យើងអាចដឹងពីប្រវត្តិសាស្ត្រធម្មជាតិបាន គឺតាមរយៈការសិក្សាស្រាវជ្រាវរបស់អ្នកភូគព្ភសាស្ត្រ ដោយការសិក្សានេះ គឺពឹងផ្អែកទៅលើរបកគំហើញនៃស្រទាប់ថ្ម ដី និងភស្តុតាងនៃផូស៊ីលដែលអ្នកស្រាវជ្រាវបានសិក្សាលម្អិត និងបែងចែកជាសម័យកាលផ្សេងៗគ្នា។ ការវិវត្តន៍នៃផែនដីត្រូវបានបែងចែកជាស័កផ្សេងៗរួមមាន មុនស័កទី១ ស័កទី១ ស័កទី២ ស័កទី៣។ ដោយភ្ជាប់នឹងភស្តុតាងមួយចំនួន ដែលបានមកពីការសិក្សាស្រាវជ្រាវផូស៊ីល ក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។ អាយុកាលការវិវត្តន៍ធម្មជាតិនៃប្រទេសកម្ពុជាផ្តោត ទៅតាមតារាង នៃផែនទី Geological map of Cambodia។
មុនស័កទី១ គេហៅស័កនោះថា Precambrian មានអាយុកាលចាស់ជាង៥៤២លាន ឆ្នាំ។ តាមរយៈផែនទីភូគព្ភសាស្រ្ត (Geological map of Cambodia) នៃប្រទេសកម្ពុជា ទីតាំងដែលមានវ័យចំណាស់ មាននៅផ្នែកខ្លះនៃឧទ្យានជាតិវិរៈជ័យខេត្តរតនគិរី និងមានមួយផែ្នកទៀតជាប់ខេត្តបាត់ដំបង និងខេត្តប៉ៃលិន។ ការកកើតជីវិតបានចាប់ផ្តើមនៅមុនស័កទី១ ពោលគឺនៅចុងសម័យកាលនេះ តែជិវិតសត្វនៅមានលក្ខណៈតូចៗ។ ម្យ៉ាងទៀត សម្រាប់ភស្តុតាងស្តីអំពីជីវិតផូស៊ីលមុនស័កទី១នៅប្រទេសកម្ពុជា យើងពុំបានរកឃើញ នៅឡើយទេ កំឡុងពេលដែលចុះសិក្សាស្រាវជ្រាវអំពីផូស៊ីលទៅតាមទីតាំងនានានៃខេត្ត មួយចំនួនក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដោយភាគច្រើនយើងរកឃើញ តែផូស៊ីលក្នុងស៍កទី១តែ ប៉ុណ្ណោះ។
ស័កទី១ គេហៅថា Paleozoic ជីវិតភាគច្រើននៅក្នុងសមុទ្រ ស័កនេះចែកជា៣សម័យកាល៖
១-សម័យ Cambrian មានអាយុកាល ៥៤២-៤១៦លានឆ្នាំ
២-សម័យ Devonian មានអាយុកាល ៤១៦-២៩៩លានឆ្នាំ
៣-សម័យ Permian មានអាយុកាល ២៩៩-២៥១លានឆ្នាំ
ថ្មកំបោរជាច្រើនដែលមាននៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ឧទាហរណ៍ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ បាត់ដំបង កំពត ព្រះវិហារ ឧត្តរមានជ័យ កំពង់ស្ពី កំពត និងស្ទឹងត្រែងដែលសំបូរ ទៅដោយភ្នំថ្មកំបោរ ដែលអាចបញ្ជាក់ថាទីតាំងទាំងនោះ អាចជាអតីតសមុទ្រ ហើយត្រូវបានកំណត់អាយុកាលក្នុងស័កទី១ ចុងសម័យ Devonian និង Permian ។
តាមរយៈការចុះសិក្សាស្រាវជ្រាវបានរកឃើញភស្តុតាងជាច្រើន នៅខេត្តបន្ទាយមានជ័យដែលជាស្ថានីយ៍ផូស៊ីលសត្វសមុទ្រដូចនៅភ្នំស្វាយ ភ្នំបាក់ ភ្នំជញ្ជាំង ភ្នំដូងព្រះ ភ្នំកន្ទួត ភ្នំកងវ៉ា ភ្នំព្រះ-ភ្នំវែង។ ខេត្តព្រះវិហារ រកឃើញស្ថានីយ៍អូរខ្មាក់ ក្នុងដែនជម្រកសត្វព្រៃគូលែន-ព្រហ្មទេពខេត្តព្រះវិហារ ជាផូស៊ីលសត្វសមុទ្រ។ ខេត្តបាត់ដំបងដូចជាភ្នំសំពៅ ភ្នំបាណន់ ភ្នំគោហា ភ្នំប្រាំពីរ ជាទីតាំងនៃផុស៊ីលសត្វសមុទ្រ។ ខេត្តកំពត ខេត្តស្ទឹងត្រែង ខេត្តរតនគិរី ក៏មានទីតាំងភ្នំថ្មកំបោរមួយចំនួនផងដែរ។ ផូស៊ីលទាំងឡាយដែលយើងបានរកឃើញមានលក្ខណៈមិនដូចគ្នាទេ វាប្រែប្រួលទៅតាមទីតាំងនីមួយៗ ដោយយើងនឹងបន្តការសិក្សានៅពេលក្រោយៗទៀត។ រួមសេចក្តីមកតាមរយៈភស្តុតាងទាំងឡាយប្រទេសកម្ពុជានាស័កទី១ភាគច្រើនជាសមុទ្រ។ (មានអត្ថបទក្រោយ និងបង្ហាញអំពីភស្តុតាងខ្លះៗពីប្រទេសកម្ពុជា នាស័កទី២ និងទី៣)។
អត្ថបទដើម៖ លោក លឹម វណ្ណច័ន្ទ
