គេហទំព័រ អេ.អឹម.អេស អរិយធម៌ខ្មែរ (AMS Khmer Civilization) យើងខ្ញុំ ធ្លាប់ផ្សាយរួចមកហើយ អំពីបុណ្យកឋិន ដែលរៀបរាប់ក្នុងបរិបទជាពិធីប្រារព្វតាមពុទ្ធានុញ្ញាតនិងតាមគម្ពីផ្សេងៗ។ ក្នុងអត្ថបទនេះ ខ្ញុំសូមលើកយកទិដ្ឋភាពកឋិន ដែលគេតែងសម្លឹងមើលឃើញថា ជាពិធីបុណ្យដ៏ធំក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនា ចាប់ពីថ្ងៃ១ រោច ខែអស្សុជ ដល់ថ្ងៃ១៥ កើត ខែកត្តិក ហើយពិធីនេះហាក់ដូចជាបានផ្សារភ្ជាប់យ៉ាងស្អិតរមួតនឹងសង្គមខ្មែរ រហូតក្លាយជាទំនៀមបុណ្យយ៉ាងឱឡាឫកក្រៃលែង នាចុងបញ្ចប់រដូវភ្លៀង។ ទិដ្ឋភាពសប្បាយរីករាយ និងសាមគ្គីភាពពាក់ព័ន្ធនឹងកឋិននេះ គេអាចមើលឃើញតាំងពីការចាប់ផ្តើមគិតគូររវាងពុទ្ធបរិស័ទ អាចារ្យ គណៈកម្មការវត្ត ព្រមទាំងព្រះសង្ឃ ក្នុងការរៀបចំវត្តអារាម មូលមាត់គ្នាកំណត់ថ្ងៃធ្វើកឋិន ជួសជុលផ្លូវធ្លាចូលវត្ត និងអ្នកភូមិចំណុះជើងវត្តប្រជុំគ្នាធ្វើនំចំណីទទួលភ្ញៀវក្នុងថ្ងៃកឋិនជាដើម។
ជាការពិត នៅក្នុងរយៈពេល២៩ថ្ងៃនៃកឋិនកាល ពុទ្ធបរិស័ទតែងមូលមតិគ្នាផ្តួចផ្តើមរៀបចំដង្ហែអង្គកឋិនទានឆ្ពោះទៅកាន់វត្តអារាមនានាទូទាំងប្រទេស ដើម្បីវេរប្រគេនដល់ព្រះសង្ឃដែលគង់ចាំព្រះវស្សាអស់ត្រីមាសរយៈពេល៣ខែ។ ក្នុងរយៈពេលនេះ ព្រះករុណាជាអង្គម្ចាស់ជីវិតតម្កល់លើត្បូង ព្រះមហាក្សត្រនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ក៏ទ្រង់តែងចេញថតព្រះកឋិនវេរប្រគេនព្រះសង្ឃតាមវត្តនានាក្នុងទីក្រុង និងខេត្តក្រៅខ្លះ តាមដែលទ្រង់សព្វព្រះរាជហឫទ័យ ហៅថា “អង្គព្រះកឋិនទានព្រះរាជទ្រព្យ”។ ទ្រង់អាចយាងផ្ទាល់ព្រះអង្គ ឬចាត់ព្រះរាជតំណាងចូលដង្ហែអង្គព្រះកឋិននោះក៏បាន។ ប៉ុន្តែចំពោះវត្តណាដែលពុំមានអង្គកឋិនដង្ហែពីក្រៅចូលទៅ នោះពុទ្ធបរិស័ទចំណុះជើងវត្តតែងតែមូលមតិរៃអង្គាសគ្នារៀបចំឱ្យកើតជាកឋិនឡើងមិនដែលខាន។ ទិដ្ឋភាពនេះហាក់ស្តែងឱ្យឃើញថាកឋិនជាបុណ្យក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនាដ៏សំខាន់ ប្រកបដោយភាពឱឡាឫក សប្បាយរីករាយ និងពោរពេញសាមគី្គភាពបំផុតក្នុងសង្គមខ្មែរ។
បើរំឭកទៅអតីកាល ព្រឹទ្ធាចារ្យចាស់ទុំតែងនិទានថា ក្នុងរដូវនេះមុនថ្ងៃកំណត់ដង្ហែអង្គកឋិនមកដល់ នៅតាមទីអារាមនានាតែងរៀបចំបោសសម្អាត តុបតែង ជួសជុលផ្លូវថ្នល់ចូលវត្ត សង់រោងទទួលភ្ញៀវ និងរោងល្ខោនល្បែងរបាំជាដើម ដើម្បីត្រៀមស្រេចរង់ចាំថ្ងៃកឋិន។ ចំពោះការរៀបចំម្ហូបអាហារយកទៅវត្តប្រគេនព្រះសង្ឃ និងត្រៀមទទួលភ្ញៀវជិតឆ្ងាយវិញ តំបន់ខ្លះនិយមធ្វើនំបញ្ចុកទុកជាអាហារប្រពៃណីយ៉ាងពិសេសក្នុងពិធីនេះ។ ក្នុងរឿងម្ហូបអាហារទទួលភ្ញៀវនោះដែរ បើអ្នកស្រុកប៉ែកខាងខេត្តស្វាយរៀង និងព្រៃវែង គេតែងនិយមធ្វើជ្រក់ត្រាវ និងជ្រក់សណ្តែកសាច់ជ្រូកលីង ដែលជាអាហារល្បីប្រចាំតំបន់សម្រាប់ទទួលភ្ញៀវ ឬចែកគ្នាទៅវិញទៅមក។ ដោយឡែកចំពោះសិល្បៈល្បែងរបាំកំដរក្នុងវេលាកឋិននេះ គេតែងឃើញមានដូចជាឆៃយ៉ាំ ចាប៉ី ឬយីកេ សម្រាប់កិច្ចដង្ហែ កឋិន និងសម្រាប់សម្តែងទស្សនាកំដររាត្រី។
រីឯស្រុកភូមិខ្លះ គេថែមទាំងមានលេងប្រណាំងសេះ ប្រណាំងក្របី ប្រណាំងរទេះគោ ឬប្រណាំងទូកកម្សាន្តលេងផងដែរ។ ទិដ្ឋភាពខាងលើ ជាទិដ្ឋភាពមួយនៃសង្គមវប្បធម៌ខ្មែរក្នុងរដូវកាលកឋិន ដែលគេ ប្រាថ្នាចង់ឃើញ និងដក់ជាប់ក្នុងចិត្ត ព្រមទាំងមានរហូតដល់តាក់តែងចងក្រងជាសិល្បៈចម្រៀងយ៉ាងសប្បាយរីករាយផង។ ចំពោះពុទ្ធបរិស័ទភូមិស្រុកខ្លះ ឬសាលាខ្លះតែងទុកកឋិននេះជាកាតាព្វកិច្ចប្រចាំឆ្នាំដែលត្រូវរៀបចំ ដើម្បីដង្ហែប្រគេនព្រះសង្ឃគង់ចាំព្រះវស្សាក្នុងវត្តជិត ឬឆ្ងាយ ក្នុងចំណែកជាបុណ្យកុសលទៅជាតិមុខផង ព្រមទាំងជួយដោះស្រាយបញ្ហាចំពោះមុខផង។ រីឯទេយ្យទាន និងបច្ច័យដែលទទួលបានពីកឋិននេះ គេតែងស្រុះស្រួលគ្នាយកទៅកសាងសមិទ្ធផលផ្សេងៗ ដើម្បីបម្រើឱ្យប្រយោជន៍សាសនា និងសង្គមដូចជា កសាងព្រះវិហារ សង់សាលា ធ្វើផ្លូវ ធ្វើស្ពាន ឬសាលាសំណាក់ជាដើម។ ដោយហេតុយ៉ាងដូច្នេះហើយ ទើបកឋិនទានហាក់ដូចជាទំនៀមមួយដ៏សំខាន់នៅក្នុងទិដ្ឋភាពសង្គមវប្បធម៌ខ្មែរ៕
——————————————–
Kathin in the aspect of Khmer socio-cultural
An article about Kathina was published earlier by AMS Khmer Civilization. However, this article will focus on the aspect of Kathina in Khmer society.
Kathina is an essential Buddhist ceremony that celebrates on 1st waning moon of Asuch to the 15th waxing moon of Kattik in the Lunar calendar.
Kathina is not only a Buddhist ceremony but relatively becomes a custom. During Kathina, both monks and laypeople clean and decorate the pagoda, repair the road, and cook or bake the cake.
In 29 days of Kathina, people bring the foods and offerings to the monks who waited in Vassa for three months. In this period, the King of Cambodia always brings offerings to many pagodas. It is called Kathina of King’s property (Kathina Preah Reach Drap. The King could go to those pagodas or send his representative.
Every pagoda always celebrates Kathina even though there is no offering that sends from outside. In this case, the people who live nearby the pagoda and the monks will be in charge to do Kathina.
Based on the elderly, before the day of Kathina, people meet to clean and decorate the pagoda. Some of them repair the road leads to the pagoda, build the place for the people, set the space for art performing, etc. Some foods will be prepared specially, Nom Banh Chok (Khmer traditional noodle). Related to the food, during Kathina, the people in Svay Rieng and Prei Veng province tend to make Trav pickle (family of Taro) and Spring sprout pickle with toasting pork that are the most popular region foods to welcome the guests. Furthermore, there are many forms of traditional art performing like Chai Yam or Yi Ke for entertainment during the day and night. Some villages have animal racing. Those are horses, buffalo, and cows. Additionally, it has boat racing. As mentioned, Kathina is important in Khmer society. It is a Buddhist ceremony. Also, an event that takes full involvement and responsibility of the people in the society. Kathina manages people to meet, join and share some works and properties to the benefit of society. Therefore, Kathina is a significant custom in Khmer society.
អត្ថបទដើម៖ កញ្ញា ហៀង សុវណ្ណមរកត
