, 1626 CE). Therefore, the post-Angkorian period used both Prāṃbīra and Prāṃbila.
According to above mentioned, Prāṃbīra comes from a combination between Prāṃ (5) and bīra (2). However, the word Prāṃbila has problematic of understanding its pronunciation. The pronunciation of Raand La is different. Ra has some vibration feeling on the tongue. In contrast, La does not have. However, the pronunciation of these two consonants is very close and easy to get overlapped when speaking. Relatedly, some nations could not pronounce Ra. Therefore, sound Ra changes to La.
In conclusion, the pronunciation from Prāṃbīra to Prāṃbila causes by the word at the end, Ra to La. It occurs only for the word seven. More importantly, it is an example of the difference between writing and pronunciation from one another region.
អត្ថបទដើម៖ លោក ហ៊ុន ឈុនតេង
