វីរកថាសំខាន់និងជាវណ្ណកម្មពីរធំៗនៅក្នុងសិល្បៈខ្មែរ គឺរឿងរាមកេរ្តិ៍និងរឿងមហាភារតៈ និពន្ធដោយ វ្យាសៈ (Vyasa) ជារឿងដែលមានប្រភពចេញមកពីប្រទេសឥណ្ឌា និងមានអាយុកាលក្នុងចំណោមចាស់ជាងគេនៅលើពិភពលោក។
«មហាភារតៈ» មានន័យថា «រឿងដ៏អស្ចារ្យនៃត្រកូលក្សត្រភារតៈ»។ «ភារតៈ» ក៏ជាពាក្យមួយដែលជនជាតិឥណ្ឌាប្រើដើម្បីសម្គាល់សញ្ជាតិឥណ្ឌា ដូច្នេះគឺមានន័យថា «រឿងដ៏អស្ចារ្យនៃប្រទេសឥណ្ឌា»។ មានប្រភពខ្លះអះអាងថា ជារឿងដែលធំជាងគេរបស់មនុស្សជាតិ។ រឿងនេះជារឿងដ៏វែង តាំងតែពីយុគសម័យវេទ ប្រមាណសតវត្សទី៥ មុនគ្រឹស្តសករាជ និងនៅក្នុងទម្រង់ចុងក្រោយនាយុគសម័យហ្គុបតា សតវត្សទី៤ នៃគ្រឹស្តិសករាជ។
ដោយឡែកនៅកម្ពុជា បុព្វបុរសខ្មែរយើងបានឆ្លាក់រឿងមហាភារតៈ នៅលើថ្មនាមហាប្រាសាទអង្គរវត្តនិងបាយ័ន។ ឯនាពេលបច្ចុប្បន្ននេះ ក្រសួងវប្បធម៌និងវិចិត្រសិល្បៈ ក៏ដូចជាក្រសួងអប់រំ យុវជន និងកីឡា បាននិងកំពុងជំរុញលើកទឹកចិត្តឲ្យសិល្បករសិល្បការិនីនិងលោកគ្រូអ្នកគ្រូតម្លើងស្នាដៃសិល្បៈទស្សនីយភាព ធ្វើការសិក្សាស្រាវជ្រាវលើរឿងមហាភារតៈ និងមហាភារតយុទ្ធដើម្បីរំលេចឡើងបន្ថែម ជាពិសេសពីលើរឿងរាមកេរ្តិ៍និងរឿងឯទៀតៗដែលមាននៅក្នុងបញ្ជីសារពើភ័ណ្ឌសិល្បៈទស្សនីយភាពខ្មែរបច្ចុប្បន្ន។
ល្ខោនចម្រុះ ជាប្រភេទល្ខោនដែលមានធាតុផ្សំចម្រុះ។ នៅក្នុងល្ខោនចម្រុះដែលខ្ញុំនឹងរៀបរាប់នៅពេលនេះ មានធាតុផ្សំ៖ ចាប៉ីដងវែង តន្ត្រីបុរាណនិងប្រពៃណី តន្ត្រីសំឡេងស្រាល (មានអ្នកដឹកនាំវង់តន្ត្រីផង) ការនិយាយបែបល្ខោននិយាយ និងអ្នកច្រៀងចម្រៀងមហោរី ដោយមានជំនួយសំឡេងសន្ធាប់ដោយស្គរធំ (Bruitard) និងការតុបតែងឆាកទំនើបព្រមដោយភ្លើងពណ៌និងការបាញ់ផ្សែង ព្រមទាំងមានភ្លេងកំដរជាឧបករណ៍ទោល ប៉ីពកទៀតផង។
ខ្ញុំគួរធ្វើការកត់សម្គាល់លើចំណុចពីរសំខាន់ពាក់ព័ន្ធនឹងរឿងមហាភារតៈ ដែលជាសាច់រឿងធំទាំងមូល (១៨ សៀវភៅ) (មើលឯកសារលោក ធន់ ហ៊ិន (២០១០)) និងមួយទៀត គឺរឿងមហាភារតយុទ្ធ (៦/១៨ សៀវភៅ) (មើលឯកសារ ឧកញ៉ា ពិទូរ ឈឹម ក្រសេម (២០០៧)) ដែលគ្រាន់តែជាចំណែកមួយនៅក្នុងរឿងមហាភារតៈ។
ជាលើកទី១ ដែលខ្មែរយើងតម្លើងស្នាដៃរឿងមហាភារតយុទ្ធ (មហាភារតៈ) ខ្នាតធំ។ ឈុត «សន្តិករ យុធិស្ឋិរា» ដកស្រង់ពីរឿងមហាភារតយុទ្ធ «មហាសង្គ្រាម១៨ថ្ងៃ» ដោយ១៨កងពល (៧ ទល់នឹង ១១) រវាង បាណ្ឌវៈក្សត្រ និង កោរវៈក្សត្រ តម្លើងនិងដឹកនាំដោយលោកគ្រូ សេង សំអាន នៃក្រសួងវប្បធម៌និងវិចិត្រសិល្បៈ សម្តែងលើកទី១ នៅថ្ងៃទី១១ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២២ នៅសាលមហោស្រពចតុម្មុខ ក្រុងភ្នំពេញ។ នេះក៏ជាមោទក ភាពនិងព្រឹត្តិការណ៍សិល្បៈវប្បធម៌ប្រវត្តិសាស្ត្រមួយដែរ។ នេះជា «កម្មវិធីពិសេស» អបអរសាទរមហោស្រពសិល្បៈអាស៊ីក្រោមប្រធានបទ «សាមគ្គីភាពដើម្បីសន្តិភាព» នៅពេលព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ធ្វើជាម្ចាស់ផ្ទះ ជាមួយគ្នានឹងកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ានលើកទី៤០និង៤១ និងកិច្ចប្រជុំកំពូលពាក់ព័ន្ធ៕
——————————
COMBINED-FORM THEATER: “YUDHISTHIRA, THE PEACE-MAKER” EXCERPT OF MAHABHARATA
Two of the most classic, oldest, and longest epics in Khmer arts are the Ramayana and the Mahabharata. The Mahabharata—its history and development—is long and complex. The Mahabharata story has been portrayed in stone, notably in sculpture-reliefs at Angkor Vatt and Bayon in Cambodia.
By way of textual history, the title “Mahabharata” may be translated as “The Great Tale of the Bharata Dynasty” (James L. Fitzgerald 2007: 1) or “The Great story of theBharatas” (Nelson 2007: 1). The word “Mahabharata” is also used by the Indians generically for the Indian race, so to mean“The Great Story of India” (ibid.). The Bharata is as well called the Kurus (Nelson 2007: 2). There is also a shorter version simply called “The Bharata” (ibid.).
Traditionally, Hindus ascribe the Mahabharata to Rishi Vysa (Seer, Sage), and written out by Bhagawan (Lord) Ganesha (Tokunaga 1994: 1; Fitzgerald 2007: 1). Its earliest layers dated back to the late Vedic period (ca. 5th century BCE) and it probably reached its final form in the early Gupta period (ca. 4th century CE)” (ibid.).
At the present, the Ministry of Culture and Fine Arts as well as the Ministry of Education, Youth and Sport of Cambodia have encouraged artists and choreographers to study, research, and mount new works around the Mahabharata as an expansion of repertoire in addition to the Ramayana and the existing stories in the current Khmer performing arts inventory.
The combined-form theater includes several forms and elements. The present form under examination includes the long-necked lute, traditional music, chamber music with a conductor, dramatic theater diction, the mohori (light entertainment music and song), loud drum-sound effect, and modern stage setting with multi-colored lighting and smoke machine as well as musical solos.
Two important points should be noted here concerning the Mahabharata in 18 books and the Great War of the Bharata in 6/18 books being parts of the entire story. This was indeed the first time that Cambodia has mounted a master-piece of the Great War of the Bharata (Mahabharata) as an excerpt of “Yudhisthira, the Peace-maker.” This world premiere was showcased as a Special Program under the theme “Unity for Peace,” being a part of the felicitation of the 40th and 41st ASEAN Summit and Related Summits attended by 27 World Heads of States from November 8-13, 2022 in the capital of Phnom Penh hosted by the Kingdom of Cambodia’s Chairmanship of ASEAN in 2022.
អត្ថបទដោយ៖ បណ្ឌិត សំ សំអាង
