របាំក្បាច់បុរាណខ្មែរជាកញ្ចក់ឆ្លុះអត្តសញ្ញាណខ្មែរ

សម្រាប់ប្រជាជនខ្មែរ ដែលជាអ្នកស្រឡាញ់សិល្បៈ វប្បធម៌មិនត្រឹមតែ ប្រើប្រាស់នៅក្នុងពិធីនិងការកែកម្សាន្តប៉ុណ្ណោះទេ តែថែមទាំងជាការបកស្រាយ មនុស្សជាតិនិងអត្តសញ្ញាណវប្បធម៌ទៀតផង។ វប្បធម៌មានសារៈសំខាន់រហូតទៅ ជាគតិបង្កើតជាពាក្យនិងទិសស្លោកថា «វប្បធម៌ជាព្រលឹងរបស់ជាតិ» និង «វប្បធធម៌រលត់ជាតិរលាយ វប្បធម៌ពណ្ណរាយជាតិថ្កើងថ្កាន»។ ប្រាសាទអង្គរវត្ត ជានិម្មិតរូបឆ្លុះបញ្ចាំងពីសម័យដ៏រុងរឿងនៅក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ ដែលខ្មែររាប់សតវត្សមកហើយ យកមកធ្វើជានិម្មិតសញ្ញាតំណាងជាតិប្រកបដោយមោទនភាពខ្ពស់ ដូចដែលមាននៅលើទង់ជាតិកម្ពុជាគ្រប់ជំនាន់និងនិន្នាការនយោបាយ នាអតីតកាលនិងបច្ចុប្បន្នកាល។

ប្រជាជនខ្មែរ អភិរក្ស ថែរក្សា ច្នៃប្រឌិត ការពារ លើកស្ទួយ និងអភិវឌ្ឍវប្បធម៌ខ្មែរ ដែលជាមនសិការ ស្មារតី អត្តសញ្ញាណ និងមោទនភាព។ នៅក្នុងន័យនេះ ប្រជាជនខ្មែរ ជាពិសេសកុលបុត្រកុលធីតាត្រូវមានការអប់រំខ្ពស់ពីវប្បធម៌ ដើម្បីឱ្យចេះយល់ដឹង ស្រឡាញ់ ​គោរព និងឱ្យតម្លៃដល់សិល្បៈវប្បធម៌ខ្មែរ។

សិល្បករចម្លាក់ខ្មែរនាសម័យមហានគរ បានឆ្លាក់រូបចម្លាក់អប្សរាចំនួន ១,៧៨៧ ជាប់នៅលើជញ្ជាំងមហាប្រាសាទសិលាបុរាណក្នុងព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ក្នុងចក្រភពអង្គរដ៏រុងរឿង។ របាំព្រះរាជទ្រព្យឬរបាំក្បាច់បុរាណខ្មែរ ដែលជាប្រភេទរបាំឬល្ខោនស្រី ប្រកបដោយក្បូរក្បាច់ក្បួនខ្នាតកំពូល ប្រណិត សុក្រឹត និងអស្ចារ្យ ជាទម្រង់ និម្មិតរូប និងកេរដំណែលដូនតា ពីសម័យអង្គរដ៏រុងរឿង។ របាំនេះទៀតសោត ឆ្លុះបញ្ចាំងពីជីវិត សង្គម សាសនា ទំនៀមទម្លាប់ ប្រពៃណី និងវប្បធម៌ខ្មែរតាំងពីបុរាណកាល។ នៅឆ្នាំ២០០៣ របាំព្រះរាជទ្រព្យខ្មែរ បានត្រូវអង្គការយូណេស្កូដាក់បញ្ចូលទៅក្នុងបញ្ជីបេតិកភណ្ឌ វប្បធម៌អរូបីនៃមនុស្សជាតិ។

នៅពេលដែលខ្ញុំកំពុងសរសេរអត្ថបទនេះ ខ្ញុំក៏មានអារម្មណ៍ថាការយកទម្រង់ និងសិល្បៈរបាំព្រះរាជទ្រព្យឬរបាំក្បាច់បុរាណខ្មែរជាមធ្យោបាយ និងឧបករណ៍សម្រាប់ការធ្វើវិភាគសង្គម គឺវាអាចឱ្យមានវាទប្បដិវាទ ដូចដែលលោក ក្រេក ឡុកកាដ (Craig Lockard) បានមានប្រសាសន៍ថា គឺវប្បធម៌ប្រពៃណី មិនមែនវប្បធម៌ព្រះរាជទ្រព្យទេ ដែលកន្លងមកជាយូរយាណាស់មកហើយ គេចាត់ទុកជាការឆ្លុះបញ្ចាំងពិតប្រាកដនៃព្រលឹងរបស់សង្គម។

អង្គរ ជាសម័យមួយដែលមានអាយុកាលជាងមួយពាន់ឆ្នាំមកហើយនៅ ក្នុងស្មារតីខ្មែរ។ មានអ្នកខ្លះពោលថា ស្មារតីអង្គរនោះ បានបាត់អស់ទៅហើយ។ ចាប់តាំងពីសម័យក្រោយរំដោះពីរបបប្រល័យពូជសាសន៍ខ្មែរក្រហម ប៉ុល ពត មក កម្ពុជាបានឆ្លងកាត់ការស្តារឡើងវិញនូវសុខដុមភាពសង្គម។ នៅពេលនោះ របាំក្បាច់បុរាណខ្មែរ ក៏នៅជានិម្មិតរូបនៃកម្លាំងនិងជីវិតថ្មីក្នុងសង្គមខ្មែរក៏ដូចជា នៅក្នុងរយៈពេលជាងមួយពាន់ឆ្នាំកន្លងមកហើយនោះដែរ។ នាបច្ចុប្បន្ន របាំព្រះរាជទ្រព្យ ដែលធ្លាប់មាននៅក្នុងព្រះបរមរាជវាំងបានចាប់យកនូវអត្ថន័យថ្មី ជាសិល្បៈសមភាពទ្រទ្រង់និងអនុវត្តដោយខ្មែរគ្រប់ស្រទាប់ក៏ដូច​ដែលយើងបានឃើញមានក្រុមរបាំក្បាច់បុរាណខ្មែរ នៅក្នុងសហគមន៍ខ្មែរសឹងគ្រប់ទីកន្លែង។​ នៅក្នុងបរិបទថ្មីនេះ ប្រជាជនខ្មែរទូទៅមានអារម្មណ៍ថា គេក៏ជាម្ចាស់នៃរបាំក្បាច់បុរាណខ្មែរដែរ ដូច្នេះគេចូលរួមសកម្មនៅក្នុងការរៀនសូត្រ ហាត់សម និងសម្តែងរបាំនេះ។ សូម្បីតែនៅពេលដែលលំបាកក្រៃលែងនិងស្ថានភាពក្រីក្រ បន្ទាប់ពីពេលរំដោះភ្លាមក៏សិល្បករសិល្បការិនីយើងស្វះស្វែងរកគ្នីគ្នានិងប្រមូល សម្ភារៈ ដែលនៅសេសសល់ពីសម័យខ្មែរក្រហមមករួមគ្នាបង្កើតជាក្រុមសិល្បៈ និងបន្តសកម្មភាពសិល្បៈវប្បធម៌ជាបន្តមកទៀត ដ្បិតគេមានជំនឿថា សិល្បៈវប្បធម៌ ជាព្រលឹងនិងមោទនភាពរបស់ជាតិនិងប្រជាជន។ ការបាត់បង់សិល្បៈវប្បធម៌ ក៏ប្រៀបបាននឹងការបាត់ព្រលឹងអង្គរដូច្នោះដែរ។ របាំព្រះរាជទ្រព្យឬរបាំក្បាច់បុរាណខ្មែរ កាលពីដើមឡើយ មានលក្ខណៈ និងតម្លៃសាសនានិងសក្ការៈពាក់ព័ន្ធនឹងពិធីសព ជីវជាតិ ការគោរពបូជាបុព្វជន ការបួងសួងនិងថ្វាយដល់សាសនានិងប្រាសាទ នយោបាយ និងការកែកម្សាន្ត។ សិល្បៈនិងវប្បធម៌ ឆ្លុះបញ្ចាំងពីឫស្សគល់និងអត្តសញ្ញាណខ្មែរ។ ក្រៅពីករតនភណ្ឌ កែកម្សាន្ត សិល្បៈក៏មានតួនាទីអប់រំចិត្ត គំនិត និងស្មារតីដល់ប្រជាជន៕

—————————————-

Khmer Court Dance as a Mirror of Khmer Identity

For the Khmer—an art-loving people—culture is not just to celebrate. It is a human expression and cultural identity. “Culture” is so important for the Khmer that one may come across slogans, such as “Culture is the soul of a nation.” Angkor Vatt temple symbolizes the culminating and opulent period of Khmer history and has been, for centuries, used as the Khmer national icon and edifice attested by its appearance on all flags of every Cambodia’s regime, past, and present including the Khmer Rouge, regardless their political ideologies. Culture must be preserved and protected, as it embodies the nation’s spirit, identity, and pride. On cultural education, it is essential that Khmer of all ages and walks of life be educated to better understand and appreciate the value of Cambodia’s ancient arts.

Khmer sculptors of the ancient Khmer Empire had carved 1,787 exquisite apsara figures on the stone murals of the Khmer temples in the Angkor vicinity and beyond.

Performing arts in Cambodia are originated in religion, tradition, custom, belief, and nature among which the Khmer live. They include storytelling, epic singing, repartee singing, and several theaters and dances, namely, the Khmer Royal Ballet or Khmer court dance. Khmer court dance peaked during the Angkor period (ninth to fifteenth centuries) and again during the second half of the twentieth century when dancers attained perfection yet to be surpassed. Up to 1970, it was performed virtually by a single troupe resident in the royal palace in Phnom Penh, then from 1970 to 1975 at the University of Fine Arts. As the most formal form of Khmer performing art, it has been perceived by the Khmer to be the symbol and legacy of the powerful and opulent culture of Angkor. The dance itself has reflected the socio-religious, -political, and -cultural life of the Khmer ever since its inception. In 2003, the Khmer Royal Ballet or Khmer court dance was enlisted on the UNESCO list of​ Oral and Intangible Heritage of Humanity.

While writing this article, I am aware of the fact that using the court tradition as a tool for social analysis could be controversial, as Lockard once claimed that folk [not court] culture has long been considered to be an authentic reflection of the soul of society.

Angkor recalls an age that is millennia away from us in spirit; the spirit that has animated one of the most ancient civilizations in the world. It is lost today, some say. In the 1990s, as Cambodia moved toward the restoration of social harmony, the court dance remains a symbol of new life and strength in Khmer society as it has for over a thousand years. Today, Khmer court dance, traditionally based in the royal palace, is taking on new meaning as an egalitarian art-form supported by Khmer of all classes and walks of life, and it is not uncommon to find music and dance groups wherever the Khmer live. In this new context, the Khmer feel they own the court tradition and consequently participate more actively in its transmission, practice, and performance.

Even in the midst of life-threatening conditions and extreme poverty, immediately following the Khmer Rouge period, Khmer artists continue to practice their arts to their full capacity as they believe that art is the “soul” of the people and nation. Losing the art is losing the soul or the Angkor Vatt itself. Compared to their neighbors, the Khmer seem to excel in the field of art. For instance, in the United States, the Vietnamese are known to be pioneers of popular music; the Hmong are masters of needlework; while the Khmer are the preservers and carriers of the traditional arts.

The earlier Khmer court dance bore a sacred character and value as an essential religious rite associated with funeral and fertility, ancestor worship, temple and religious offerings and prayers, politics, and entertainment. The religious function of the dance has been gradually diminished and changed to virtual entertainment today.  However, the religious aspect has not been abandoned completely, except by the Khmer Rouge. In a larger spectrum and deeper sense of symbolism, Khmer court dance has always been a national pride of the Khmer. In the old time, it was a symbol of royalty and the aristocracy and was used as an offering to the supernatural to secure the king’s power. In the modern era, court dance is considered to be for the benefit of mass culture. Its form remains consistently the same, and it can be seen as a mirror of Khmer heritage and still inspires the cultural identity of the Khmer people.

Art shapes and forms our positive mentality and attitude to be peaceful, respected, and responsible people. It makes the community and society a better place for us to live and enjoy. We are constantly reminded of the slogan “Culture is the soul of a nation.” Khmer culture is the soul of Cambodia and the Khmer people. In the process of globalization, as the world tempo accelerates, the density level increases, our active participation in globalization in a new life, the change of traditional context and value is not only inevitable but necessary.

In the trend of globalization, time equates with money. The world societies gradually move away from the spiritual to the materialistic realm, from religious to secular. We have invested in the future and made our great efforts in the preservation and maintenance of our priceless cultural heritage and to leave for the next generations a better world with a meaningful, colorful, dynamic, and vibrant life reflected, for instance, by the Khmer court dance being the epitome of Khmer national identity.

អត្ថបទដើម៖ បណ្ឌិត សំ សំអាង