ស្រះដំរី ជាបុរាណដ្ឋានស្ថិតនៅខាងត្បូងភូមិថ្មីប្រហែល៤គីឡូម៉ែត្រ ក្នុងឃុំខ្នងភ្នំ ស្រុកស្វាយលើ ខេត្តសៀមរាប។ ទីតាំងនោះជាទីចាប់អារម្មណ៍របស់ភ្ញៀវទេសចរនិងប្រជាជនខ្មែរទូទៅ ដ្បិតមានចម្លាក់ដំរីឆ្លាក់លើថ្មដុលធម្មជាតិមានប្រវែង៥.៦៨ម៉ែត្រ ទទឹង២ម៉ែត្រ កម្ពស់៣.៨៦ម៉ែត្រ, ចម្លាក់តោឈ្មោលប្រវែង៣.៨០ម៉ែត្រ ទទឹង២.១៦ម៉េត្រ កម្ពស់៣.១០ម៉ែត្រ, ចម្លាក់តោញីប្រវែង៣.២៦ម៉ែត្រ ទទឹង២ម៉ែត្រ កម្ពស់២.៨ម៉ែត្រ, ចម្លាក់ខ្លាប្រវែង២.៤ម៉ែត្រ ទទឹង២.១ម៉ែត្រ និងចម្លាក់គោផងដែរ។ល។ ដោយសារទីតាំងនោះ មានចម្លាក់ដំរីធំជាងគេ និងមានស្រះទឹកធំផង ទើបគេហៅទីនោះថា «ស្រះដំរី»។
ក្រៅពីរូបចម្លាក់សត្វដែលគួរឱ្យចាប់អារម្មណ៍ទាំងនោះ នៅទីតាំងនេះមានចារឹកពីរកន្លែងផងដែរ។ ទីមួយ គឺចារឹកដែលចារនៅជើងតោ ចុះលេខបញ្ជីសារភើភណ្ឌសិលាចារឹក K. ១៣២៧ និងទីពីរ គឺចារឹកនៅលើពោះដំរីទាំងសង្ខាង ចុះលេខ K. ១៤៥២។ សិលាចារឹកទាំងពីរនេះមិនទាន់មានសិក្សានិងចុះផ្សាយនៅឡើយទេ ប៉ុន្ដែក៏ធ្លាប់មានការជជែកពិភាក្សាគ្នាក្នុងរង្វង់អ្នកសិក្សាមួយចំនួន អំពីចំណាស់របស់សិលាចារឹកនេះ។ យោងតាម “បញ្ជីបុរាណស្ថានក្នុងឧទ្យានជាតិព្រះជ័យវរ្ម័ន-នរោត្តម «ភ្នំគូលែន»” របស់នាយកដ្ឋានតំបន់បេតិកភណ្ឌ នៃក្រសួងបរិស្ថាន បានបញ្ជាក់ថាសិលាចារឹក K. ១៣២៧ ដែលចារឹកនៅជើងតោនោះ ចារជាភាសាខ្មែរមានមួយបន្ទាត់ ជាអក្សរសម័យមុនអង្គរ បានរលុប តែមានពាក្យដូចនឹងអក្សរនៅពោះដំរីដែរ និងមានពាក្យផ្សេងៗទៀត។ ចំណែកឯសិលាចារឹកនៅលើពោះដំរីវិញ មនុស្សម្នាហាក់ដូចជាបានស្គាល់ច្រើន ដ្បិតធ្លាប់មានការផ្សព្វផ្សាយតាមរយៈសារព័ត៌មានអនឡាញ និងបណ្ដាញសង្គមតៗគ្នាថាចារឹកមានពាក្យ «ឥន្ទ្រតបតិសីហ» នោះជាឈ្មោះបុរាណរបស់ស្រះដំរី។ នៅក្នុងអត្ថបទនេះ យើងនឹងពិនិត្យអំពីអត្ថបទចារឹកយ៉ាងខ្លីនៅសង្ខាងពោះដំរីនោះថាជាចារឹកបន្សល់ទុកមកពីបុរាណ ឬជាចារឹកដែលទើបនឹងចារថ្មី។
ប្រសិនបើយើងពិនិត្យដោយយកចិត្តទុកដាក់ទៅលើតួអក្សរ សភាពចារឹក និងរូបថតចម្លាក់ដំរីនោះជាលំដាប់កាលប្រវត្តិមក យើងនឹងឃើញពីភាពមិនចំណាស់នៃចារឹកនោះជាពុំខាន។ ជាដំបូង យើងនឹងពិនិត្យទៅលើរូបថតរបស់សាលាបារាំងចុងបូព៌ាប្រទេសមួយសន្លឹក ក្នុងលេខបញ្ជី EFEO_CAM12430 និង EFEO_CAM12432។
រូបថតនេះពុំមានកាលបរិច្ឆេទថតច្បាស់លាស់ទេ។ ក្នុងរូបនោះ យើងឃើញបុរសម្នាក់ឈរថតក្បែរពោះដំរី ដែលយើងអាចពិនិត្យមើលឃើញថានៅលើផ្ទៃថ្មនោះ ពុំមានស្នាមចារឹកក្រឡោតៗ ដូចដែលយើងឃើញបច្ចុប្បន្ននេះទេ។ បើនិយាយដល់ការសិក្សាស្រាវជ្រាវនៅលើភ្នំគូលែនវិញ គេប្រាកដជានឹកដល់លោក Jean Boulbet និង Bruno Dagens ដែលបានសិក្សាពីស្ថានីយ៍បុរាណវិទ្យានៅតំបន់ភ្នំគូលែន ចាប់ពីឆ្នាំ១៩៦៧ ដល់ឆ្នាំ១៩៧០ ជាពុំខាន។ នៅក្នុងអត្ថបទបោះពុម្ពផ្សាយក្នុងឆ្នាំ១៩៧៣ របស់ពួកលោកពុំមានរៀបរាប់អំពីអក្សរចារឹកនៅលើពោះដំរីនោះឡើយ។ អក្សរធំៗបែបនេះ ប្រសិនបើមានពីបុរាណប្រាកដមែន ច្បាស់ជាពុំអាចរំលងភ្នែកអ្នកស្រាវជ្រាវទាំងនោះបានឡើយ។
លុះមកដល់កំឡុងទសវត្សឆ្នាំ២០០០ មានក្រុមការងារមួយដែលមាននាទីចុះបញ្ជីនិងធ្វើផែនទីបុរាណវិទ្យា បានចុះស្រង់ទិន្នន័យបុរាណដ្ឋាននានាក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ក្នុងនោះក៏មានទីតាំងស្រះដំរីនោះផងដែរ។ តាមគេហទំព័ររបស់ក្រុមការងារនេ ពុំបានផ្ដល់ព័ត៌មានថាមានអក្សរចារឹកនៅលើពោះដំរីឡើយ។ ចំណែកឯរូបថតដំរីវិញ ក៏យើងពុំសង្កេតឃើញមានអក្សរចារឹកនោះផងដែរ។
ដូច្នេះយើងឃើញថា មកដល់ដើមទសវត្សឆ្នាំ២០០០ មិនទាន់ឃើញមានវត្តមានអក្សរចារឹកនៅលើពោះដំរីទាំងសង្ខាងនៅទីតាំងស្រះដំរីនេះនៅឡើយទេ។ តាមរយៈរូបថតនៅឆ្នាំ២០១១ ទើបយើងប្រទះឃើញចារឹកនៅលើពោះដំរីនោះមានសភាពថ្មីសន្លាង ចង្អូរចារឹកពុំមានស្លែ ហាក់ទើបនឹងចារឡើងថ្មីៗ។ តួអក្សរទាំងនោះចារឡើងមិនផ្ចិតផ្ចង់ និងមានសភាពប្រឹងចម្លងចេញពីចារឹក K.១៣២៧ ប្រាកដមែន។ ចាប់ពីឆ្នាំ២០១៨មក សភាពតួអក្សរចារឹកនោះចាប់ផ្ដើមមានឡើងស្លែកាន់ កាន់តែច្រើនឡើងៗ ដែលធ្វើឱ្យសភាពចារឹកនោះមើលពីចម្ងាយ ហាក់កាន់តែដូចជាសិលាចារឹកចាស់ជាបណ្ដើរៗ។ យ៉ាងនេះក្ដី បើយើងពិនិត្យមើលចារឹកនោះជិត យើងនៅតែអាចមើលឃើញថាវាមានសភាពថ្មីជាងផ្ទៃថ្មកន្លែងផ្សេង។ សភាពកាន់តែឡើងស្លែបែបនេះហើយ ទើបនាំឱ្យមានការជជែកពិភាក្សាគ្នាថាសិលាចារឹកនេះជាសិលាចារឹកចាស់ពិតប្រាកដឬថ្មី និងមានការចុះបញ្ជីសិលាចារឹកដោយក្រុមការងារកម្រងសិលាចារឹកខ្មែរ (CIK) ផងដែរ។
តាមរយៈការពិនិត្យលើភស្ដុតាងរូបភាពតាមកាលប្រវត្តិ សភាព និងតួអក្សរចារឹក យើងអាចសន្និដ្ឋានបានថា អក្សរចារឹកនៅលើពោះដំរី ចុះលេខ K. ១៤៥២ ជាអក្សរចារឹកចារឡើងថ្មីដោយយកគំរូតាមតួអក្សរបុរាណ។ តួអក្សរចារឹកនេះ អាចចារឡើងកំឡុងចុងទសវត្សឆ្នាំ២០០០និងដើមទសវត្សឆ្នាំ២០១០។ ចំពោះការចារឹកអក្សរថ្មីៗដោយយកលំនាំតាមតួអក្សរបុរាណនេះ យើងក៏ប្រទះនៅកន្លែងផ្សេងទៀតនៅក្នុងខេត្តព្រៃវែង និងខេត្តកំពតផងដែរ ដែលយើងនឹងលើកយកមកបង្ហាញនៅពេលក្រោយ។
ការចារឹកតួអក្សរថ្មីតាមលំនាំតួអក្សរបុរាណ ដោយប្រឌិតជាអត្ថបទផ្សេងៗរបៀបនេះ នៅតាមបុរាណដ្ឋាននានា អាចនឹងបង្កផលប៉ះពាល់មិនល្អចំពោះបុរាណដ្ឋាន និងទិន្នន័យប្រវត្តិសាស្ត្រផងដែរ។ ការបំផុសដល់មហាជនដោយគ្មានការសិក្សាស្រាវជ្រាវច្បាស់លាស់ថា «ឥន្ទ្រតបតិសីហ» ជាឈ្មោះបុរាណរបស់ស្រះដំរី ដោយផ្អែកលើចារឹកទើបចារថ្មី K. ១៤៥២ អាចនាំការឱ្យមានការភាន់ច្រឡំចំពោះប្រវត្តិសាស្ត្របុរាណដ្ឋាននេះ។
——————————————-
Inscription at Srah Damrei, K.1452
Srah Damrei (Elephant pond) locates about 4 km southern part of Tmei village, Knorng Phnom commune, Svay Leur district, Siem Reap province. It is an interesting tourist destination as it has beautiful natural stone of 5.68 m in length, 2 m width and 3.86 m height. Also, there is a male lion of 3.80 m in length, 2.16 m in width and 3.10 m in height. A female lion of 3.26 m in length, 2 m in width and 2.8 m in height. A tiger of 2.4 m in length, and 2.1 m. In addition, there is a statue of a cow. Significantly, the location is called Srah Damrei as it has a big statue of an elephant and a pond.
Besides, there are inscriptions, K.1327 written on the foot of a lion and K.1452 written on both sides of the elephant’s stomach. Accordingly, the inscription K.1327 has two lines and was written in Khmer script of the Pre-Angkorian period. However, it was seriously decayed. In contrast, the inscription on the stomach of the elephant has not been studying. Therefore, this short article will be discussing the time frame of this inscription.
Interestingly, although the pictures that took by the French do not have the date, the inscription has not seen as deeply carving as what it is shown in the present. Similarly, Jean Boulbet and Bruno Dagens who were doing the research on Phnom Kulen from 1967-1970 did not mention the inscription. Also, there is no information in his publication in 1973.
In the year 2000 when there was inventory and mapping the ancient site of Cambodia, the information of Srah Damrei was informed without mentioning the inscription on the stomach of the elephant. However, through the photo that was taken in 2011, there was a deep carving inscription on the stomach of the elephant. Remarkably, the script seems to copied from the inscription K.1327 on the foot of the lion. The appearance of the inscription in 2018 looked clearer and older with the combination of the moss. However, in a close view, the location of the inscription is brighter than other locations.
In conclusion, the observation and comparison of the script show that the inscription K.1425 on the stomach of the elephant is a new inscription. It was carved in between the year 2000-2010. However, it was copied the ancient characters. This a huge problem for the history of the site as it was providing a completely new name to the site as Indrapatisiha.
អត្ថបទដើម៖ លោក ហ៊ុន ឈុនតេង
