របាំកួយស្លដែក

ប្រទេសកម្ពុជា មានជនជាតិដើមភាគតិចជាច្រើនដែលរស់នៅតាមតំបន់ភ្នំ និងខ្ពង់រាបជាច្រើនសតវត្សមកហើយ។ ជនជាតិកួយច្រើនក្រុម មានកួយដែក កួយដំរី កួយនត្រា កួយអន្ទរ កួយនរើ និងកួយគ្រល រស់នៅក្នុងខេត្តពោធិសាត់ បាត់ដំបង កំពង់ធំ ព្រះវិហារ ឧត្តរមានជ័យ បន្ទាយមានជ័យ សៀមរាប ក្រចេះ និងស្ទឹងត្រែង មានវប្បធម៌ ទំនៀមទម្លាប់ ប្រពៃណី និងជំនឿ ដែលគេបានថែរក្សារហូតមកទល់នឹងពេលបច្ចុប្បន្ននេះ។

លោកតា លោកយាយចាស់ៗនៅក្នុងខេត្តកំពង់ធំនិងខេត្តព្រះវិហារ បានមានប្រសាសន៍អំពីប្រវត្តិរបស់ជនជាតិកួយ ក្នុងការស្លដែក ដូចជាភូមិរំចេក ភូមិព្រៃកណ្តាល ភូមិថ្នល់កោង ឃុំរំដោះ ស្រុករវៀង និងឃុំរមណីយ៍ជាដើម។ល។ ពិធីស្លដែកមានតាំងពីមុនសម័យអង្គរមកម៉្លេះ ចាប់ពីសតវត្សទី១ ក្នុងអំឡុង សម័យនគរភ្នំ សម័យចេនឡា និងសម័យអង្គរ ក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២ (៨០២-៨៥០)។ ស្របពេលជាមួយគ្នានេះ ក៏មានសង្រ្គាមជាមួយសត្រូវជាញឹកញាប់ ហើយយើងមិនទាន់មានអាវុធយុទ្ធភ័ណ្ឌសម្បូណ៌បែបនៅឡើយ។​ តែដោយអំណោយផល ប្រទេសយើងសម្បូណ៌ទៅដោយសម្បតិ្តធម្មជាតិរ៉ែជាច្រើន ដូចជារ៉ែដែក នៅម្តុំភ្នំដែក គឺភ្នំរយោល មានព្រៃខ្ពស់ៗ កម្ពស់ប្រមាណជិត១០០ម៉ែត្រ មានភ្នំតូចៗនៅក្បែរនោះទៀត មានចម្ងាយប្រមាណ៤០គីឡូម៉ែត្រ ប៉ែកខាងជើងខេត្តកំពង់ធំបច្ចុប្បន្ន និងស្ថិតក្នុងស្រុករវៀង ខេត្តព្រះវិហារ។​​​

នៅត្រង់កន្លែងគេស្លដែក គេជីកដីលុងធ្វើជើងក្រានឡមួយយ៉ាងធំ មានចង្អូរបញ្ចេ​ញពីឡសម្រាប់បង្ហូរដែក។ នៅផ្នែកជើងក្រានឡ មានស្នប់ជាន់សប់ឈរចំនួន៣ ឬ ៥ទៅតាម ឡតូចឬធំ។ បើគ្មានស្នប់ទេ គេបក់នឹងក្រណាត់បាវ ដោយគេគាបសង្កត់ក្បាលបាវ វាយឃ្នាបជាប់នឹងដីមាត់រន្ធខ្យល់ រួចគេអង្គុយបក់បញ្ចូលខ្យល់ទៅតាមរន្ធបញ្ចូលនៅក្នុងឡ។ បើគេប្រើស្នប់វិញ គេយកដីឥដ្ឋ មានរាងស៊ីឡាំង ពាសស្បែកគោនៅពីលើ។ នៅលើស្បែកគោនោះ គេចាប់ទំពក់ ថ្ពក់ជាប់នៅដងសន្ទូច ដើម្បីទាញឱ្យប៉ោងយកខ្យល់ ហើយគេជាន់ស្មើគ្នា។ ឯរន្ធនោះ គេជីករូងដីឱ្យឆ្ងាយពីឡមានចម្ងាយប្រមាណ៣ម៉ែត្រ។ នៅឡស្លដែកនីមួយៗ មានរន្ធខ្យល់បក់ ៣ទៅ៥ ដូចប្រើស្នប់ជាន់ដែរ។

នៅក្នុងឡ គេចាក់ថ្មដែលមានជាតិរ៉ែដែក។ តាមការដឹងនិងការអនុវត្តក្នុងការដុតដែកធ្វើឧបករណ៍ប្រើប្រាស់ គឺគេយកដើមទ្រាស ឬដើមម្រក្ស មកប្រើក្នុងការរំលាយដែកទើបមានកំដៅលើសផុតពីធ្យូងនៃដើមឈើដទៃទៀត។ គេយកទៅដាក់តាមស្រទាប់ៗជាមួយនឹងថ្មនិងអុសធ្យូង មុននឹងដុតភ្លើង បក់ ឬសប់ ធ្វើឱ្យឡនោះឆេះ គេត្រូវរៀបរណ្តាប់បញ្ចូលមេស្មឹងសិន។ ការស្លដែកត្រូវមានមេស្មឹងឬឆាយ (អ្នកចូលរូប) ជាចាំបាច់ព្រោះគាត់ជាមនុស្សសំខាន់ខាងផ្លូវក្នុងនិងផ្លូវក្រៅ។ មេស្មឹងត្រូវមានតំណមជាច្រើន ដូចជាត្រូវហូបបាយ គេយកគ្រាប់ស្រូវដែលបកដោយដៃស្រីក្រមុំ។ ឯរណ្តាប់វិញត្រូវមានស្រា បង្អែម ទៀន និងធូប ដាក់មួយស្ពកនៅមុខមេស្មឹង ដោយមានស្នំប្រុសអង្គុយអមមេស្មឹងនៅខាងស្តាំមួយជួរ ស្នំស្រីអមមេស្មឹងនៅខាងឆ្វេងមួយជួរ។

មេស្មឹងនោះអង្គុយពែនភ្នែននៅកណ្តាល ជួតក្បាលនឹងសំពត់ស មុននឹងចាប់ច្រៀងបទបញ្ចូលរូប ទាំងស្នំទាំងមេស្មឹងត្រូវឱនក្បាលក្រាបសំពះគ្រឿងសក្ការៈបូជា បីដងសិន រួចស្នំចាប់ច្រៀងនិងទះដៃបន្ទរទៅតាមទំនុកបទភ្លេង។ រីឯភ្លើងជើងក្រានឡ ក៏ចាប់ដុតឡើងស្មើៗគ្នា។ អ្នកសប់ស្នប់ឬអ្នកបក់ខ្យល់ ក៏ចាប់ធ្វើឡើងព្រមៗគ្នាទាំងអស់។

គេសប់ ឬបក់ទៅតាមទំនុកចម្រៀង។ លុះខ្មោចចូលរូបមេស្មឹងស៊ប់ហើយ មេស្មឹងក៏ងើបឡើងឈរ កាន់ដាវគ្រវីរាំតាមបែបបទ ឯស្នំក៏ក្រោកឈររាំជាមួយដែរ និងរាំជុំវិញឡទៀតផង។ ការសប់ស្នប់ ឬការបក់ខ្យល់ បញ្ចូលទៅក្នុងឡនោះ ជួនកាលគេធ្វើមួយៗ ជួនកាលគេធ្វើញាប់ទៅតាមសម្លេងច្រៀង និងសម្លេងទះដៃរបស់ស្នំ។ គេធ្វើរបៀបនេះ រហូតដល់ដែកនោះរលាយហូរចេញពីឡ ទើបស្នំឈប់ច្រៀង ឯខ្មោច ព្រាយក៏ចេញពីរូបស្មឹង។ អ្នកសប់ ឬអ្នកបក់នៅតែសប់ បក់បង្ហូរដែកលុះត្រាតែអស់ជាតិដែកលែងហូរចេញពីឡទើបឈប់។ ការធ្វើឡ និងរបៀបស្លដែកនេះមានលក្ខណៈខុសៗគ្នា ពីកន្លែងមួយទៅកន្លែងមួយ។ ឯការរៀបចំពិធីបញ្ចូលស្មឹង ក៏មានលក្ខណៈខុសៗគ្នាខ្លះដែរ។ ការស្លដែកគេធ្វើមួយឆ្នាំម្តង នៅខែបុស្សឬមាឃ ក្រោយពីការប្រមូលផលស្រូវរួច។

សូមបញ្ជាក់ថា នៅក្នុងចម្រៀងភ្លេងការខ្មែរយើង ក៏មានបញ្ជាក់អំពីពាក្យថា «ដែកកំពង់ស្វាយ»។ នេះហើយជាទីតាំងកន្លែងធ្វើដែករបស់ជនជាតិកួយដែរ។ ភាគច្រើន គេប្រើប្រាស់បទភ្លេងប្រពៃណីដូចខ្មែរយើងដែរ ជួនកាលគេប្រើស្គរធំ និងគងដោះ ជាមួយទៀតផង។

ជនជាតិដើមភាគតិចកួយ មានរបាំមួយចំនួន ដូចជារបាំវាយកួយ (ដែលគេហៅថា របាំវាយខែល ឬរបាំប្រវាយកួយដែរទៅតាមតំបន់ មាននៅខេត្តស្ទឹងត្រែងជាដើម) របាំតាទើត ជារបាំបុរាណនៅខេត្តស្ទឹងត្រែង របាំកួយរុំចន្លុះរបស់មន្ទីរវប្បធម៌ខេត្តកំពង់ធំ និងរបាំកួយស្លដែកដែលទទួលបានជាជ័យលាភីលេខ១ នៅក្នុងមហោស្រពសិល្បៈនៃទិវាវប្បធម៌ជាតិ៣មីនាលើកទី១៨ ឆ្នាំ២០១៦។

ព័ត៌មានសំខាន់នៅក្នុងអត្ថបទនេះ ផ្តោតពិសេសទៅលើ របាំកួយស្លដែក ឬបញ្ជាន់សន្លុងសម្រាប់ពេលសម្តែងរបាំ ដែលតម្លើងនិងបង្កើតដោយលោកគ្រូ ងួន សំអាត នៃក្រសួងវប្បធម៌និងវិចិត្រសិល្បៈ។​ របាំស្លដែក ជារបាំមួយរបស់ជនជាតិកួយនៅក្នុងខេត្តកំពង់ធំ  និងព្រះវិហារ។ របាំនេះត្រូវបានគេបង្កើតឡើងដើម្បីបង្ហាញអំពីវីរៈភាព របស់ជនជាតិកួយដែលចេះវិធីស្លដែក តាំងពីសម័យដើមយូរលង់ណាស់មកហើយ។ នេះក៏ជាការបង្ហាញឱ្យឃើញថាបងប្អូនជនជាតិដើមភាគតិចកួយ ធ្លាប់មានឈ្មោះល្បី រហូតដល់មានប្រវត្តិទាក់ទងយ៉ាងជិតស្និទ្ធជាមួយនឹងរាជការខ្មែរសម័យបុរាណ ដោយសារការស្លដែកនេះឯង។

របាំកួយស្លដែក ចែកជាបីឈុត៖

ឈុតទី១៖ ដកស្រង់បង្ហាញអំពីរូបភាពចេញពីរូបចម្លាក់ចម្បាំងលើជញ្ជាំងប្រាសាទបាយ័ន

ឈុតទី២៖ ការសែនព្រេន ក្នុងពិធីប្រមូលព្រលឹង

ឈុតទី៣៖ ការដំដែកដើម្បីផលិតឧបករណ៍ប្រើប្រាស់ជាតិពន្ធុផ្សេងៗ ដូចជាសិប្បកម្មសម្រា​ប់កសិកម្មជាដើម៕

—————————————-

KUOY IRONSMITHING DANCE

Over two-dozen indigenous ethnic groups can be found in Cambodia, inhabiting the plain and the hilly plateau in the northeast. One of them is the Kuoy (Kuay) of the geo-linguistic Katuic group and Mon-Khmer family, living in the provinces of Pursat, Battambang, Kampung Thomm, Preah Vihear, Uddar Mean Chey, Banteay Mean Chey, Siem Reap, Kracheh, and Stoeung Traeng (Diffloth 2011: 12, 14). According to Dr. Gérard Diffloth, in his book on the Kuay (Kuoy) in Cambodia, he noted that “Kuay is spoken natively in three Southeast Asian countries: Laos, Thailand, and Cambodia” (2011: 12).

Our research and personal communication lead us to the elderly in Kampung Thomm and Preah Vihear provinces on the history of ironsmith of the indigenous ethnic Kuoy in places, namely, Rumchek village, Prey Kandal village, and Thnall Kaong village of Rumdah commune, Rovieng district as well as the Rumaney commune.

Ironsmithing ceremony originated in Cambodia since the A.D. 1st century, during the Nokor Phnom period, then the Chenla period, and the Angkorian period under the reign of King Jayavarman II (802-850) while wars were being constantly waged and lacking the modernization of weaponry hence sometimes dictated the outcome of wars.

Fortunately, Cambodia is heavenly blessed with rich natural resources, where minerals such as iron can be abundantly found around Phnom Daek (Iron Mountain), giving way to significant ironsmiths throughout the Khmer history.

Important information in this article specifically focuses on the Kuoy Ironsmithing Dance or treading the kiln in dance performance which was initiated and created by dance master Nguon Sam Ath of the Minister of Culture and Fine Arts. Kuoy Ironsmithing is one of the dances of the indigenous ethnic Kuoy in the provinces of Kampung Thomm and Preah Vihear. This dance was created to showcase the brilliance of Kuoy ethnic group which has had the incredible skill of ironsmith since the olden days. This also shows that the ethnic group Kuoy was so reputed that they had had close relations with the ancient Khmer government owing to their ironsmithing method and ability.

The Kuoy Ironsmithing Dance is divided into 3 acts:

1st act – Excerpts from the sculpture depicting “war” on the walls of the Bayon Temple.

2nd act – Spiritual offering in the Soul Gathering ceremony.

3rd act – Iron-casting to produce various ethnological tools, such as handicrafts for agriculture.

អត្ថបទដើម៖ បណ្ឌិត សំ សំអាង