ប្រាសាទអក្សរចារឹក ឬប្រាសាទកាត់ក្តី

ប្រាសាទនេះមានទីតាំងស្ថិតនៅភូមិតាសែង ឃុំរណសិរ្ស ស្រុកសង្គមថ្មី ខេត្តព្រះវិហារ ហើយស្ថិតនៅខាងត្បូងធម្មសាលាមួយ ក្នុងបរិវេណកំពែងទី៣ នៃក្រុមប្រាសាទបាកាណ ឬហៅតាមអ្នកស្រាវជ្រាវបារាំងថា “ព្រះខ័ន-កំពង់ស្វាយ”។ ឈ្មោះ “អក្សរចារឹក” គឺជាឈ្មោះដែលអ្នកស្រុកនៅភូមិតាសែងហៅ ដ្បិតគេហៅបែបនេះដោយសារប្រាសាទនេះមានសិលាចារឹកនៅលើមេ​ទ្វារ។ ចំណែក ឈ្មោះមួយទៀតថា “កាត់ក្តី” គឺជាឈ្មោះដែលយើងឃើញតាមរយៈឯកសារអ្នកស្រាវជ្រាវមួយចំនួន។

ប្រាសាទអក្សរចារឹក សាងសង់ឡើងអំពីថ្មភក់ និងថ្មបាយក្រៀម មានកំពែងព័ទ្ធជុំវិញដែល​មានទ្វារចេញចូលគ្រប់ទិសទាំងបួន។ តួប៉មកណ្តាលរបស់ប្រាសាទនេះ សាងឡើងអំពីថ្មភក់ មាន​រាងបួនជ្រុងស្មើ ភ្ជាប់ដោយមណ្ឌប និងអន្តរទៅមុខខាងកើតធ្វើអំពីថ្មបាយក្រៀម។ តួប៉មកណ្តាល មិនមានលម្អជាក្បាច់អ្វីគួរកត់សម្គាល់ឡើយ ពោល គឺមានតែក្បាច់លាតធម្មតានិងរៀបជាទ្វារបញ្ឆោតចំនួនបីប៉ុណ្ណោះ។ ទម្រង់ប្លង់របៀបនេះ មានលក្ខណៈដូចទៅនឹង​ប្រាសាទភ្នំជីសូរ ប្រាសាទគុកនគរ ដែលសុទ្ធសឹងជាសំណង់សាងឡើងក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១ (គ.ស.១០០២-១០៤៩)។

អ្វីដែលគួរកត់សម្គាល់ នៅប្រាសាទនេះ មានសិលាចារឹកមួយផ្ទាំងដែលគេចុះបញ្ជីលេខ K.161 ចារជាភាសាសំស្រ្កឹត ចំនួន ២០បន្ទាត់ (ផ្នែកខាងលើ ៤បន្ទាត់ជាពាក្យរាយ និង ១៦បន្ទាត់ខាងក្រោមជាពាក្យកាព្យ ស្មើនឹង ៨ ស្លោក)។ នៅឆ្នាំ១៩៦៦​ លោក George Coedès បានចុះក្នុងបញ្ជីសៀវភៅវគ្គទី៨របស់លោក តែមិនបានបកប្រែអត្ថន័យទាំងស្រុងនោះឡើយ ពោល គឺគ្រាន់តែបានបញ្ជាក់ថាជាភាសាសំស្រ្កឹត និងមានកាលបរិច្ឆេទនៅម.ស.៩២៤ ត្រូវនឹងគ.ស.១០០២។ មុនការផ្សព្វផ្សាយរបស់លោក George Coedès សិលាចារឹកនេះធ្លាប់បានចុះផ្សាយនៅក្នុងព្រឹត្តិបត្រអាស៊ី (Journal Asiatique) កាលពីឆ្នាំ១៨៨៣, ១៨៨៤ ហើយក៏ធ្លាប់បានសិក្សាខ្លះៗដោយលោក Etienne Aymonier លោក Lunet De Lajonquière។ល។ ក្នុងឆ្នាំ២០១៨ លោក កំ   វណ្ណារ៉ា ក៏បានប្រែសិលាចារឹក​នេះទាំងស្រុងម្តងទៀតផង។

សេចក្តីប្រែជាភាសាខ្មែរទំនើប
១. ដោយធ្វើឱ្យកក្រើកអស់ស្ថានទាំងឡាយនៅក្នុងលំហ ដោយការរញ្ជួយដែនដីដែលបាក់ស្រុតនៅក្រោមចុងម្រាមនៃព្រះបាទរបស់ទ្រង់, ដោយធ្វើឱ្យផ្អើលអស់ទេវតាទាំងឡាយប្រៀបបានដូចជាសន្ធឹកព្រះឥន្រ្ទ?នៅក្នុងខ្យល់នៃព្រះហស្តដ៏មានអនុភាពដែលធ្វើឱ្យគ្រលែងវិមានអាកាស។ ដោយបង្រួមលំហឱ្យតូចដោយអវយវៈដែលមានពន្លឺនៃញើសថ្មី និងក្រងជាកម្រងនៃកាំរស្មីភ្លឺ ផ្លេក។ សូមឱ្យរបាំ នាំមកនូវសុភមង្គលទទួលបានការចាប់អារម្មណ៍ដោយសេចក្តីគោរពពីពួក ទេវតាទាំងពួងនិងសេចក្តីត្រេកត្រអាលអនេក ដែលជារបាំនៃមហាទេពពាក់ម្កុដព្រះចន្រ្ទ (ព្រះឥសូរ)។
២. សូមរំឮកដល់គុណព្រះពុទ្ធ, បុគ្គលតែមួយគត់ដែលបានបំពេញដោយអត្ថន័យក្នុងនាមជាសព្វរទញ្ញូ, ជាបុគ្គលដែលមានវាចាត្រូវ និងបង្កើតឡើងទៅតាមតក្កភាព។
៣. ការបង្ហាត់បង្ហាញដោយទ្រង់ប្រៀបដូចជាទូកចំនួនពីរនៃលទ្ធិបារមីសម្រាប់យោគិន អ្នកប្រតិបត្តិតាម, ខ្ញុំម្ចាស់សូមក្រាបថ្វាយបង្គំ ចំពោះព្រះបាទាទាំងគូរបស់ព្រះបរមគ្រូដែលចំណេះដឹងវិទ្យាសាស្រ្តរបស់ទ្រង់ជាចំណេះដឹង ដែលមានប្រភពចេញពីសេចក្តីអនុគ្រោះពីព្រះមហាទេវត្រិនេត្រ។
៤. ព្រះបាទស្រីសូយ៌្យវម៌្ម ព្រះអង្គបរិបូណ៌ដោយមង្គល ដែលទទួលបានពីការប្រទានពរពីព្រះវិស្ណុ, ទ្រង់បានប្រសូត្រចេញពីត្រកូលសូរ្យវង្ស (វង្សព្រះអាទិត្យ) ដោយនៅក្នុងរជ្ជកាលរបស់ព្រះអង្គ មានគោលការណ៍គ្រឹះ ៤ ព្រះហស្ថនិងទឹកព្រះទ័យប្រកបដោយមេត្តាករុណា។
៥. មហាជនទាំងឡាយបានប្រទានព្រះគោរមងារថា ស្មរ, ឝឝាង្ក, ឝឝិន ដ្បិតព្រះអង្គទ្រង់បានបំពេញរាជកិច្ចល្អឥតខ្ចោះ តាមព្រះរាជបំណងប្រាថ្នារបស់ទ្រង់។
៦. ព្រះអង្គមានព្រះបាទជា ភាឞ្យ មានព្រះហស្តជា កាវ្យ, មានព្រះកាយជា ទឞ៌ន ទាំង៦ មានព្រះសិរជា ធម្មសាស្ត្រ ប្រាជ្ញារបស់ព្រះអង្គប្រៀបដូចជាមនុស្សមានជីវិត។
៧. ព្រះអង្គទ្រង់មានសេចក្តីក្លាហានដ៏លើសលប់, ទ្រង់ជាព្រះមុនី ពោលគឺមានចំណេះដឹងទូលំទូលាយ ដែលអ្នកផងទាំងពួងមើលឃើញហើយអាចសន្និដ្ឋានបានតាមរយៈ អ្វីដែលព្រះអង្គទ្រង់បានបង្ហាញនៅលើសមរភូមិ ដើម្បីអាណាចក្ររបស់ទ្រង់ និងដើម្បីក្លាយជាស្តេចតែមួយព្រះអង្គប្រសើរលើសក្សត្រទាំងពួង។
៨. មនុស្សលោកដែលទទួលបានទារុណកម្មដោយភ្លើងនៃបាបកម្ម ព្រោះអំណាចពេលវេលា, កាលបើភ្លើងនោះរលត់ដោយទឹក ពោលគឺ សេរីភាព ហើយមនុស្សលោកនឹងទទួលបាននូវភាពរីករាយ។
៩. ដោយការបរិបូណ៌នៃយោគៈ, ធម៌ជាកម្មសិទ្ធិនៃព្រះបាទារបស់ទ្រង់ នឹងត្រូវក្រៀមស្វិតស្រពោន ដោយអំណាចជរាភាព ដោយសារទឹកអម្ឫត នៃព្រះរាជកិច្ចរបស់ទ្រង់, ទ្រង់បានរកឃើញជំហរ និងយុវភាពរបស់ទ្រង់

តាមខ្លឹមសារនៃសិលាចារឹកនេះ អាចឱ្យយើងដឹងច្បាស់ថា ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១ ទ្រង់គោរពប្រណិប័តន៍​ព្រហ្មញ្ញសាសនាផង និងព្រះពុទ្ធសាសនាផង ហើយទ្រង់ជាស្តេចមួយអង្គដែលមានឫទ្ធានុភាព ដូចការពោល​សរសើរនៅក្នុងស្លោកសំស្រ្កឹតខាងលើស្រាប់។ ចំណែក​ បើយោងទៅលើស្ថាបត្យកម្ម និងសិលាចារឹកនេះ អាចឱ្យ​យើងដឹងថាប្រាសាទនេះ ទំនងសាងឡើងនៅក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១ (គ.ស.១០០២-១០៤៩)។ ប្រាសាទនេះ អាចជាសំណង់ចាស់ជាងគេនៅក្នុងក្រុមបាកាណ ដែលទំនងឧទ្ទិសដល់ព្រហ្មញ្ញសាសនាផង ព្រះពុទ្ធសាសនាផង ហើយក្រោយមកនៅក្នុងរាជ្យស្តេចបន្តបន្ទាប់គេបានសាងសំណង់បន្ថែម និងបានកែលម្អប្លង់​ទៅជាសាសនដ្ឋានព្រះពុទ្ធសាសនាមហាយានដ៏ធំមួយនៅកម្ពុជា។

————————————————

Prasat Aksar Charịk or Prasat Kat Kdei

This temple is located in Ta Seng village, Ranasir commune, Sangkum Thmei district, Preah Vihear province, and is located south of a Dharmasala in the third wall ramparts of the Bakan temple group or called by French researchers “Preah Khan-Kampong Svay”. The name “Aksar Charịk” is the name that the people of Ta Seng village call because this temple has an inscription on the main door. Another name​ “Kat Kdei” is the name that we have seen through some researcher documents.

Aksar Charịk temple is built of sandstone and laterite and is surrounded by a wall with doors in all four directions. The central tower of the temple is made of sandstone, quadrangular in shape, connected by a mandapa​ made of laterite. The central tower is not remarkably ornate and has three blind doors. This type of plan is similar to the temple of Phnom Chisor and Kuk Nokor which was built during the reign of King Suryavarman I (1002-1049 AD).

Remarkably, this temple has an inscription inscribed with the number K.161, 20 lines in Sanskrit (the top 4 lines are simple words and the bottom 16 lines are word poetries equal to 8 slogans). In 1966, George Coedès listed in his volume eighth but did not translate it into its entirety, only stating that it was in Sanskrit and dated 1002 AD. Prior to the publication of George Coedès, the inscription was published in the Journal Asiatique in 1883, 1884, and was studied by Etienne Aymonier, Lunet De Lajonquière, etc. In 2018, Mr. Kam Vannara also completely interpreted this inscription again.

the contents of this inscription make it clear that Suryavarman I worshiped both Hinduism and Buddhism, and that he was a powerful king, as described in the Sanskrit slogan above. According to the architecture and inscriptions, this temple was probably built during the reign of King Suryavarman I (AD 1022-1049). The temple is probably the oldest structure in the Bakan group dedicated to Hinduism and Buddhism, and later in subsequent dynasties built additional structures and convert the temple plan to the great Mahayana Buddhist temple in Cambodia.

អត្ថបទដើម៖ លោក ម៉ង់ វ៉ាលី