សិលាចារឹកនេះ រកឃើញនៅបរិវេណប្រាសាទប្រាំ ស្ថិតនៅក្នុងភូមិកសាង ឃុំចង្ក្រង់ ស្រុកចិត្របុរី ខេត្តក្រចេះ និងបានយកមករក្សាទុកនៅក្នុងវត្តកសាង ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ២០០៣។ នៅក្នុងឆ្នាំ២០០៦ សិលាចារឹកនេះបានបាត់ពីវត្តកសាង ពុំមានដំណឹងរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃ។ ជាសំណាងល្អ មានអ្នកស្រាវជ្រាវធ្លាប់បានផ្ដិតសិលាចារឹកនេះទុក និងរក្សាសំណៅផ្ដិតនៅមន្ទីរវប្បធម៌និងវិចិត្រសិល្បៈខេត្តក្រចេះ។ យើងពុំទាន់ដឹងច្បាស់នៅឡើយទេថា អ្នកស្រាវជ្រាវដែលបានផ្តិតសិលាចារឹកនោះជានរណា។
តាមសំណៅផ្ដិតដែលនៅសល់ សិលាចារឹកនេះចារលើថ្មមានរាងជាសន្លឹកសីមា ម្ខាងចារជាភាសាសំស្ក្រឹត ម្ខាងចារជាភាសាខ្មែរបុរាណ សម័យមុនអង្គរ ចុះកាលបរិច្ឆេទនៅមហាសករាជឆ្នាំ ៦០៨ ត្រូវនឹងគ្រិស្ដសករាជឆ្នាំ ៦៨៦។ នៅក្នុងអត្ថបទនេះ យើងយកតែអត្ថបទផ្ទាំង«ខ» គឺផ្នែកខ្មែរបុរាណ មកសិក្សាតែប៉ុណ្ណោះ។
ខ្លឹមសារនៃសិលាចារឹកនេះ ចារអំពីព្រះរាជបញ្ជារបស់ព្រះបាទស្រីជ័យវម៌្មទី១ ចេញពីព្រះរាជវាំងនាក្រុងបុរន្ទរបុរ ស្ដីពីការដាក់បញ្ចូលភោគទ្រព្យរបស់អាស្រមទាំងឡាយបញ្ចូលគ្នា។ អាស្រមដែលសំខាន់ជាងគេ គឺអាស្រមរបស់បោញជ្ញានចន្ទ្រនៅតំបន់អវិមុក្តបត្តន ដែលគួរតែជាឈ្មោះរបស់ប្រាសាទប្រាំកាលពីបុរាណ។ ភោគទ្រព្យទាំងនោះ មានដីស្រែ អ្នកបម្រើប្រុសស្រី គោក្របី ច្បារដំណាំ និងអ្នកចាំផ្កាភ្ញីរបស់ប្រាសាទ។ ចុងក្រោយ គឺជាសេចក្ដីហាមប្រាមចំពោះអ្នកប្រព្រឹត្តិល្មើសនឹងរាជបញ្ជានេះ។ ជនណាដែលល្មើស នឹងត្រូវទទួលទោសទណ្ឌ។
អំណានសិលាចារឹកជាអក្សរបច្ចុប្បន្ន
ផ្ទាំងខ
១- អឞ្ដោត្តរឞដ្ឆតឝកបរិគ្រហមោយ៑រោ៑ច៑មាគ៌្គ
២- ឝិឞ៌បុឞ្យនក្ឞត្រឝុក្រទិវសវារឰកន្លោង៑បុរ
៣- ន្ទរបុរ អាជ្ញាវ្រះកម្រតាង៑អញ៑និគិអាឝ្រម
៤- បោញជ្ញានចន្ទ្រតអាយ៑អវិមុក្តបត្តនទោង៑គិ
៥- អាឝ្រមច្រម៑បន្ទម្មទោង៑គន៑អាឝ្រមស្មំត
៦- គិផោង្ងតសំបរិភោគតគិអំបល៑គន៑ទ្រ
៧- វ្យោបករនតនៃគិទោង៑គន៑ប្រទានអ្នក៑ផោង៑ត
៨- គិទំនេប្រគិស្រេសន្តន៑ស្រេបោញ៑វិទ្យាឝាន្តិស្រេ
៩- បោញ៑ធម៌ចន្ទ្រស្រេអជីវិនយ្យស្រេបោញ៑ទេ
១០- វសិទ្ធទោង៑គិស្រេចោក៑សុទត្តទោង៑គិស្រេ
១១- អាឝ្រមច្រំបន្ទម៑ស្រេវ្នំវ្រុច្ចស្រេចោក៑វ្រាល៑ស្រេអំ
១២- វោហ៑គិស្រេចោក៑បន៑សិស្រេចោក៑វ្រទាង្ងទោង៑គ
១៣- ន៑ទាសទាសិគោមហិឞក្ឞេត្រារាមតនៃគិ
១៤- ផោង៑គិតេល៑ប្រសិទ្ធឰតគិអាឝ្រមគិជោន៑
១៥- ច្មំវ្ងេមោយ្យឰតវ្រះកម្រតាង៑អញ៑ឝ្រីនិម៌ានជ
១៦- យគិវោំជា-អ្នក៑គ្ឫហស្ឋប្រមានតគិស្រច៑
១៧- តបំនោស៑មហាត្មគេតប្រេរោះគិគេចេរ៑អាជ្ញា
១៨- វ្រះកម្រតាង៑អញ៑គេទណ្ឌ ៚
សេចក្ដីប្រែសម្រួល
មហាសករាជឆ្នាំ៦០៨ ១រោច ខែមគ្គិសិរ នក្សត្របុស្ស ថ្ងៃសុក្រ នៅឯព្រះមន្ទីរបុរន្ទរបុរ (មាន)ព្រះអាជ្ញាព្រះមហាក្សត្រស្ដីពីអាស្រមរបស់បោញជ្ញានចន្ទ្រនៅឯអវិមុក្តបត្តន រួមទាំងអាស្រមច្រំបន្ទំ និងក្រុមអាស្រមទាំងឡាយ (ត្រូវ)ដាក់រួមផ្សំចូលគ្នាផង គឺរួមផ្សំគ្រឿងឧបភោគបរិភោគ និងអម្បាលទ្រព្យជាគ្រឿងទំនុកបម្រុងនៃក្រុមអាស្រមទាំងនោះផង មានដូចជា ស្រែសណ្ដាន់ ស្រែបោញវិទ្យាសាន្ដិ ស្រែបោញធម៌ចន្ទ្រ ស្រែជីតាវិន័យ ស្រែបោញទេវសិទ្ធ រួមទាំងស្រែចោកសុទត្ត រួមទាំងស្រែអាស្រមច្រំបន្ទំ ស្រែភ្នំព្រេច ស្រែចោកព្រាល ស្រែអំពោះ គឺស្រែចោកបន្សិ ស្រែចោកព្រទាំង និងក្រុមអ្នកបម្រើប្រុសស្រី គោ ក្របី ច្បារដំណាំ របស់ក្រុមអ្នកទាំងនោះផង ដែលថ្វាយដល់អាស្រម។ ថ្វាយឆ្មាំភ្ញីម្នាក់ដល់ប្រាសាទព្រះគម្ដែងអញស្រីនិម៌ានជ័យ គឺពុំមែនជាគ្រហស្ថ ដែលស្រេចលើអ្នកបួសមហាត្មជាអ្នកប្រើ។ អ្នកដែលបំពានព្រះអាជ្ញាព្រះមហាក្សត្រ អ្នកនោះត្រូវទោសទណ្ឌ៕
វាក្យសព្ទ
អឞ្ដោត្តរឞដ្ឆត < អឞ្ដ (៨) + ឧត្តរ + ឞដ៑ (៦) + ឝត (១០០) = ៦០៨។
មាគ៌្គឝិឞ៌ (សំ.) ខែមិគសិរ។
កន្លោង៑ ប្រាសាទ មន្ទីរ វាំង។
អាជ្ញា ព្រះរាជបញ្ជា។
ស្មំ < សំ + [-ម-] ដាក់បញ្ចូលគ្នា។
អំបល៑ អម្បាល។
គន៑ (សំ. គណ) ក្រុម ពួក គណៈ។
ទ្រវ្យោបករន (សំ. < ទ្រវ្យ + ឧបករណ) ទ្រព្យទំនុកបម្រុង។
ទោង៑ ទាំង រួមទាំង។
ទំនេប្រ ដូចជា មានដូចជា។ ពាក្យប្រាប់សេចក្ដីរៀបរាប់។
វ្នំវ្រុច្ច ភ្នំព្រេច។ ជាស្ថានាម។
វ្រាល៑ ព្រាល។
គ្ឫហស្ឋ វ័យទី២ក្នុងព្រហ្មញ្ញសាសនា។ អ្នកមានគ្រួសារផ្ទះសម្បែង។
—————————–
Inscription of Prasat Pram, Kratie Province K. 1431b
This inscription was found in the area of Prasat Pram, located in Kar Sang village, Changkrang commune, Chit Borei district, Kratie province, and was kept at Wat Kar Sang in 2003. In 2006, this inscription disappeared from Wat Kar Sang without information until today. Fortunately, researchers have printed and preserved the inscription at the Kratie Provincial Department of Culture and Fine Arts. we do yet to know the researcher that printed this inscription.
According to the remain of printing the inscription is inscribed on a Sima stone shape, one side is inscribed in Sanskrit, and the other side is inscribed in the ancient Khmer language, pre-Angkorian period, dated 608 CE corresponding to 686 GE. In this article, we take only the text of part “B”, which is the ancient Khmer part.
The meaning of this inscription described the Royal Order of Queen Srei Jayavarman I combined with the property of other hermitages. The most important hermitage is the hermitage of
poñ jñānacandra in the Avimutkapattana area, which should be the name of the ancient Prasat Pram. Those possessions included ricefield, servants men and women, cattle, farms, and gardeners of temple. The last is the prohibition on violators of this Royal Order. Anyone who violates will be punished.
អត្ថបទដោយ៖ លោក ហ៊ុន ឈុនតេង
