មនុស្សរស់នៅភ្ជាប់ខ្លួនទៅនឹងបរិស្ថានជុំវិញភូមិស្រុករបស់ខ្លួនខ្លាំងណាស់។ ហេតុដូច្នេះហើយបានជាការរស់នៅរបស់ក្រុមមនុស្សតែងផ្សេងៗគ្នា អាស្រ័យទៅនឹងបរិស្ថានផ្សេងៗគ្នាដែរ។ ឧទាហរណ៍ថា អ្នកទន្លេច្បាស់ជាមានរបៀបរស់នៅផ្សេងខុសពីអ្នកដែលរស់នៅជាប់តំបន់ព្រៃ។ នៅតាមបណ្តាភូមិស្ថានអ្នកស្រុកភាគច្រើន ព័ទ្ធជុំវិញដោយដីចំការដូចជាដាំស្រូវ ល្ង សណ្តែក ត្រសក់ ត្រប់ ពោត ដំឡូង ននោង ម្ទេស និងបន្លែផ្សេងៗទៀតជាតម្រូវការហូបចុកប្រចាំថ្ងៃ។ បើនៅតំបន់ក្បែរព្រៃផង មានពពួករុក្ខជាតិសម្បូណ៌បែប ដូចជាផ្សិត ដើមសោម ដើមផ្អាវ ទំពាំង ម្ជូរស្លឹកទ្រមូង ត្រួយស្មាច់ ត្រួយរុក្ខជាតិនានាជាអន្លក់ហូបជាដើម និងពពួកសត្វព្រៃជាសាច់។ បរិស្ថានជុំវិញដូច្នេះទៅ អាចឱ្យមនុស្សទាញប្រយោជន៍នានាយកមកប្រើប្រាស់តាមតម្រូវការ ក្នុងការរស់នៅប្រចាំថ្ងៃ ដែលនេះជះឥទ្ធិពលទៅលើការរស់នៅ មានជាអាទិ៍ទៅលើម្ហូបអាហារ ឧបករណ៍ប្រើប្រាស់ ការដើរព្រៃ វិធីដាក់អន្ទាក់សត្វព្រៃ ថ្នាំសង្កូវកែរោគ ឈើសង់ផ្ទះ ចំណេះអំពីការធ្វើកសិកម្ម ជំនឿនានាផង ហើយទាំងនេះដែលយើងហៅថា វប្បធម៌។
មកដល់ទីនេះខ្ញុំសូមបង្ហាញនូវដើមរុក្ខជាតិម្យ៉ាង គឺដើមសោម ដែលអ្នកស្រុកច្រើនយកមកធ្វើម្ហូបយ៉ាងសាមញ ដោយមិនត្រូវការគ្រឿងគ្រៅអ្វីច្រើន សម្រាប់ជាម្ហូបអាហារថ្ងៃត្រង់របស់ពួកគេ ក្នុងកំលុងពេលមកមើលថែទាំចំការដំឡូង ឬក៏ចូលព្រៃជាដើម ស្ថិតក្នុងខេត្តកំពង់ធំ។ ម្ហូបនេះមានឈ្មោះថា គ្រលុកចុងសោម។ ក្រោយពីធ្វើការក្នុងចំការពេញមួយព្រឹក បុរសម្ចាស់ចំការកាន់ផ្គាក់ដើរសំដៅទីដុបព្រៃនៅមិនឆ្ងាយពីចំការ ដើម្បីសម្លឹងរកមើលដើមសោមកាប់យកមកធ្វើម្ហូប។ ដើមនេះសម្បូណ៌ដុះនៅទីដែលមានជាំទឹកសើម ឬក្បែរអូរ។ ដើមវាមានបន្លាស្រួចច្រូងច្រាងពីគល់ដល់ចុង ហេតុនេះហើយគេប្រើផ្គាក់ ឬកាំបិតកាប់ដើម និងសកសម្បកដែលមានជាប់បន្លានោះចេញ។ ឃើញថាកាប់ដើមនោះទាំងមូលពិតមែន ប៉ុន្តែផ្នែកដែលផុយខ្ចីអាចហូបបាន ជាបណ្តូលនៅចុងដើម។ ដូច្នេះហើយបានជាគេហៅថាចុងសោម ហើយផ្តល់ឈ្មោះដល់ម្ហូបនោះផង។
របៀបធ្វើ ៖ គេយកចុងសោម ដែលកាប់បានទាំងនោះមកដុតលើភ្លើង(ជាទូទៅគេត្រូវការ១៥ទៅ២០ដើម ដើម្បីបានមួយត្បាល់ពេញ ព្រោះថាបណ្តូលចុងបានតិចណាស់ក្នុងមួយដើមៗ)។ នៅពេលចុងសោមនោះប្រេះ និងមានពពុះទឹកហៀរចេញមកក្រៅផង គេយល់ថាសោមនោះឆ្អិនផុយល្អដល់បណ្តូល។ បន្ទាប់មកគេបកសម្បកខាងក្រៅដែលឆេះខ្មៅនោះចេញ យកតែបណ្តូលទុកមួយអន្លើ។ នៅក្បែររងើកភ្លើងគេអាំងប្រហុកខ្ចប់ស្លឹកត្បែងកៀបនឹងតម្បុតឈើឱ្យឆ្អិនឈ្ងុយ។ ប្រហុកនោះគេចិញ្ចាំផងមុនខ្ចប់អាំង។ ម្ជូរពេលនេះគេប្រើក្រសាំង ដូចបានប្រាប់ពីខាងលើស្រាប់ បើជាម្ជូរស្លឹកទ្រមូងវិញក៏ត្រូវខ្ចប់អាំងដូចប្រហុកដែរ។ នៅពេលរៀបរយអស់ហើយ គេបុកអំបិល ម្ទេស ម្ជូរក្រសាំង ប្រហុកអាំង រួចដាក់បណ្តូលចុងសោមដែលដុតឆ្អិនឱ្យជុំគ្នាបុកក្នុងត្បាល់តែមួយចូលជាតិសព្វគ្រប់ (ត្រង់នេះគួរបញ្ជាក់បន្តិចផងដែរថា ម្ហូបអ្នកស្រុកកម្រដាក់ស្ករណាស់ លើកលែងម្ហូបខ្លះៗចេញមានខជាដើម ហើយបើនិយាយអំពីប៊ីចេង ពេញនិយមមិនអាចខ្វះបាន ទើបតែក្នុងសម័យដែលគេនាំចូលមកលក់ក្នុងស្រុកខ្មែរ)។ គ្រឿងគ្រៅក្នុងត្បាល់នោះ គេមិនបុកឱ្យម៉ត់ទេ គឺគ្រាន់តែជ្រុំៗឱ្យចូលជាតិគ្នា ព្រោះថាចុងសោមដុតនោះផុយទន់ជាស្រេច។ ត្រង់នេះហើយដែលគេហៅថា គ្រលុក ខុសពីហៅថា បុក ថ្វីត្បិតតែវត្ថុដាក់ក្នុងត្បាល់ដូចគ្នា។ របស់ដែលត្រូវគ្រលុក ច្រើនតែស្ងោរ ឬដុតឱ្យទន់ផុយសិន មុននឹងដាក់ក្នុងត្បាល់។ ជាទូទៅគ្រលុកចុងសោមនេះ មានរសជាតិហឹរខ្លាំង។ ម្ហូបនេះឥតត្រូវការអន្លក់អ្វីទៀតមកអែបទេ គឺជាម្ហូបពេញមុខមួយសម្រាប់ទទួលទានជាមួយបាយ។
ប្រការដែលលើកមកបង្ហាញនេះ ចង់ឱ្យឃើញថា បើគេចាត់ម្ហូបជាផ្នែកមួយនៃវប្បធម៌ នោះច្បាស់ណាស់ថា បរិស្ថានដែលមនុស្សស្គាល់ប្រាស្រ័យនោះ រួមចំណែកធ្វើឱ្យវប្បធម៌នេះកើតឡើង ហើយស្ថិតស្ថេរ ឬបាត់បង់ ក៏អាស្រ័យដោយបរិស្ថាននោះដែរ៕
អត្ថបទដើម៖ លោក អាន រស្មី
——————————————
Chong Som pickle
People connect themselves to the environment. Therefore, the daily life of people is different. The people who live near the river have different lifestyles from the people who live in the forest.
Before the environment change, people living based on what they could grow and collect from nearly their houses. For example, rice, sesame, cucumber, eggplant, corn, potato, luffa gourds, pepper, and other vegetables. However, in the forest, there are more vegetables available to eat. For instance, mushrooms, Chong Som, Chong Phaav, Tramung leaves, other leaves, and meats. Besides, the forest can provide the herbs and medicines to treat the illness and some resources to hunt and settle the resident.
Relatively, there is a good dish from the villagers at Kampong Thom. This food does not need many ingredients, except Prahok (salty fish), salt and Java Cola. Generally, they use Tramung leaves to give a savour taste, but Java Cola is also good. This dish calls Chong Som pickle.
Som tree grows near the stream or wet area. It has a long slim branch that is similar to the coconut tree but full of thorns. Generally, people cut the whole tree, but only the soft tip (Chong) is eatable. According to the eatable tip, the name of the dish is given, Chong Som (Som tip).
How to make:
First, cut Chong Som about 15 to 20 and then burns them out. Until Chong Som crack and leak out the liquid, it is ready. Later, they peel the skin of Chong Som that burned by the fire. Both Prahok and Java Cola are chopping and pack with the leaves before grilling or put into the fire. Later on, they grind the salt, chilies, grilled Java Colar, grilled Prahok and Chong Som together. The Grinding should not do very hard, but make sure all the ingredients are a good mix.
Remarkably, sugar is not commenting to use in the dish of villagers. However, seasoning became very popular to put in every dish since it is imported to Cambodia.
After Chong Som is well mixed with ingredients, it is ready on the plate. Then, they put a little bit of water into the food. By putting water into the ground Chong Som, it is called Chong Som pickle.
According to Chong Som pickle dish, it shows the relationship between people and nature. Also, it is a culture of the people.
