ពិធីឡើងអ្នកតារបស់ជនជាតិកួយ

ជនជាតិកួយ គឺជាជនជាតិមួយក្នុងចំណោមជនជាតិដើមភាគតិចទាំង២៤ក្រុមក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដែលមានវត្តមាននៅតំបន់វាលទំនាបខាងជើងបឹងទន្លេសាប ក្នុងទឹកដីនៃខេត្តព្រះវិហារ ខេត្តកំពង់ធំ និងមានតិចតួចនៅខេត្តក្រចេះ។ ជនជាតិនេះរក្សាបាននូវវប្បធម៌ ប្រពៃណី និងទំនៀមទំលាប់រហូតមកដល់បច្ចុប្បន្ន មានដូចជា ភាសា ជំនឿ និងល្បែងល្បាំ សម្រាប់ការប្រតិបត្តិក្នុងសហគមន៍ជាដើម។​ ចំពោះជនជាតិចកួយ នៅភូមិវាលវែង ខេត្តកំពង់ធំ គឺសព្វថ្ងៃគេអាចមើលឃើញវប្បធម៌ និងជំនឿជនជាតិកួយតំបន់នេះ ងាកជិតគ្នាខ្លាំងមករកខ្មែរ គឺថាមានវត្ត មានព្រះសង្ឃ មានបុណ្យពុទ្ធសាសនា ផ្ទះសម្បែង សម្លៀកបំពាក់ របររកស៊ីទទួលទាន ដូចគ្នានឹងខ្មែរដែរ តែដែលមិនច្រឡំគ្នានោះគឺភាសាកួយ និងទំនៀមពិសេសខ្លះៗរបស់អ្នកស្រុក។ ខាងក្រោមនេះ ខ្ញុំនឹងបង្ហាញពីពិធីឡើងអ្នកតារបស់ជនជាតិកួយខាងលើ តាមរយៈការចុះទៅសង្កេត និងសួរនាំអ្នកចូលរួមក្នុងពិធី កាលពីពេលថ្មីៗនេះ នាថ្ងៃ៥កើតខែបុស្សឆ្នាំ២០២២។ បើគិតលើពេលវេលា ឃើញថាទំនៀមនេះធ្វើឡើង ក្រោយពេលច្រូតស្រូវចប់សព្វគ្រប់ក្នុងភូមិ។ ត្រង់នេះនាំឱ្យយល់ភ្លាមថា ពិធីនេះធ្វើឡើងពាក់ព័ន្ធនឹងកសិកម្មជាចម្បង​គឺថា ជាពេលបញ្ចប់រដូវកសិកម្មមួយជុំ។ កសិកម្មទីនេះក្រៅតែពីស្រូវចំការស្រូវ​ស្រែ រាប់ផងដែរដំណាំហូបចុកសំខាន់ផ្សេងទៀតដូចជាពោតសណ្តែកល្ងដំឡូង។

តើមានរូបភាពអ្វីខ្លះ? ហើយអ្វីជាគោលបំណងនៃពិធីនេះ? ការនេះទាល់តែធ្វើការសង្កេត និងកំណ​ត់ចំណាំដូចខាងក្រោម៖

អំពីទីតាំងពិធី៖ ទីដែលគេជុំគ្នាធ្វើពិធីនេះ គឺនៅមុខខ្ទមអ្នកតា ស្ថិតនៅជាប់ជើងភូមិ ហើយមានដើមឈើតូចធំម្លប់ត្រឈឹង (រូបលេខ១)។ នៅក្នុងខ្ទមនេះគ្មានអ្វីសោះជាដំណាងឱ្យ​អ្នកតា (រូបលេខ២)។ ការនេះនាំឱ្យយល់ថា អ្នកតាដែលមនុស្សជឿនេះគ្មានចាំបាច់ត្រូវមានរូបតំណាងជាមនុស្សឬជាអ្វីទាំងអស់។ តែបើក្រឡេកមើលជាទូទៅតាមស្រុកស្រែនានា ក្នុងខ្ទមអ្នកតាច្រើនតែតម្កល់ដុំថ្ម ហើយដែលគេតែងចាក់ទឹកលើក្នុងពិធីនេះ។ នៅរូបលេខ៣យើងឃើញមានឧបករណ៍បំពងសំឡេងមួយ ដែលគេប្រើសម្រាប់ចាក់ចម្រៀង ព្រោះថាក្នុងពិធីនេះមានបញ្ជាន់រូបផង។ របស់នេះគឺចូលមកជំនួសឱ្យក្រុមភ្លេងអារក្សដែលលែងមានក្នុងភូមិ។ រូបស្នងទាំងនេះជាស្ត្រី ដែលដើរតួជាអ្នកតា មានឈ្មោះផ្សេងៗផងដូចជា តាណង តាសំបូរ តាសុខ និងតាជ្វា។ ដូច្នេះទៅអ្នកតាអាចស្តាប់និយាយឆ្លងឆ្លើយអំពីកង្វល់របស់អ្នកចូលរួមបាន ហើយកង្វល់ជារួមរបស់សហគមន៍ទាំងមូលគឺ ចង់បានភ្លៀងធ្លាក់មកគ្រប់គ្រាន់ធ្វើស្រែចំការក្នុងឆ្នាំក្រោយ និងការពារភូមិស្រុកចាកផុតពីជម្ងឺដង្កាត់នា​នាកើតឡើងដល់មនុស្សសត្វក្នុងភូមិ។ ដោយហេតុនេះហើយ ទើបអ្នកតាខ្លះគេលើកតម្កើងជាមេទ័ពមានដាវជាអាវុធផង ដែលបង្ហាញពីរិទ្ធិអំណាចខ្លាំងក្លាជាអ្នកការពារភូមិស្រុក(រូបលេខ៤)។

អំពីអ្នកចូលរួម៖ ឥឡូវយើងសង្កេតមើលអ្នកចូលរួមវិញម្តង រួមទាំងគ្រឿងរណ្តាប់ដែលគេយកមកឡើងអ្នកតា។ នៅរូបលេខ៥យើងឃើញនៅមុខខ្ទមអ្នកតាមាន ស្រា ទឹកក្រូច បាយសម្ល នំនាល នំអន្សមផ្អាវ នំបង់ខ្លាញ់ នំអំបែង និងផ្លែឈើ  គឺថាយកមករៀងៗខ្លួនតាមផ្ទះនីមួយៗ ​ហើយសំណែនទាំងនេះ លុះពេលចប់ពិធី អ្នកចូលរួមចែកគ្នាហូប។ នៅរូបលេខ៦យើងឃើញមនុស្សប្រុសមួយក្រុមជុំគ្នាផឹកទឹកត្នោតជូរក្បែរខ្ទម។ ចំនែករូបលេខ៧​សុទ្ធសឹងជាស្ត្រី ដែលនៅស្និតគៀកក្បែររូបស្នងជាស្ត្រីដូចគ្នាក្នុងកំលុងពិធី។ បើរាប់ចំនួនមនុស្សប្រុសនិងស្ត្រីក្នុងពិធីឃើញថា ស្ត្រីមានចំនួនច្រើនលើសលប់។ ឯរូបលេខ៨ បង្ហា​ញពីក្មេងៗកំពុងដណ្តើមគ្នារើសស្ករគ្រាប់ និងនំ ដែលរូបស្នងជះសាចបោះឱ្យ។ សកម្មភាពនេះ ធ្វើឱ្យភ្នែកអ្នកមកពីក្រៅឃើញយល់ថា មិនសមគាប់ភ្នែកមើល តែក្នុងបរិបទនៃពិធី នេះជាកិច្ចមួយដែរ បង្ហាញពីការឱ្យពរជ័យពីអ្នកតាដល់អ្នកដែលរើសបានហូប។

គ្រប់គ្នាវិចខ្ចប់គ្រាប់ធញ្ញជាតិនានាមាន ស្រូវ សណ្តែក ល្ង ពោត ចន្ទី និងដំឡូង យកមកសាបព្រោះចោលក្រោមខ្ទមអ្នកតា បំណងឱ្យកើតដុះដាលភោគផលផ្លែផ្កាច្រើនបរិបូណ៌ទ្វេដង នាឆ្នាំក្រោយបន្ទាប់ទៀត (រូបលេខ៩-១០)។

មានរណ្តាប់មួយដែលអ្នកចូលរួមកាន់មកគ្រប់ដៃ យកទៅដោតនឹងខ្ទមអ្នកតាក្នុងកំលុងពិធី។ រណ្តាប់នេះធ្វើពីលាជន៍ស្រូវដោតធាងដូង ចងជាមួយស្លឹកឈើព្រៃពណ៌ខៀវមានជាអាទិ៍ ស្លឹកអន្សែ ស្លឹកសេមាន់ ស្លឹកត្រសេក ស្មៅត្រសិត។ល។ (រូបលេខ១១-១៥)។ គេហៅវត្ថុនេះថា ផ្កាស្រូវ ជួនហៅថា ព្រលឹងស្រូវ។ នៅចុងធាងដូងគេដោតនំអន្សមឱ្យធ្ងន់ ដើម្បីឱ្យធាងដូងទន់សំយ៉ុងចុងចុះក្រោម គឺថាត្រាប់តាមស្រូវផ្លែច្រើនទន់ដាក់គ្រាប់ល្អ (រូបលេខ១៦)។  រណ្តាប់នេះគេពន្យល់ថាតំណាងឱ្យផ្កាស្រូវ និងដើមស្រូវដែលនឹងដុះលូតលាស់ល្អក្នុងស្រែនាឆ្នាំខាងមុខ។

ពេលចប់ពិធីគេយករណ្តាប់ផ្កាស្រូវនេះ ទៅដោតលើស្រូវជង្រុក ឬចងផ្អោបនឹងសសរ ជង្រុក ដូចឃើញក្នុងរូបលេខ១៧ ជាផ្ទះបាយមានដាក់ស្រូវក្នុងការ៉ុង ឯរូបលេខ១៨ ដោយសារគ្មានជង្រុក គេយកផ្កាស្រូវនេះមកដាក់នឹងច្រមសសរកន្លោងផ្ទះ ដែលទីនេះអ្នកស្រុកហៅថា ព្រះទល់។ នៅរូបលេខ១៩ ទីដែលគេដោតផ្កាស្រូវ គេពូនស្រូវខាងលើការ៉ុងឱ្យមើលឃើញឡើងពេញបរិបូណ៌ផង។ ការដែលគេហៅរណ្តាប់នេះថា ព្រលឹងស្រូវ នាំឱ្យយល់ថា វត្ថុនេះប្រើក្នុងកិច្ចហៅព្រលឹងស្រូវ ឱ្យមកចូលក្នុងជង្រុក ដូចមានពាក្យសូត្រសែនព្រលឹងស្រូវ ដែលខ្ញុំចម្លងចេញពីសៀវភៅសរសេរដៃរបស់អាចារ្យម្នាក់ក្នុងភូមិវាលវែង កាលដែលគាត់នៅរស់។ ក្នុងសេចក្តីនេះគេហៅជង្រុកស្រូវថា ឃ្លាំង ហើយដែលគេត្រូវសូត្រអញ្ជើញព្រលឹងស្រូវមកបំពេញឃ្លាំង។

កិច្ចចុងក្រោយនៃពិធីឡើងអ្នកតាគឺកិច្ចមួយឈ្មោះ បញ្ចូន ដែលធ្វើនៅវេលាទៀបភ្លឺថ្ងៃបន្ទាប់ មុនព្រះអាទិត្យរះឡើងមានពន្លឺ។ របស់បញ្ចូននោះមានបាយសម្លនំបង្អែមអង្ករត្រីសាច់ប្រហុកអំបិលសណ្តែកល្ង។ល។ និយាយមួយមាត់ខ្លីមកគឺថា របស់មនុស្សហូបបាន។ របស់ទាំងនេះគេដាក់នៅលើរានធ្វើពីស្រទបចេកមានឫស្សីក្រងទ្រាប់ពីក្រោម និងមានដៃសែងបួន ដែលគេហៅថាសង្ឃឹក។ សង្ឃឹកនេះទៀតសោតគេធ្វើបួន ដើម្បីសែងបញ្ជូនចេញពីភូមិតាមទិសទាំងបួន ត្រង់ចំនុចផ្លូវខ្វែងបែកជាបួនក្នុងភូមិ (រូបលេខ២០)។ អ្នក​បញ្ចូនមានគ្នារៀងៗខ្លួនប្រមាណ៧ទៅ១០នាក់សុទ្ធជាមនុស្សប្រុស ដើរសំដៅយ៉ាងលឿ​នមិនងាកក្រោយទៅកាន់ទិសរៀងៗខ្លួន។ នៅតាមផ្លូវដើរនោះ គេហ៊ោកញ្ជ្រៀវកាន់ដំបងស្រែបង្អើរវាយទៅលើរបងផ្ទះ ធ្វើសម្លេងបណ្តេញបំភ័យអមនុស្ស ដែលអាចបង្កជម្ងឺដល់មនុស្សសត្វក្នុងភូមិមានជម្ងឺអាសន្នរោគជាដើម ឱ្យចេញពីស្រុកភូមិទៅតាមសង្ឃឹក ដែលគេកំពុងបញ្ចូនទៅឱ្យ។ ទីដែលគេដាក់សង្ឃឹកទុកចោលនៅក្បែរភូមិ គេសន្មត់ថានៅក្រៅដែនភូមិស្រុកមនុស្សរស់នៅ។ ក្រុមអ្នកបញ្ចូនច្រូចស្រាលើសង្ឃឹកនោះផង មុនចាកចេញត្រឡប់មកកាន់ភូមិវិញ (រូបលេខ២១)៕

———————————————————–

Ritual of Loeung Neak Ta in Veal Veng village

Veal Veng village locates in Chhouk commune, Prasat Sambo district, Kampong Thom province. It is a community of Kouy minority. Present, the beliefs, and traditions are influenced by Khmer. There are monks, Buddhist ceremonies, households, clothes, commerce the same as Khmer. The differences are language and local customs. Below is the ritual practice of Kouy called Loeung Neak Ta, relatively a consecration of Neak Ta (ancestor or spirit) on the 5th waxing moon of Pussa, 2022 in the lunar calendar. The people celebrate this ritual after the harvest. Hence, the ritual relates to agriculture. What is the view and purpose of the ritual? 

Location: The ritual was celebrated in front of a shrine of Neak Ta at the edge of the village. This location had shade from the trees. There is nothing in the shrine. This emptiness suggests that Neak Ta does not necessary have an icon. Commonly, Neak Ta is present by a piece of stone that is anointing in the ritual. The ritual requires music, which is important for the spirits (Arak’s music/music type for the spirit). The body of those spirits is usually women (Rup Snang). Those Rup Snang act like Neak Ta.

Neak Ta could be communicating. They are involved with the community. For instance, give the rain for agriculture as requested. They protect the village, people, and animals from the pandemic. Accordingly, Neak Ta is generally holding the sword as a weapon. 

Participants: In front of the shrine of Neak Ta has many offerings such as wine, soft drinks, foods, sweets, cakes, and fruits brought by the villagers. At the end of the ritual, the offerings will be shared among the people. Some people mainly the men were drinking palm juice and women were sitting close to Rub Snang. The majority of the people in the ritual are women. Besides, the kids were picking up the candies that were thrown away by Rup Snang. Sometimes, the view of the kids chasing for candies is not appropriate. However, it is a part of the ritual. It shows the wish fulfilled by Neak Ta. Some people brought the crops such as rice, bean, sesame, corn, cashew nut, and potato to toss under the shrine of Neak Ta to wish for a good harvest next year. The most important thing that everybody carries is a bunch of rice and coconut branch ties with green leaves. Those leaves are Anser, Se Morn, Trasek and Trasit. People called it the Rice flower (Pka Sruv) or the soul of rice (Praling Sruv). The tip of coconut branch joint with a cake (Ansom). It is representing a good state of rice next year.

At the end of the ritual, people put Pka Sruv in the storage of the rice or ties it to a column of the storage. If the house does not have rice’s storage, Pka Sruv will be put in a wooden container called Chram (Tul) on the main column of the house. The reason why people called this offering the Soul of the rice is because the offerings were used to call the soul of the rice into storage. 

The last practice in the ritual of Loeung Neak ta was Banchoun (sending back). Banchoun will be done before sunrise. The offerings for Banchoun are food, cake, sweets, rice, fish, meat, Prahok, salt, bean and sesame. It is more like what people can eat. The offerings are put in a container made of layers of the banana trunk. The layer of a banana truck is supported by a structure of bamboo strips and has four handles. It is called Sangkhek in Khmer. There are four Sangkhek carried out by the men to four cardinal directions. Along the way, the men used the sticks to knock the wall and make the sound frighten unwanted spirits who always make people sick to go out from the village. The men drop down Sangkhek pour the wine, and then return home. 

អត្ថបទដើម៖ លោក អាន រស្មី