វត្តទឹកជ្រៅ មានឈ្មោះមួយទៀតថាវត្តសិរីពោធិវង្ស ស្ថិតក្នុងឃុំទឹកជ្រៅ ស្រុកដំបែ ខេត្តត្បូងឃ្មុំ។ គិតមកដល់បច្ចុប្បន្ន វិហារវត្តនេះកសាងបានជាង៧០ឆ្នាំហើយ ពោលគឺចាប់ផ្តើមសាងសង់មុនវិហារវត្តចុងជាច ដែលស្ថិតនៅក្នុងភូមិសាស្រ្តជាមួយគ្នានោះដែរ។ សំណង់ និងគំនូរវិហារវត្តទឹកជ្រៅ ជាភស្តុតាងនៃស្ថាបត្យកម្ម និងសិល្បៈពុទ្ធសាសនាខ្មែរចុងសម័យអាណានិគមបារាំង និងដើមសម័យឯករាជ្យ។ តាមរយៈសំណង់ គំនូរ និងសំណេរខ្លះៗបានឱ្យដឹងថា វិហារនេះសាងសង់ឡើងដោយកម្លាំងសទ្ធាពុទ្ធបរិស័ទចំណុះជើងវត្តផ្ទាល់។ ទន្ទឹមនឹងនេះ អ្វីដែលគួរឱ្យកត់សម្គាល់នៃវិហារវត្តទឹកជ្រៅ គឺគេហាក់ពុំមានបញ្ចូលលក្ខណៈសិល្បៈអាណានិគមឡើយ។
វិហារវត្តទឹកជ្រៅចាប់ផ្តើមបញ្ចុះបឋមសិលាសាងសង់តាំងពីដើមឆ្នាំ១៩៤៩ ហើយរួចរាល់ជាស្ថាពរ និងធ្វើបុណ្យបញ្ចុះសីមាឆ្លងតាមប្រពៃណីនៅក្នុងឆ្នាំ១៩៥៧។ វិហារនេះសង់នៅលើខៀនខ្ពស់ពីរថ្នាក់ មានលំនាំជាវិហារជហ្វាបួន ដំបូលកិងជ្រាលបីថ្នាក់ ប្រក់ក្បឿងស្រកាលេញ និងមានលម្អដោយនាគដងក្តារតាមព្រំដំបូលផង។ វិហារជហ្វាបួនបែបនេះមានអ្នកខ្លះហៅថា “វិហារបុរាណ” ដ្បិតនៅរវាងមួយសតវត្សកន្លងទៅ និងមុនៗនោះទៀត គេនិយមសង់វិហារបែបនេះ។ ចំពោះហោជាងវិហារវត្តទឹកជ្រៅ នៅផ្នែកខាងមុខ សិល្បកររចនាជាទម្រង់ភ្ញីភ្លើងលាបពណ៌មាស រំលេចដោយរូបទេពមួយអង្គគង់ឈរលើគ្រុឌ (ព្រះវិស្ណុ?) ព្រះហស្ថឆ្វេងទ្រង់ព្រះខ័ន ឬដំបង(?) ព្រះហស្ថស្តាំលើកឡើងស្មើទ្រូង (រូបលេខ៣)។ រីឯហោជាងផ្នែកខាងក្រោយ គេរចនាជាក្បាច់ភ្ញីទេសលើផ្ទៃពណ៌ខៀវ រំលេចដោយរូបទេពមួយអង្គគង់ភ្នែនលើក្បាលរាហុ (ព្រះកាល) ហើយលើកព្រះហស្ថប្រណម្យ ទ្រព្រះខ័នត្រឹមដើមទ្រូង (រូបលេខ៤)។
ដោយឡែក ចំពោះរចនាសម្ព័ន្ធសំណង់ផ្នែកខាងក្រោមដំបូល មានសសរថ្មចំនួន២៦ដើម ព័ទ្ធជុំវិញបាំងសាច (ក្រៅជញ្ជាំង)។ ក្បាលសសរនីមួយៗលម្អដោយរូបកិន្នរ និងគ្រុឌតាមចុងចែងដំបូលទាំងបួនទិស។
ទន្ទឹមនេះនៅតាមរងស្បូវ គេឃើញរំលេចដោយក្បាច់ពុម្ពស៊ីម៉ងត៍ផងដែរ។ រីឯនៅផ្នែកខាងក្នុងវិហារ មានសសរឈើធំៗសរុបចំនួន២៤ដើម ៤ជួរបណ្តោយ ៦ជួរទទឹង ដែលសសរ២ជួរជាប់ជញ្ជាំង និង២ជួរអមល្វែងគ្រឹះ ទ្រគ្រឿងបង្គុំឈើនៅផ្នែកខាងលើ(រូបលេខ៧)។ សូមបញ្ជាក់ដែរថាវិហារនេះពុំមានពិតានឡើយ ពោលគឺគេចងតែពិតានព្រះ (ក្រណាត់) លើព្រះជីវ៍តាមទំនៀមប៉ុណ្ណោះ។
សសរឈើផ្នែកខាងក្នុងទាំងអស់ ជាប្រភេទសសរមូល ឈូសរំលីងរលើបរលោង ហើយលាបពណ៌គូរលម្អដោយក្បាច់រចនា និងរូបទេពនិករផ្សេងៗ (រូបលេខ៨)។ នៅផ្នែកក្បាលសសរខាងលើ គេប្រើបច្ចេកទេសភ្ជាប់ទៅធ្នឹមដោយលាក់បញ្ចូល និងប្រើឃ្នាបលើក្រោមជំនួយ ដើម្បីទ្រមេដំបូល ព្រមទាំងគ្រឿងបង្គុំផ្សេងទៀតនៅខាងលើដូចជា ផ្ទោង ផ្លាន និងដៃរណែងជាដើម (រូបលេខ៩)។ គ្រឿងបង្គុំផ្នែកខាងលើនេះ ក៏ពុំមានរចនាក្បាច់លម្អអ្វីដែរ ពោលគឺប្រើឈើលាតធម្មតា។ លក្ខណៈបែបនេះ ប្រហែលដើមឡើយគេប្រើប្រាស់ពិតានក្រណាត់ផ្សេងៗដូចជាហូលពិតាន ឬពិតានធម្មតាសម្រាប់ចងបាំង។
រីឯគំនូរខាងក្នុងវិហារវត្តទឹកជ្រៅនេះវិញ ជារឿងពុទ្ធប្រវត្តិទាំងស្រុង ពោលគឺពុំគូរបញ្ចូលរឿងក្នុងជាតក ឬរឿងផ្សេងៗដូចវិហារដទៃឡើយ។ លក្ខណៈបែបនេះ ហាក់ដូចជា ពុំឃើញមាននៅវិហារផ្សេងឡើយ ប៉ុន្តែសាច់នៃរឿងគំនូរផ្តើមចេញពីត្រង់ព្រះពុទ្ធទ្រង់ប្រសូត គូរនៅលើជញ្ជាំងផ្នែកខាងកើតដូចវិហារដទៃ ហើយបន្តតាមទិសទ្រនិចនាឡិកាជាហូរហែ តាមអន្លើផ្សេងៗទៀតដូចជា ទាយលក្ខណៈ សម្តែងឫទ្ធិ អភិសេក ចេញបួស ធ្វើទុក្ករកិរិយា ត្រាស់ដឹង ផ្ចាញ់មារ ទេសនា… រហូតដល់ព្រះអង្គចូលបរិនិព្វាន។ គំនូរទាំងអស់អស់ សិល្បករគូរជាពីរបន្ទាត់លើក្រោម តាមចន្លោះសសរនីមួយៗ (រូបលេខ១០)។ ឧទាហរណ៍ បើបន្ទាត់ខាងលើគូរត្រង់ព្រះអង្គប្រសូត បន្ទាត់ខាងក្រោមគូរត្រង់អន្លើពួកព្រាហ្មណ៍ទាយលក្ខណៈ បន្ទាត់ខាងលើគូរត្រង់កាត់ព្រះកេសា បន្ទាត់ខាងក្រោមគូរត្រង់ធ្វើទុក្ករកិរិយា ឬបន្ទាត់ខាងលើគូរត្រង់ទទួលចង្ហាន់នាងសុជាតា នោះបន្ទាត់ខាងក្រោមគូរត្រង់ទទួលស្បូវភ្លាំងពីសោត្ថិយព្រាហ្មណ៍។
ចំណុចគួរឱ្យកត់សម្គាល់បន្ថែមទៀត នៅក្នុងសិល្បៈគំនូរវិហារវត្តទឹកជ្រៅនេះ គេសង្កេតឃើញសិល្បករបញ្ចូលលក្ខណៈស្លៀកពាក់បែបឥណ្ឌាផង និងការស្លៀកពាក់បែបប្រពៃណីខ្មែរ រួមទាំងសម្លៀកបំពាក់ជាឯកសណ្ឋានអ្នករាជការដែលមានពាក់សញ្ញាសក្តិមេដាយ និងគ្រឿងឥស្សិរយយសផ្សេងៗផង ដូចនៅត្រង់អន្លើរៀបអភិសេក ព្រះអង្គផ្ចាញ់នាងចញ្ចា និងព្រះអង្គប្រោសនាងពិម្ពាជាដើម។
រួមមក វិហារវត្តទឹកជ្រៅនេះ គេអាចរាប់បានថាជាវិហារបុរាណមួយដ៏កម្រ ក្នុងចុងសម័យអាណានិគម និងដើមសម័យឯករាជ្យ ដែលស្ថិតនៅតាមស្រុកស្រែជនបទ តែប្រកបដោយទឹកដៃសិល្បៈ និងស្ថាបត្យកម្មគួរឱ្យកោតសរសើរ។ ទាំងលក្ខណៈសំណង់ និងគំនូរហាក់មានលក្ខណៈដោយឡែកប្លែក និងពុំមានបញ្ចូលនូវទម្រង់សិល្បៈស្ថាបត្យកម្មអាណានិគម ដូចវិហារមួយចំនួនដែលកសាងនៅក្នុងសម័យប្រហាក់ប្រហែលគ្នានេះឡើយ។ សិល្បករហាក់ព្យាយាមបញ្ចូលគំនិតសិល្បៈផ្ទាល់ ទៅក្នុងស្នាដៃរបស់ខ្លួន ពោលគឺទាំងប្លង់សំណង់ ក្បាច់រចនាលម្អ និងគំនូរ៕
———————————,
The Vihara of Vat Terk Chrouv: Buddhist structure at the end of French colonization
Vat Terk Chrouv or Terk Chrouv pagoda is known as Vat Serei Pothi Vong. It is located in Terk Chrouv commune, Tamber district, Tbong Khmum province. It is about seventy years. The architectural design and decoration show the structure at the end of French colonization and early independence. The architecture, painting and some records show that the Vihara has been built with the support of the community. Importantly, it absents artistic decoration of the colonization.
The construction started in 1949 and was consecrated in 1957. It has two levels base, 4 Jvars (four Naga heads on the top), and scale shape’s roof tiles. A frontal pediment shows golden motifs and a standing male deity standing on Garuda (Vishnu?). The left hand holds a sword or a stick and the right-hand raises to the chest. The pediment in the back illustrates blue colour motifs and a male deity sitting cross-leg on Rahu (Kala) with both hands raised to the chest supporting a sword.
It has 26 columns outside and is surrounded by a protection part calls Bang Sach. Kanaris is selected to decorate on the head of the columns and Garuda decorated on the four ends of the roof. The inner part of the Vihara has 24 columns divided into four rows and six columns, of which two rows are close to the wall and the other two are along the hall to support the roof.
The columns inside the Vihara are round and painted with beautiful motifs and deities. The top part of the columns connects to the other elements of the roof by the lock, no metal screw has been used.
Furthermore, the painting describes only the story of Buddha, which is unique. It starts with the birth of Buddha and continues to the depicting of characteristics, performing art, great departure, fasting, enlightenment, victory on Mara, giving sermon…and Nirvana. The painting is drawn in two levels. Significantly, the dresses show both India and Khmer.
In conclusion, the Vihara of Vat Terk Chrouv is one of the rare structures in the countryside that was built during the period of French colonization. It is a beautiful architecture with unique characteristics and paintings compared to other Buddhist structures in the same period. Artists performed their taste of architectural plan, decoration and painting.
អត្ថបទដើម៖ ហៀន សុវណ្ណមរកត
