ប្រាសាទគោកចក ឬកាលមុនអ្នកស្រាវជ្រាវធ្លាប់ស្គាល់ថា ប្រាសាទចក ជាប្រាសាទមានប្រាង្គ២សាងអំពីឥដ្ឋ ស្ថិតនៅក្នុងភូមិគោកចក សង្កាត់គោកចក ក្រុងសៀមរាប ខេត្តសៀមរាប។ កន្លងមក លោក សុខ កែវ សុវណ្ណារ៉ា បានចុះផ្សាយអត្ថបទស្ដីពីប្រាសាទគោកចកនេះរួចហើយនៅក្នុងគេហទំព័រ AMS អរិយធម៌ខ្មែរ។ នៅក្នុងអត្ថបទនោះ ក្រៅអំពីការបង្ហាញអំពីប្រាសាទ លោកក៏បានរៀបរាប់អំពីសិលាចារឹកនៅប្រាសាទនេះផងដែរ។ ចំណែកនៅក្នុងអត្ថបទនេះ យើងជ្រើសរើសយកសិលាចារឹកនៅប្រាង្គខាងជើង មេទ្វារខាងត្បូង មកពិនិត្យ និងបកប្រែលម្អិត។
សិលាចារឹកប្រាសាទនេះ សិក្សាបកប្រែចុះផ្សាយដំបូង ដោយលោក ហ្សក សឺដេស ពីឆ្នាំ១៩៥២ នៅក្នុងសៀវភៅសិលាចារឹកនៃប្រទេសកម្ពុជា (Inscripcions du Cambodge) ក្បាលទី៤ ទំព័រទី១៦៧ ដល់ទំព័រទី១៧០។ លោក ហ្វីលីព ចេណ្ណឺរ ក៏បានសិក្សានៅក្នុងស្នាដៃលោក Part xml, № 67 និងចុះផ្សាយក្នុងគេហទំព័រ http://sealang.net/ok/corpus.htm។ នៅឆ្នាំ២០១១ លោក ហម ឆាយលី ក៏បានសិក្សាបកប្រែសិលាចារឹកនេះជាភាសាខ្មែរចុះផ្សាយក្នុងសៀវភៅរបស់លោក ដែលមានចំណងជើងថា សិលាចារឹកកម្ពុជា ក្បាលទី១។ បន្ទាប់មកលោក អៀន ឡូវមេន ក៏បានយកអត្ថបទសិលាចារឹកប្រាង្គខាងជើងនេះ មកសិក្សាពិនិត្យឡើងវិញ ដោយមានកែសម្រួលអំណាននិងសេចក្ដីបកប្រែខ្លះផង ដោយចុះផ្សាយនាឆ្នាំ២០១៣។ សិលាចារឹកនេះ មានអ្នកស្រាវជ្រាវជាច្រើនទៀតបានយកមកសិក្សា ដោយសារទាក់ទងនឹងកាលបរិច្ឆេទឡើងសោយរាជ្យរបស់ព្រះបាទស្រីជ័យវម៌្មទេវទី៣។ តែយើងពុំលើកយកមកបង្ហាញនៅទីនេះឡើយ។
តួអក្សរដែលចារនេះ ជាតួអក្សរមូលជ្រៀងនៅក្នុងស.វ.ទី១១ ដែលមានតួអក្សរច្បាស់ៗចំតួល្អ ប៉ុន្ដែត្រង់តួលេខជាកាលបរិច្ឆេទវិញ បែរជាពុំសូវច្បាស់លាស់ ដែលបង្កើតជាចំណោទបញ្ហាដល់អ្នកស្រាវជ្រាវ ក្នុងការជជែកពិភាក្សា។ ដំបូងឡើយ លោក សឺដេស បានអានកាលបរិច្ឆេទនេះជា «៧៩១ឝក» ប៉ុន្ដែលុះដល់លោកបានអានសិលាចារឹកទួលតាពេជ្រ ដែលបញ្ជាក់ថាព្រះបាទស្រីជ័យវម៌្មទេវទី៣ ឡើយសោយរាជ្យនៅមហាសករាជឆ្នាំ «៧៧២» លោកក៏សម្រេចចិត្តផ្លាស់ប្ដូរអំណានកាលបរិច្ឆេទនៅក្នុងសិលាចារឹកគោកចកទៅជា «៧៧២ឝក» វិញ។ យ៉ាងនេះក្ដី ដោយសភាពមិនច្បាស់លាស់នៃចំណារនេះ យើងក៏អាចមានលទ្ធភាពអានបានជា «៧៧៨ឝក» ផងដែរ។ ប៉ុន្ដែសំណើរនេះ នឹងអាចនាំជាចំណោទបញ្ហានៅក្នុងការសិក្សាជាបន្ដទៅទៀតពុំខាន។
ចំពោះអត្ថន័យនៃសិលាចារឹកនេះមានពីរផ្នែកជាសំខាន់។ ផ្នែកដំបូង ពន្យល់ពីហេតុដែលនាំឱ្យកើតទេវាល័យមួយនេះ គឺដោយសារដំរីដែលព្រះបាទស្រីជ័យវម៌្មទេវទី៣ បានទាក់ រត់ចូលក្នុងព្រៃនេះ។ ទ្រង់បានបួងសួង ក៏យល់សប្ដិឃើញទេព្ដាក្នុងនិកាយព្រះនារាយណ៍មួយអង្គមកពន្យល់សប្ដិទ្រង់ឱ្យស្មោះភក្តីនឹងព្រះនារាយណ៍ គប្បីស្ថាបនារូបទេព្ដានិងភក្ដីចំពោះទេព្ដានោះ នឹងបានដំរីមកវិញ។ លុះព្រឹកឡើង ដំរីក៏មកវិញ ទ្រង់ក៏ឱ្យគេឆ្ការព្រៃ សាងប្រាសាទនិងទេវរូបសកព្រាហ្មណ៍ ដាក់ឈ្មោះភូមិនោះថា វិស្ណុគ្រាម និងបានថ្វាយដីត្រើយជ្នងប្រាង ដល់ប្រាសាទផង។ ផ្នែកទីពីរ បង្ហាញពីតេងហ្យង និងលោញលស ជាប្ដីប្រពន្ធ និងជាសាច់ថ្លៃរបស់ព្រះបាទស្រីជ័យវម៌្មទេវទី៣ បានទទួលព្រះរាជបញ្ជាមកថ្វាយតង្វាយនិងប្រើអ្នកបម្រើជំនួសព្រះសរីរៈព្រះមហាក្សត្រ។ អ្នកទាំងពីរនាក់ប្ដីប្រពន្ធនោះបានសុំព្រះរាជទានដីពីព្រះមហាក្សត្រ ទ្រង់ក៏បានប្រទានដីពីរកន្លែងនៅអមោឃបូរ។
១– អត្ថបទសិលាចារឹកជាអក្សរខ្មែរទំនើប
១- ៧៧(២/៨)ឝកគិនុវ្រះបាទឝ្រិជៃវម៌្មទេវស្ដាចទៅវិឞ្ណុលោកតរាជបុត្រ
២- វ្រះបាទបរមេឝ្វរ វ្រះ[[ស្រុក៑]]វ្រៃស្លាអ្និនស្វេ[[យ]]រាជឆ្នាំតបប្រ
៣- ម្វាយចាបតម្រ្យទុក–[ស្យ]ងមនតំម្រ្យរតច្វល្តវ្រៃ
៤- នេះតជ្មះវិឞ្ណុគ្រាមយបផ្ទំតគិស្វំប្រត្យាទេឝយលកំ
៥- ម្រតេងអញវៃស្ណវម្វាយបន្ទ្វលតវ្រះបាទវិឞ្ណុលោកថាទ
៦- ហញ្យាងវិ[[ឞ្ណុភក្តិ]]បិស្ឋាបរូបអញភក្តិយអញឱយតំម្រ្យ
៧- នោះវិងឧទៃយគុះ(អំ)បានតំម្រ្យនោះតវ្រៃនេះបន្ទ្វល
៨- ប្រេឆ្កាតនេះស្ថាបនារូប្បកំម្រតេងអញឝកវ្រាហ្មណទិ
៩- ក្ឞាជ្មះវិឞ្ណុគ្រាមជ្វនភូម្យត្រេយជ្នងប្រាងអ្ជិអញខ្ញុំបំច្យាំ
១០- ម្វាយជ្មះតេងហ្យងជាស្វាមិយលោញលសជាវ្រះខ្លៃយតោ
១១- យវ្រះទ្នាយមោកជ្វនតវ្រះនេះប្រេបំម្រេបន្លសវ្រះសរិរ៙
១២- តេងហ្យងនុលោញលសបង្គំថ្ប្វងនិវេទស្វំភូមិនុយេងខ្ញុំ
១៣- បំច្យាមបំម្រេតជាចំម្រេ្យ(ង)[បិ]វ្រះបាទកំម្រតេងអញករុណាប្រ
១៤- សាទភូមិសោតអាយវិ(ឞ)យអ្មោឃបូរចំន[[ត]]វ្យណ៌ិ្នវាសចំន
១៥- តទូកឆ្លោង៙
២- អត្ថបទប្រែសម្រួលជាភាសាខ្មែរទំនើប
(១-៩) មហាសករាជឆ្នាំ៧៧២ គឺនូវព្រះបាទស្រីជ័យវម៌្មទេវ(ទី៣)ស្ដេច(យាង)ទៅ(ស្ថានព្រះ)វិស្ណុលោក ដ៏(ជា)រាជបុត្រព្រះបាទបរមេសូរ ព្រះស្រុក(នៅ)ព្រៃស្លា (តំបន់)អនិន្ទិតបូរ សោយព្រះរាជ្យព្រះជន្ម១៦(ព្រះវស្សា) (បាន)ចាប់ដំរីទុក…។ ដំរី(នោះ)រត់ចូលព្រៃនេះដ៏ឈ្មោះវិស្ណុគ្រាម។ (លុះ)យប់(ឡើង ទ្រង់)ផ្ទំ គឺ(បួងសួង)សុំទេពារក្ស (ក៏)យល់ទេពសាវ័កព្រះនារាយណ៍មួយ(អង្គ មាន)បន្ទូលចំពោះព្រះបាទវិស្ណុលោកថាញ៉ាំងភក្តីចំពោះព្រះនារាយណ៍ គប្បីស្ថាបនារូបអញ ភក្តីអញ (អញ)ឱ្យដំរីនោះ(មក)វិញ។ ព្រហាមស្រាងស្រះភ្លាម បានដំរីនោះនៅព្រៃនេះ។ (ទ្រង់)បន្ទូលប្រើឆ្ការព្រៃនេះ ស្ថាបនារូបគម្ដែងអញសកព្រាហ្មណ៍ ធ្វើទេពបូជា (ថ្វាយ)ឈ្មោះវិស្ណុគ្រាម ថ្វាយដីត្រើយជ្នងប្រាង។
(៩-១១) ជីដូនអញខ្ញុំ(ជា)អ្នកប្រចាំការម្នាក់ឈ្មោះតេងហ្យងជាភរិយាលោញលស ជាសាច់ថ្លៃព្រះករុណា ប្រតិបត្តិតាមព្រះរាជតម្រាស់(ឱ្យ)មកថ្វាយ(តង្វាយ)ចំពោះព្រះ(នៅទី)នេះ ប្រើបម្រើជួសព្រះសរីរ(ទ្រង់)។
(១២-១៥) តេងហ្យង និងលោញលស ក្រាបបង្គំទូលថ្វាយសុំដីនិងយើង(ជា)ខ្ញុំប្រចាំការបម្រើជាអ្នកចម្រៀង គប្បីព្រះបាទគម្ដែងអញ (ទ្រង់)ករុណាប្រទានដីនៅឯតំបន់អមោឃបូរ(គឺ)ចំណតពីរនិវាស (និង)ចំណតទូកឆ្លង។
អត្ថបទសិលាចារឹកមេទ្វារខាងត្បូង នៃប្រាសាទគោកចក ប្រាង្គខាងជើង បានបង្ហាញដំណើរសាច់រឿងដំបូង នៃការកកើតប្រាសាទនេះ ដោយបុព្វហេតុនៃការបាត់និងរកឃើញវិញនៃដំរីរបស់ព្រះបាទស្រីជ័យវម៌្មទេវទី៣។ សេចក្ដីនេះជាចំណុចសំខាន់ ដើម្បីទាញទៅចង្អុលបង្ហាញដល់ជម្រៅនៃសាច់រឿង គឺក្រុមគ្រួសារដែលទទួលនាទីជាអ្នកប្រចាំការបម្រើនៅប្រាសាទនេះ និងដីធ្លីដែលគ្រួសារនោះទទួលបានពីព្រះរាជទានព្រះបាទស្រីជ័យវម៌្មទី៣។ នៅមេទ្វារប្រាង្គខាងត្បូង បានបញ្ជាក់រំលឹកបន្ថែមទៀតដល់ការបោះបង្គោលព្រំដី ដោយក្រុមព្រះសភាឬតុលាការ ក្នុងរាជ្យរបស់ព្រះបាទស្រីសូរ្យវម៌្មទេវទី១ ដើម្បីបង្ការកុំឱ្យមានបញ្ហាវិវាទទៅថ្ងៃក្រោយ។ ដូច្នេះ កម្មវត្ថុនៃសិលាចារឹកនេះ ពុំមែនជាកំណត់ត្រាព្រឹត្តិការណ៍ប្រវត្តិសាស្ត្រអ្វីឡើយ គឺគ្រាន់តែចង់បង្ហាញដំណើរកម្មសិទ្ធិដីធ្លីរបស់ក្រុមគ្រួសារនោះប៉ុណ្ណោះ។ ប៉ុន្ដែសេចក្ដីភ្ជាប់សាច់រឿងដំបូង ដែលបង្ហាញពីព្រះបាទស្រីជ័យវម៌្មទេវទី៣ ក៏បម្រើដល់ការសិក្សារបស់អ្នកប្រវត្តិសាស្ត្រផងដែរ។ ពុំមានសិលាចារឹកច្រើនទេ ដែលឱ្យអ្នកស្រាវជ្រាវដឹងអំពីមហាក្សត្រអង្គនេះ។ អ្វីដែលគេដឹងច្រើនបំផុត គឺទ្រង់ជាមហាក្សត្រសព្វព្រះទ័យនឹងការទាក់ដំរី ជាហេតុនាំឱ្យអ្នកស្រាវជ្រាវខ្លះសន្និដ្ឋានថាទ្រង់សូគ៌តក្នុងគ្រាទាក់ដំរីនោះផង៕
—————————–
Inscription of Kork Chak Temple, North Tower K. 521
Kork Chak Temple or researchers called Prasat Chork had two towers, built of brick located in Kork Chak Village, Kork Chak Sangkat, Siem Reap City, Siem Reap Province. So far, Mr. Sok Keo Sovannara has already published an article on this Kork Chak temple on the AMS Khmer Civilization website. In his article, he mentioned the temple and inscription. In this article, we will study detail the inscription in the north tower and south door frame.
This temple inscription was first translated and published by George Cœdès in 1952 in the Inscriptions of Cambodia (Inscriptions du Cambodge), Volume 4, pages 167 to 170. Philip N. Jenner also studied in his work Part xml, № 67 and published in http://sealang.net/ok/corpus.htm. In 2011, Mr. Horm Chhayly also studied and translated this inscription into Khmer and published it in his book entitled Cambodian Inscription, Volume I. Later, Mr. Ian Lowman reviewed the text of the North Tower Inscription, with some revisions and translations, published in 2013. This inscription has been studied by other scholars because it is related to the date of the reign of King Srei Jayavarman III. However, we do not mention it here.
The inscription letters are round in shape in the 11th century, with clear, well-written letters, but the date figures are less clear, which creates problems. To researchers in the debate. At first, Xerxes read this date as “791 Śāka”, but when he read the Tuol Ta Pich inscription, which states that King Srei Jayavarman III reigned in the great era of 772, he also decided to change the date in the Kork Chak inscription to” 772 Śāka”. However, due to the ambiguity of this written on an inscription, we can only read “778 Śāka”. However, this concern will inevitably lead to questions in further studies.
The meaning in the south door frame inscription of the north tower of Kork Chak Temple illustrated the first story of the origin of this temple, with the cause of the loss and finding of the elephant of King Srei Jayavarman III. This is an important point to draw to the depth of the story: the family that plays the role of the servant in this temple and the land that the family gets from the royal gift of King Srei Jayavarman III. In addition, the main door frame of the south tower confirmed the demarcation of the border post by the parliament or court during the reign of King Srei Suryavarman I to prevent disputes in the future.
Therefore, the subject of this inscription is not a record of any historical event, but merely to show the family land ownership process. However, the first story which depicts Srei Jayavarman III and is also a reference for further research of historians. There are not many inscriptions that researchers know about this king. What minorities know is that he was a king who liked elephants, which led some researchers to conclude that he died when he caught the elephants.
អត្ថបទដោយ៖ លោក ហ៊ុន ឈុនតេង
