មណីមេខលា​ ក្នុងជំនឿនៃការវិលត្រឡប់ជានិរន្តរ៍

មណីមេខលា ត្រូវបានគេទទួលស្គាល់ថាជាតួអង្គដ៏មានសារៈសំខាន់មួយក្នុងចំណោ​មតួអង្គបុរាណនិងសក្ការៈទាំងអស់ ហើយថែមទាំងជាមូលដ្ឋានគ្រឹះក្នុងរបាំព្រះរាជទ្រព្យខ្មែរ។ តួអង្គនេះអាចសម្តែងបានដោយអ្នកសម្តែងដែលមានសមត្ថភាពសម្បទាខ្ពស់ មិនត្រឹមតែជំនាញបច្ចេកទេសប៉ុណ្ណោះទេ តែថែមទាំងមានរូបរាងសម្រស់និងឥរិយាបថល្អថែមទៀតផង។ ទាំងអស់នេះ ជាគុណលក្ខណៈពិសេសរបស់របាំ។ របាំមណីមេខលា មានក្បាច់រាំប្រទាក់ក្រឡាគ្នាយ៉ាងល្អិតល្អន់ ដោយរួមបញ្ជូលនូវសាច់រឿងនិងខ្លឹមសារ​​​ លាតត្រដាងបង្ហាញអំពី ទំនាស់រវាងសភាវៈល្អនិងអាក្រក់។​

នៅពេលមួយនោះ រាមឥសូរ (រាមសូរ្យ) និងមេខលា នៅបម្រើឥសីដែលមានមហិទ្ធិឫទ្ធិ និងខ្លាំងពូកែមួយអង្គ ដើម្បីរៀនសិល្ប៍សាស្រ្ត។​ សិស្សទាំងពីរមានភាពវៃឆ្លាតនិងមានសមត្ថភាពរៀងៗខ្លួន ហើយខិតខំប្រឹងប្រែងដើម្បីបំពេញចិត្តរបស់គ្រូ ដែលមានចិត្តស្រឡាញ់សិស្សទាំងពីរនាក់ស្មើៗគ្នា។ បន្ទាប់ពីបានបង្រៀនសិល្ប៍សាស្រ្តចប់សព្វគ្រប់ហើយ ឥសីជាគ្រូចង់ធ្វើការល្បងសមត្ថភាពសិស្សដើម្បីឱ្យដឹងថានរណាឆ្លាតជាងនរណា ដោយបាននិយាយទៅកាន់សិស្សទាំងពីរថា “អ្នកណាដែលអាចស្វែងរកទឹកសន្សើមមួយកែវពេញបានមុនគេ យើងនឹងប្រើទឹកសន្សើមនោះធ្វើឱ្យទៅជាកែវមនោរាហ៍។ អ្នកដែលមានកែវនោះ នឹងអាចបានអ្វីៗទាំងអស់ដែលគេប៉ងប្រាថ្នា»។​

រាមឥសូ​រ បានយកកែវមួយទៅប្រមូលទឹកសន្សើម ដែលដក់នៅលើស្លឹកឈើនិងស្មៅ។ គាត់បានធ្វើរបៀបនេះរាល់ព្រឹកដោយភាពអត់ធ្មត់ ប៉ុន្តែមិនបានទទួលលទ្ធផលល្អសោះ។ ឯមេខលា ដែលចេះគិតប្រសើរជាង បានយកបណ្តូលក្នុងនៃមែកឈើមួយដែលមានសភាពដូចកៅស៊ូស្ពោត យកទៅផ្តិតយកទឹកសន្សើមពីសឹ្លកឈើនិងស្មៅរហូតជក់ទឹកបានច្រើនដូចបំណង។ បន្ទាប់មក នាងបានច្របាច់ពូតយកទឹកដាក់ចូលទៅក្នុងកែវ និងប្រគល់ជូនដល់មុនីឥសី។ មុនីឥសី ក៏បានយកទឹកសន្សើមនោះយកទៅជប់ឱ្យចេញទៅជាកែវមនោរាហ៍ រួចហើយឱ្យទៅមេខលា ដោយប្រាប់នាងថា “កែវមនោរាហ៍នេះ មានមហិទ្ធិឫទ្ធិខ្លាំងក្លាណាស់។ នៅពេលដែលប៉ងប្រាថ្នាអ្វីមួយ គ្រាន់តែបោះកែវនេះទៅលើអាកាស រំពេចនោះបំណងនោះនឹងក្លាយជាការពិត។ មិនតែប៉ុណ្ណោះ កែវនេះនឹងធ្វើឱ្យអ្នកហោះហើរបាន។” មេខលា បានទទួលកែវនោះហើយ ក៏បោះកែវនោះទៅលើអាកាស ហើយហោះចេញបាត់ទៅ។

រាមឥសូរ ដោយការអត់ធ្មត់ ក៏ប្រមូលបានទឹកសម្សើមមួយកែវពេញ រួចយកទៅជូនមុនីឥសី។ មុនីឥសី បានប្រាប់ទៅរាមឥសូរថា “ឯងយកទឹកសម្សើមនេះមកឱ្យយើងយឺតបន្តិចហើយ។ យើងបានឱ្យកែវមនោរាហ៍ ទៅមេខលាទៅហើយ។ យើងអាចបញ្ចេញឫទ្ធិជប់ជាកែវនោះបានតែម្តងទេ”។ បានឮដូច្នេះ រាមឥសូរអន់ចិត្តយ៉ាងខ្លាំងរួចក៏យំ។ មុនីឥសីក៏បានលួងរាមឥសូរថា “ចូរឯងកុំបារម្ភ យើងនឹងឱ្យពូថៅមួយទៅឯង។ ជាមួយនឹងពូថៅនេះ ឯងអាចដេញតាមមេខលាដើម្បីដណ្តើមយកកែវពីនាង។ នៅពេលដែលមានភ្លៀង មេខលាចូលចិត្តហោះទៅលើមេឃដើម្បីនឹងងូតទឹកភ្លៀងនោះ។ ដូច្នេះ នៅពេលដែលមានភ្លៀង ឯងអាចគប់ពូថៅនេះតម្រង់ទៅនាង ហើយនាងនឹងបោះកែវនោះទៅលើហើយ។ ប៉ុន្តែនៅពេល ដែលឯងឃើញមេខលាបោះកែវនោះទៅ ឯងត្រូវបិទភ្នែកមុននឹងគប់ពូថៅតម្រង់ទៅនាង»។

បន្ទាប់ពីបានទទួលពូថៅរួចមក រាមឥសូរក៏បានចាកចេញទៅស្វែងរកមេខលា​ ដើម្បីដណ្តើមយកកែវមនោរាហ៍។ ប៉ុន្តែនៅពេលដែលមេខលាបានឃើញរាមឥសូរ នាងរំពឹងគិតថានឹងមានរឿងអាក្រក់កើតឡើង។ ដូច្នោះ នាងក៏បានបោះកែវទៅលើអាកាស​ រួចក៏ហោះខ្ពស់ឆ្ពោះទៅលើមេឃ។ ដោយឃើញភាពចែងចាំងរបស់កែវមនោរាហ៍ រាមឥសូរក៏បានបិទភ្នែកហើយគប់ពូថៅរបស់ខ្លួនសំដៅទៅនាងមេខលា។ ពូថៅនោះហោះទៅយ៉ាងលឿន រួមជាមួយនឹងសូរ​និងសម្លេងយ៉ាងសន្ធឹក តែមិនបានទៅចំមេខលាឡើយ។ គឺតាំងពីនោះមកហើយ ដែលរឿងនេះបានក្លាយជា «ជំនឿនៃការវិលត្រឡប់ជានិរន្តរ៍» រាល់ពេលដែលមានភ្លៀង គឺតែងតែឃើញមានផ្គរនិងរន្ទះ ដែលជាផលនៃជម្លោះមិនចេះចប់មិនចេះហើយរវាងរាមឥសូរនិងមេខលា។

ក្នុងរឿងព្រេងដែលទាក់ទងនឹងព្រះជនក មណីមេខលា មានតួនាទីជាទេពធីតាឬទេវតាទឹក គឺអ្នកថែរក្សាទឹក។ ដូចទេវតាដទៃទៀតដែរ មណីមេខលា មានសមត្ថភាពក្នុងការហោះហើរ។ តួនាទីរបស់នាងគឺជួយសង្គ្រោះមនុស្សល្អនៅពេលដែលលង់ទឹក។ បន្ទាប់ពីរួចជីវិតពីការលិចសំពៅ ព្រះជនក បានជួបទេវតាទឹក មណីមេខលា ជាមួយនឹងកែវមនោរាហ៍របស់នាង ដែលជារតនវត្ថុសម្រាប់ការពារជីវិត ដើម្បីជួយក្នុងស្ថានភាពដែលគំរាមកំហែងជីវិត។ ភាពចែងចាំងរបស់កែវមនោរាហ៍នេះ អាចធ្វើឱ្យគូបដិបក្សរបស់នាងងងឹតភ្នែកបណ្តោះអាសន្នសិនបាន ដើម្បីឱ្យនាងគេចទៅរកសុវត្ថិភាព។

ការបកស្រាយ ជំនឿនៃការវិលត្រឡប់ជានិរន្តរ៍ នៅក្នុងរបាំរាមឥសូរនិងមណីមេខលា គឺមានប្រភពមកពីទំនៀមទម្លាប់ក្នុងវិស័យកសិកម្មនៃសង្គមខ្មែរ ដែលមានបុរសនិងស្រ្តីចូលរួមចំណែក។  Peggy Sandy បាននិយាយថា “ការពន្យល់មួយ សំដៅទៅលើមធ្យោបាយវេទមន្តដែលស្រ្តីប្រើ និងរក្សាតួនាទីដើម្បីគ្រប់គ្រង។​ ឧទាហរណ៍ ស្រ្តីអាចទទួលបានអំណាចនិងសិទ្ធអាជ្ញាក្នុងសង្គមដែលចាត់ទុកមាតុភាព ថាមានមុខងារពិសិដ្ឋឬមហិទ្ធិឫទ្ធិ»។

របាំមណីមេខលា បង្ហាញអំពីគំនិតនិងជំនឿសុទ្ធសាធ។ រឿងសំខាន់មួយដែលគួរចងចាំ គឺរបាំដែលយើងឃើញសព្វថ្ងៃ ត្រូវបានគេអភិរក្សភាពដើមនៃទម្រង់រាំនិងខ្លឹមសាររបស់របាំ។ អ្នកគ្រូព្រឹទ្ធាចារ្យ ជា សាមី បានមានប្រសាសន៍ថា ដោយសារតែការបង្រៀនតាមរយៈការប្រាប់ផ្ទាល់មាត់ពីមួយជំនាន់ទៅមួយជំនាន់ យើងមានការភ្លេចភ្លាំងនូវអត្ថន័យមួយចំនួន។ ក្រឡារាំបត់បែន និងជារង្វង់ ជាប្រភេទក្រឡារាំពីរដែលមានភាពជាក់លាក់។ ក្នុងរបាំមណីមេខលា និងរបាំសុវណ្ណមច្ឆា យើងឃើញមានប្រភេទក្រឡារាំទាំងពីរនេះ ដែលសម្តែងបង្ហាញពីការតាមនិងចែចង់រវាងភេទទាំងពីរ គឺនៅពេលដែលយក្ស (តួប្រុស) ដេញតាមនាងទេពធីតា (តួស្រី) និងនៅពេលដែលហនុមានតាមចែចង់នាងសុវណ្ណមច្ឆា។ នៅក្រោមចំណាត់ថ្នាក់នៃរបាំបង្កបង្កើតពូជ (Fertility Dance Classification) លោក Curt Sachs បានពន្យល់ថារបាំប្រភេទនេះនឹងនាំមកនូវទឹកភ្លៀង។

សកម្មភាព បោះឬចោលកែវមនោរាហ៍ទៅលើអាកាស បង្កើតបានជាវេទមន្តនិងមហិទ្ធិឫទ្ធិ។ ទោះយ៉ាងណាក៏ដោយ វាជាការចាំបាច់ណាស់ក្នុងការមើលគ្រប់ទិដ្ឋភាពទាំងអស់នៅក្នុងរបាំ និងនិមិត្តរូបរបស់វា ដើម្បីផ្តល់អត្ថន័យដល់រូបភាពទាំងមូល។ មហិទ្ធិឫទ្ធិត្រូវបានបញ្ចូលទៅក្នុងកែវមនោរាហ៍ ឯភាពកកកុញនៃពពក ក៏ជាការប្រៀបធៀបទៅនឹងភាពតានតឹងដែលកើតឡើងនៅក្នុងជីវិតតាមរយៈរបាំនេះដែរ។ នៅពេលដែលវេលាត្រឹមត្រូវបានមកដល់ សកម្មភាពបោះឬចោលកែវនេះ ចាប់ផ្តើមនៅចំកណា្តលឆាកសម្តែង។ នៅពេលដែលកែវមនោរាហ៍ ហោះត្រង់ឆ្ពោះទៅលើអាកាស គឺបញ្ជាក់អំពីការសកម្មភាពទម្លុះបំបែកពពក នៅពេលដែលកែវបញ្ចេញមហិទ្ធិឫទ្ធិបង្កើតឱ្យមានភ្លៀងធា្លក់។ ក្នុងពេលជាមួយគ្នាដែរ មហិទ្ធិឫទ្ធិក៏បង្ហាញអំពីបរាជ័យរបស់រាមឥសូរដែលតំណាងឱ្យសភាវៈអាក្រក់។

នៅទីបញ្ចប់ ទោះបីរឿងនិទាននេះ ហាក់ដូចជាគ្មានដំណោះស្រាយក៏ដោយ តែយើងអាចដឹងបានថា នៅក្នុងជម្លោះនិងកាលៈទេសៈស្លាប់រស់ គូបដិបក្សនិងគុណលក្ខណៈស័ក្តិសិទ្ធរបស់គេ បានរួចផុតពីគ្រោះថ្នាក់បាតុភូត។ ភាពមិនចេះចប់មិនចេះហើយនៃជំនឿនៃការវិលត្រឡប់ជានិរន្តរ៍នេះ មានសារៈសំខាន់ណាស់ ដោយសបញ្ជាក់អំពីនិរន្តរភាពនៃជីវិត ពោលគឺភាពស្ថិតស្ថេរនៃកម្លាំងទាំងពីរ គឺផ្គរនិងរន្ទះ ដែលធានាឱ្យមានភ្លៀងធា្លក់ជារៀងរាល់ឆ្នាំ ឬតាមរដូវកាលសម្រាប់វដ្តជីវិតរុក្ខជាតិ។ ភ្លៀងធ្លាក់មានសារៈសំខាន់ក្នុងការទ្រទ្រង់ជីវិត ហើយរបាំដ៏​ពិសិដ្ឋ​នេះ ​ត្រូវ​បាន​គេ​ជឿ​ថា​នឹង​បំពេញ​មុខងារ​ក្នុងការផ្តល់ផលជីវិត ដោយសុំនិងបង្កើតទឹកភ្លៀង។ ជារួម របាំមណីមេខលា ជារបាំភោគផល ដែលនឹងមានបន្តទៅមុខជារៀងរហូត ដរាបណាជីវិតនៅមាន។

របាំមណីមេខលាបញ្ចប់ដោយភាពរីករាយ។ មហិទ្ធិឫទ្ធិដែលទទួលបានមកពីកែវមនោរាហ៍ បង្កើតបានជាភ្លៀងធា្លក់។ មណីមេខលា បញ្ចេញមហិទ្ធិឫទ្ធិរបស់នាងនៅពេលក្រោយ នៅរដូវក្រោយ ឬនៅពេលណាដែលមហិទ្ធិឫទ្ធិនោះចាំបាច់តម្រូវឱ្យមាន ដែលរបាំនេះនឹងសម្តែងឡើងនិងកើតឡើងម្តងទៀត។ ដូច្នេះ ទំនាក់ទំនងរវាងតួឯកឬតួអង្គទាំងពីរនេះ នឹងនាំមកនូវអំណាចនិងឥទ្ធិពល ដើម្បីទ្រទ្រង់តុល្យភាពនិងរបៀបរៀបរយនៃចក្រវាឡ បន្តភាពសុខដុមរមនា ក៏ដូចជាភាពរុងរឿងក្នុងជីវិត។ លើស​ពី​នេះ​ទៅ​ទៀត ប្រសិទ្ធភាព​នៃ​ការ​ផ្តល់​នូវ​កម្លាំង​បាតុភូត​និមិត្ត​រូប ​ត្រូវ​បានគេ​ប្រើដើម្បីទប់ទល់​ប្រឆាំង​នឹង​ស្ថានភាព​គំរាមកំហែង​នៃ​កម្លាំង​អរូបី ដូចជា​គ្រោះ​រាំង​ស្ងួតឬ​ទឹកជំនន់ជាដើម។

ក្នុងន័យសាមញ្ញបំផុត របាំនេះជានិមិត្តរូបនិងមធ្យោបាយនៃការថ្វាយដង្វាយនិងបូជា តាមរយៈសកម្មភាពនៃរបាំ ដើម្បីទាក់ទាញនិងអនុញ្ញាតឱ្យមានការរួបរួមនិងមានភាពសុខដុមរមនារវាងកម្លាំងមនុស្សនិងជំនឿអរូបី ដើម្បីទទួលបាននូវផលល្អ។      

លើសពីទិដ្ឋភាពសម្តែងទៅទៀត របាំព្រះរាជទ្រព្យមានការបង្ហាញនូវទំនៀមទម្លាប់ជាច្រើន ក្នុងនោះមានមុខងារទាក់ទងនឹងទំនៀមរបាំក្បាច់បុរាណ ពិធីសាសនា និងពិធីបុណ្យផ្សេងៗ។ មុខងារ​នេះ​ជា​ទំនៀម​ទម្លាប់​ ដែល​ត្រូវ​បាន​ថែរក្សា​តាំងពី​សម័យ​អង្គររហូត​ដល់​បច្ចុប្បន្ន។ គោលបំណង គឺដើម្បីការពារនិងប្រឈមជាមួយនឹងគ្រោះមហន្តរាយធម្មជាតិ ដូចជាការរាំងស្ងួត ជំងឺរាតត្បាត ឬគ្រោះទុរ្ភិក្សផ្សេងៗ។ ទោះជាយ៉ាងនេះក្តី ក៏យើងឃើញមានការសម្តែងរបាំរាមឥសូរមណីមេខលា នៅតែប្រព្រឹត្តទៅស្របពេលជាមួយនឹងការប្រារព្ធពិធីចូលឆ្នាំថ្មី ដែលជាការកត់សម្គាល់ដ៏សំខាន់មួយនូវវដ្ដនៃការបន្តជីវិតពីរដូវប្រាំងដល់រដូវវស្សា។ ដើមឡើយ របាំទាំងនេះមានគោលបំណងចូលរួមចំណែកនៅក្នុងពិធីដែលគេរៀបចំឡើងដើម្បីញ៉ាំង និងធានាឱ្យប្រជាជននិងសហគមន៍ទទួលបាននូវផលដំណាំល្អ និងជីវិតល្អ ដែលគេបានរំពឹងទុកនៅក្នុងរដូវកាលថ្មីនិងឆ្នាំថ្មី។  លើសពីនេះទៅទៀត របាំនេះត្រូវបានគេសម្តែងនៅក្នុងឱកាសសំខាន់ៗផ្សេងទៀតដែលមានដូចជា ព្រះរាជពិធីចម្រើនព្រះជន្មព្រះមហាក្សត្រនិងការសម្ពោធទីកន្លែងសក្ការៈជាដើម។​

ក្នុងចំណោមជម្រើស​របាំធំកំពូលៗទាំងអស់ ​​របាំ​មណីមេខលា ជា​ស្នាដៃ​ដ៏​លេចធ្លោ​មួយ​ ដែលត្រូវបានសម្តែងក្នុងប្រទេសកម្ពុជា និងនៅបរទេសផងដែរ​។ ក្រៅ​ពី​កិត្តិនាមដ៏ពិសិដ្ឋ គេមានជំនឿថារបាំនេះ មានអំណាចនិងឥទ្ធិពលក្នុងការពន្លឿនភ្លៀងឱ្យធា្លក់។ តាមរយៈការបង្ហាញបច្ចេកទេសដ៏សុក្រឹតនិងពិសិដ្ឋ​ របាំនេះ បានចូលរួមចំណែកប្រែក្លាយរបាំឱ្យទៅជារបាំប្រណិតមួយ ព្រមទាំងបានរួមបញ្ចូលទៅក្នុងមូលដ្ឋានគ្រឹះនៃសិល្បៈវប្បធម៌ខ្មែរទៀតផង។

សិល្បៈ​នៅតែ​ជា​ផ្នែក​មួយ​នៃ​ការសម្តែងរបស់ខ្មែរ ពោលគឺសិល្បៈទស្សនីយភាពខ្មែរដែល​ត្រូវបញ្ចេញតាមរយៈ​បណ្តាញ​និងមធ្យោបាយថ្មី​។ ក្នុងន័យជាក់ស្តែង របាំសក្ការៈទាំងអស់នេះបានពង្រីក និងពង្រឹងវិសាលភាពនិងការយល់ដឹងវប្បធម៌ក្នុងទិសដៅសម​ភាពជាងមុនមួយ ហើយត្រូវបានគេកោតសរសើរនិងគាំទ្រ ចំពោះមុខងារនិងគុណតម្លៃដ៏ល្អបំផុតរបស់របាំទាំងនេះ នៅគ្រប់កម្រិតក្នុងសង្គមរស់នៅថ្មី។ សរុបមក ទោះបីយើងត្រូវសម្របសម្រួលទៅតាមបរិបទថ្មីយ៉ាងណាក៏ដោយ ក៏របាំមណីមេខលា នៅតែត្រូវគេសម្តែងដដែល។ ថ្វីត្បិតតែសារៈសំខាន់ខ្លះនៃទម្លាប់សម្តែងរបាំនេះ និងជំនឿនៃការវិលត្រឡប់ជានិរន្តរ៍ អាចនឹងបាត់បង់ក្តី ក៏របាំនេះបានចាប់យកនូវអត្ថន័យសំខាន់ថ្មីទៀតក្នុងបរិបទដែលប្រែប្រួល ដោយនៅថែរក្សានិងប្រកាន់យកជាប់នូវនិមិត្តរូបពិតនៃដួងព្រលឹងនិងស្មារតីរបស់ខ្មែរ៕

————————————————-

MANI MEKHALA: MYTH OF ETERNAL RETURN

Mani Mekhala is acclaimed as one of the most ancient and most sacred for its characteristic essence and is fundamental to the Khmer court dance tradition. The character can be portrayed by only the highest calibre performers who possess not only high technical skills but also physical beauty and a profound mental attitude, the attributes which are unique traits of the dance drama. Mani Mekhala contains elaborately intricate dance sequences combining the melodrama between good and evil.

Once upon a time, there were Ream Eysaur and Mekhala, both had served a magical and powerful hermit in order to learn magic skills. Both pupils were bright and talented while each had worked very hard to please their teacher, who also loved his pupils equally. After he had taught his students all the subjects, the hermit, wanted to test them to find out who was smarter, then said, “Whichever of you can bring me the first glassful of morning dew, I will make that dew into a Kaev Monorea (magic crystal ball) and with the possession of that ball the possessor can have everything he or she wishes” (Chan Moly Sam (1992)).

Ream Eysaur took a glass to gather the dew that hung on leaves and grass. He patiently did this every morning with no good result. Mekhala, who knew how to think better, took an inner part of a branch that was like a sponge to absorb the dew on the leaves and grass until it was fully soaked. Then she squeezed it into the glass and gave it to the hermit. The hermit then created a crystal ball and gave it to Mekhala, telling her, “This crystal ball is very powerful. When you have a wish, you simply toss the ball in the air, and at once your wish will come true. Moreover, this crystal ball can make you fly.” Mekhala got the crystal ball, tossed it in the air, and flew into the sky.

Ream Eysaur, after much patience, brought a glassful of dew and handed it to the hermit. The hermit then told Ream Eysaur, “You bring this dew to me too late. I have already given the crystal ball to Mekhala; I can perform the magic to make the crystal ball only once.” Upon hearing the bad news, Ream Eysaur was very upset and wept. The hermit then consoled him by saying, “Don’t worry! I will give you an axe. With this axe you can go and chase Mekhala to get the crystal ball from her. When it rains, Mekhala likes to fly into the sky and take a rain shower. So, when it rains, you throw this axe at her; then she will toss that crystal ball. But during the antagonism, when you see her toss the crystal ball, you must close your eyes before you throw the axe.”

After receiving the axe, Ream Eysaur went in search of Mekhala in an attempt to possess the crystal ball or Kaev Monorea. But when Mekhala saw Ream Eysaur, she, anticipating bad deeds from him, tossed the crystal ball in the air and flew away up high into the sky. Seeing the glitter of the crystal ball, Ream Eysaur closed his eyes and threw his weapon. The weapon flew extremely fast, with an enormous sound and noise, but did not hit Mekhala. Ever since, being the recurring myth of eternal return, when it rains, there are lightning and thunders as the result of the everlasting antagonism between Ream Eysaur and Mekhala (Sam-Ang Sam 1988: 250-251).

Myth as Oral Tradition

In the Preah Chonuok-based legend, Mani Mekhala appears as Goddess of the Waters, or the Water Guardian. Like other goddesses, Mani Mekhala had the power to fly. Her role was to rescue good people from drowning. After a shipwreck the surviving Preah Chonuok met the Water Guardian Mani Mekhala with the crystal ball, the jewel being her life-protective weapon to be used in life-threatening situations. Its glitter would cause her opponent temporary blindness to allow her to escape to safety.

The explanation of the myth of eternal return in the Ream Eysaur and Mani Mekhala dance drama, for instance, originates in the indigenous Khmer society’s practices based on agriculture in which men and women took part. Peggy Sanday said, “An alternative explanation might emphasize magico-religious means by which women gain and maintain title to control. For example, women might gain power and authority in societies where maternity was viewed as a sacred or magic function” (1974: 203-204).

The action of shooting the gem into the air conjures magic and power. However, it is essential to view all aspects of the dance and its symbolism, in order to give meaning to the entire picture. Power is charged into the crystal ball, and the densely accumulated cloud is analogous to the built-in tension in the dance drama. When the right moment arrives, the shooting action commences right in the center of the dance stage. When the crystal ball is tossed up into an upright position high in the sky, suggesting the piercing action of breaking up the clouds, the gem releases its powerful forces, causing rainfall. Meanwhile, this power also brings down the demon Ream Eysaur. His collapse parallels the rainfall that pours high from the sky down to the earth. The sky-earth presentation, viewed as the magic position in space and the releasing of tension in the dance, is seen as cloud-breaking in which the rainfall reckons with the magic moment.

The endlessness of the myth of eternal return has a far-reaching significance that epitomizes the continuity of life where these two living forces–lightning and thunder–ensure rainfall for the annual or seasonal cycle of plant life. Rainfall is vital as a life-supporting function, and this sacred dance drama is believed to fulfill the fertility function by imploring for and inducing rain. In brief, the Mani Mekhala dance drama is the fertility dance that is meant to go on for an eternity, as long as there is life.

The ritual dance drama of Mekhala concludes with a happy ending. The power is acquired from the magic gem when it releases the rainfall. The goddess retrieves her powerful possession for the next time, season, or when her power is needed and the dance will be initiated again. So, the union of these two protagonists brings forth power in order to sustain the balance of the cosmic order perpetuating harmony and prosperity in life. Above all, the efficacy of providing a symbolic counteracting phenomenal force is used against threatening situations of supernatural forces like drought or flood.

In this most basic sense, the dance drama is a ritual offering and a visual sacrifice, in the way in which the dance action is similarly a magical trap to attract and allow the communion and harmony between the power of human forces and the supernatural to achieve good deeds.

Above and beyond the entertaining aspect, Khmer court dance had multiple ritual presentations–the functions associated with the court ritual, ceremonies, and other festivities. These functions are essentially the tradition that has been maintained from the golden age of the Angkor era (802-1432 A.D.) until the present. The purpose was to ward off the potential devastation of catastrophes such as drought, epidemic, or famine. This important event, however, coincides with the New Year celebration which significantly marks the life renewal cycle from the dry to the rainy season. Originally, these dances were ritually intended to ensure good crops and good life that the new season and year were hoped to bring. The Mani Mekhala dance drama, one of the crowning masterpieces, is still performed in Cambodia and beyond. Besides its standing reputation as sacred, it is believed to have the magical power to hasten rain. Its technical execution is also what made this a premium dance on which the foundation of Khmer cultural artistry is laid.

In the new socio-religious context, the ideas and means to achieve prosperity and welfare of the people and country are no longer dependent upon the invocation of supernatural forces. Art remains part of the Khmer expression and is expressed through new ways and channels of interpretation. In the most practical sense, the sacred dances expand cultural horizons in a more egalitarian direction and can be best appreciated and supported for their versatile functions and values at several levels in the new society. In sum, while fitting into various new contexts the same Mani Mekhala dance drama is still being performed. Although the dance may have lost its original ritual significance as a fertility dance and its myth of eternal return, it has taken on new meanings being the true symbol of Khmer soul and spirit.