វត្តល្អក់ ឬ វត្តអរញ្ញរង្សី ស្ថិតនៅក្នុងឃុំកណ្តែក ស្រុកប្រាសាទបាគង ខេត្តសៀមរាប។ មកដល់សព្វថ្ងៃ វត្តនេះមានព្រះវិហារពីរ ហើយបើចូលតាមខ្លោងទ្វារមុខ គេឃើញព្រះវិហារបុរាណស្ថិតនៅខាងស្តាំ រីឯព្រះវិហារសង់ថ្មីស្ថិតនៅខាងឆ្វេង។ ចំពោះព្រះវិហារបុរាណ គឺជាសំណង់សក្ការៈដ៏ល្អឯកក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនា ប្រកបដោយក្បាច់រចនាយ៉ាងវិចិត្រក្រៃលែង។ ផ្អែកលើចំណារលើបល័ង្កព្រះជីវ៍ និងការសិក្សាកន្លងមកសន្និដ្ឋានថា ព្រះវិហារបុរាណកសាងឡើងនៅភាគខាងដើមនៃសតវត្សទី១៩។ ចំណែកព្រះវិហារថ្មីកសាងឡើងនៅរវាងដើមសតវត្សទី២១ ដោយគេសង្កេតឃើញមានលក្ខណៈសិល្បៈខ្លះចម្លងពីវិហារបុរាណ។
វត្តល្អក់ ឬ វត្តអរញ្ញរង្សី ស្ថិតនៅក្នុងឃុំគោកសណ្តែក ស្រុកប្រាសាទបាគង ខេត្តសៀមរាប។ មកដល់សព្វថ្ងៃ វត្តនេះមានព្រះវិហារពីរ ហើយបើចូលតាមខ្លោងទ្វារមុខ គេឃើញព្រះវិហារបុរាណស្ថិតនៅខាងស្តាំ រីឯព្រះវិហារសង់ថ្មីស្ថិតនៅខាងឆ្វេង។ ចំពោះព្រះវិហារបុរាណ គឺជាសំណង់សក្ការៈដ៏ល្អឯកក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនា ប្រកបដោយក្បាច់រចនាយ៉ាងវិចិត្រក្រៃលែង។ ផ្អែកលើចំណារលើបល័ង្កព្រះជីវ៍ និងការសិក្សាកន្លងមកសន្និដ្ឋានថា ព្រះវិហារបុរាណកសាងឡើងនៅភាគខាងដើមនៃសតវត្សទី១៩។ ចំណែកព្រះវិហារថ្មីកសាងឡើងនៅរវាងដើមសតវត្សទី២១ ដោយគេសង្កេតឃើញមានលក្ខណៈសិល្បៈខ្លះចម្លងពីវិហារបុរាណ។
ព្រះវិហារបុរាណវត្តល្អក់ មានរចនាសម្ព័ន្ធទូទៅនៃសំណង់ផ្នែកខាងក្រោម គឺជាឥដ្ឋបូកកំបោរបាយអ រីឯគ្រឿងបង្គុំនៅផ្នែកខាងលើគឺជាឈើ។ ចំណែកបរិវេណខាងក្រៅ ដើមឡើយប្រហែលព័ទ្ធដោយបង្កាន់ដៃជុំវិញ ដ្បិតសព្វថ្ងៃគេឃើញនៅសល់តែទ្វារបង្កាន់ដៃទិសខាងកើត ខាងលិច និងខាងជើង។ ដោយឡែកនៅផ្នែកខាងត្បូង បានរៀបចំពង្រីកខឿនព្រះវិហារថ្មី ឱ្យទល់ដល់នឹងសសរព្រះវិហារចាស់។ លើសពីនេះ សសរបុរាណជុំវិញបាំងសាច គេសង្កេតឃើញថាជាសសរឈើ ហើយសព្វថ្ងៃបានជួសជុលប្តូរជាសសរបេតុងជាបន្តបន្ទាប់។
![](https://asset.ams.com.kh/khmercivilization/media/%E1%9E%9A%E1%9E%BC%E1%9E%94%E1%9E%9B%E1%9F%81%E1%9E%81%E1%9F%A3-%E1%9E%81%E1%9F%92%E1%9E%9B%E1%9F%84%E1%9E%84%E2%80%8B%E1%9E%91%E1%9F%92%E1%9E%9C%E1%9E%B6%E1%9E%9A%E2%80%8B%E1%9E%94%E1%9E%BB%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%8E%E1%9E%91%E1%9E%B7%E1%9E%9F%E1%9E%81%E1%9E%B6%E1%9E%84%E1%9E%80%E1%9E%BE%E1%9E%8F-copy.jpg)
![](https://asset.ams.com.kh/khmercivilization/media/%E1%9E%9A%E1%9E%BC%E1%9E%94%E1%9E%9B%E1%9F%81%E1%9E%81%E1%9F%A4-%E1%9E%81%E1%9F%92%E1%9E%9B%E1%9F%84%E1%9E%84%E1%9E%91%E1%9F%92%E1%9E%9C%E1%9E%B6%E1%9E%9A%E1%9E%94%E1%9E%BB%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%8E%E1%9E%85%E1%9F%86%E1%9E%A0%E1%9F%80%E1%9E%84%E1%9E%81%E1%9E%B6%E1%9E%84%E1%9E%87%E1%9E%BE%E1%9E%84-copy.jpg)
ព្រះវិហារបុរាណវត្តល្អក់ សង់ឡើងមានលក្ខណៈជាវិហារដំបូលកិង ប្រក់ក្បឿងស្រកាលេញ មានជម្រាលជាថ្នាក់ៗសងខាង និងបំពាក់ជហ្វាពីរនៅចុងមេដំបូលខាងមុខ និងជហ្វាពីរនៅចុងមេដំបូលខាងក្រោយ។ ចំពោះហោជាងទាំងសងខាងនៃព្រះវិហារនេះ គឺជាប្រភេទហោជាងឆ្លាក់អំពីឈើ។ នៅលើហោជាងខាងកើត គេឆ្លាក់ជារូបព្រះចេតិយ ដែលមានដងទង់មួយគូ និងទេព្តាកាន់ផ្កាឈូកអង្គុយប្រណម្យសងខាង។ ចំណែកនៅលើកំពូលព្រះចេតិយនោះ គេឆ្លាក់រូបព្រះសិអារ្យមេត្រីគង់លើផ្កាឈូក(?)។ ដោយឡែក នៅលើហោជាងទិសខាងកើតនៃព្រះវិហារថ្មីវត្តនេះ ប្រហែលឆ្លាក់ចម្លងរូបព្រះចេតិយ និងទិដ្ឋភាពជុំវិញនៅលើហោជាងខាងកើតនៃព្រះវិហារចាស់។
![](https://asset.ams.com.kh/khmercivilization/media/%E1%9E%9A%E1%9E%BC%E1%9E%94%E1%9E%9B%E1%9F%81%E1%9E%81%E1%9F%A5-%E1%9E%A0%E1%9F%84%E1%9E%87%E1%9E%B6%E1%9E%84%E2%80%8B%E1%9E%81%E1%9E%B6%E1%9E%84%E1%9E%80%E1%9E%BE%E1%9E%8F-copy.jpg)
![](https://asset.ams.com.kh/khmercivilization/media/%E1%9E%9A%E1%9E%BC%E1%9E%94%E1%9E%9B%E1%9F%81%E1%9E%81%E1%9F%A6-%E1%9E%A0%E1%9F%84%E1%9E%87%E1%9E%B6%E1%9E%84%E1%9E%81%E1%9E%B6%E1%9E%84%E1%9E%80%E1%9E%BE%E1%9E%8F%E1%9E%93%E1%9F%83%E1%9E%9C%E1%9E%B7%E1%9E%A0%E1%9E%B6%E1%9E%9A%E1%9E%90%E1%9F%92%E1%9E%98%E1%9E%B8-copy.jpg)
ចំពោះហោជាងខាងលិចនៃព្រះវិហារបុរាណ ក៏ជាប្រភេទហោជាងឆ្លាក់អំពីឈើដូចហោជាងខាងកើតដែរ។ ប៉ុន្តែគួរឱ្យស្តាយ ហោជាងនេះបានពុកផុយរលុបបាត់ខ្លឹមសារទាំងស្រុង ពុំអាចមើលយល់ឡើយ។ ដូច្នេះ អ្វីដែលគេអាចសម្គាល់ឃើញនៃក្បាច់តុងតែងលម្អលើផ្នែកដំបូល គឺការជួសជុល និងផ្លាស់ប្តូរនាគដងក្តារថ្មី តែរក្សាទុកជហ្វាបុរាណ។ លក្ខណៈពិសេសនៃជហ្វាបុរាណព្រះវិហារនេះ គឺជហ្វាមានគែ មានពុកចង្កា មានមាត់ មានចង្កូម (ពាំកែវ) និងមានភ្នែក ដែលបង្ហាញឱ្យឃើញច្បាស់ថាជហ្វាគឺជានាគ។ មិនតែប៉ុណ្ណោះ នៅលើគែដែលជាទូទៅឆ្លាក់ជារូបចក្រ ឬគេតែងហៅថាត្រានោះ គេបានច្នៃឆ្លាក់ជារូបមុខមនុស្ស ឯផ្នែកមូលខាងក្រោមជាត្រានាគ ក្លាយទៅជាស្រងកមនុស្ស។ រូបលេខ៧ គឺជាជហ្វាឈើមុនពេលជួសជុល និងរូបលេខ៨ ជាជហ្វាចម្លងថ្មីតាមលំអានជហ្វាចាស់។
![](https://asset.ams.com.kh/khmercivilization/media/%E1%9E%9A%E1%9E%BC%E1%9E%94%E1%9E%9B%E1%9F%81%E1%9E%81%E1%9F%A7-%E1%9E%A0%E1%9F%84%E1%9E%87%E1%9E%B6%E1%9E%84%E1%9E%81%E1%9E%B6%E1%9E%84%E1%9E%9B%E1%9E%B7%E1%9E%85-copy-1.jpg)
![](https://asset.ams.com.kh/khmercivilization/media/%E1%9E%9A%E1%9E%BC%E1%9E%94%E1%9E%9B%E1%9F%81%E1%9E%81%E1%9F%A8-%E1%9E%87%E1%9E%A0%E1%9F%92%E1%9E%9C%E1%9E%B6%E1%9E%98%E1%9E%BB%E1%9E%81%E1%9E%98%E1%9E%93%E1%9E%BB%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%9F-copy.jpg)
និង ព្រាប ចាន់ម៉ារ៉ា)
![](https://asset.ams.com.kh/khmercivilization/media/%E1%9E%9A%E1%9E%BC%E1%9E%94%E1%9E%9B%E1%9F%81%E1%9E%81%E1%9F%A9-%E1%9E%87%E1%9E%A0%E1%9F%92%E1%9E%9C%E1%9E%B6%E1%9E%98%E1%9E%BB%E1%9E%81%E1%9E%98%E1%9E%93%E1%9E%BB%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%9F-copy.jpg)
រចនាសម្ព័ន្ធផ្នែកខាងក្នុងព្រះវិហារមានសសរឈើពីរជួរអមសងខាងល្វែងគ្រឹះ និងសសរឈើពីរជួរទៀតជាប់ជញ្ជាំង។ សសរទាំងអស់ សុទ្ធសឹងជាប្រភេទសសរឈើ៨ជ្រុង ទ្រគ្រឿងបង្គុំឈើផ្នែកខាងលើ ហើយពុំមានក្បាច់លម្អអ្វីឡើយ។ រីឯជញ្ជាំងព្រះវិហារ គេបានរៀបឥដ្ឋថ្មីមួយជាន់ទៀតពីខាងក្នុង បំណងទប់ជញ្ជាំងចាស់កុំឱ្យរលំ។ ចំណែកផ្ទៃកម្រាលព្រះវិហារ គេក្រាលប្រភេទការ៉ូបុរាណ ហើយគេរៀបផ្នែកចន្លោះល្វែងគ្រឹះឱ្យខ្ពស់ជាងរបៀងសងខាងបន្តិច ព្រមទាំងមានស្លាកស្នាមដាំសន្លឹកសីមាជុំវិញផង។ ការរៀបចំបែបនេះ គេឃើញដូចគ្នាទៅនឹងល្វែងគ្រឹះព្រះវិហារវត្តរាជបូព៌ដែលកសាងឡើងតាំងពីឆ្នាំ១៩០៧។
![](https://asset.ams.com.kh/khmercivilization/media/%E1%9E%9A%E1%9E%BC%E1%9E%94%E1%9E%9B%E1%9F%81%E1%9E%81%E1%9F%A1%E1%9F%A0-%E1%9E%9A%E1%9E%85%E1%9E%93%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%98%E1%9F%92%E1%9E%96%E1%9F%90%E1%9E%93%E1%9F%92%E1%9E%92%E1%9E%95%E1%9F%92%E1%9E%93%E1%9F%82%E1%9E%80%E1%9E%81%E1%9E%B6%E1%9E%84%E1%9E%80%E1%9F%92%E1%9E%93%E1%9E%BB%E1%9E%84-copy-1024x733.jpg)
សូមបញ្ជាក់ដែរថា ព្រះវិហារបុរាណនេះពុំមានពិតានឡើយ។ នៅផ្នែកខាងលិចនៃចុងល្វែងគ្រឹះ គឺជាបល្ល័ង្កតម្កល់ព្រះជីវ៍។ បល្ល័ង្កព្រះជីវ៍នៃព្រះវិហារនេះ ហាក់ប្រកបដោយលក្ខណៈសិល្បៈប្លែក និងកម្រ ដ្បិតជាទម្រង់បល្ល័ង្កភ្ជាប់បុស្បុកខ្ពស់ស្ទើរទល់ដំបូល។ ផ្នែកខាងក្រោមនៃបល្ល័ង្កនេះមានរាងបួនជ្រុង ខាងមុខគេរៀបឱ្យចេញជាបីថ្នាក់ដាក់គ្រឿងសក្ការៈ និងផ្លាភ្ញីផ្សេងៗ។ ផ្នែកចំហៀង និងខាងក្រោយ គេរៀបឱ្យចេញជាល្បាក់ ហើយបិទលម្អក្បាច់ត្របកឈូកជុំវិញ។ រីឯកំពូលបុស្បុក គេរៀបឱ្យចេញជាបីថ្នាក់។ តាមថ្នាក់នីមួយៗ លម្អដោយក្បាច់រចនាយ៉ាងរស់វើក ព្រមទាំងមានដាំកញ្ចក់យ៉ាងភ្លឺផ្លេក។
![](https://asset.ams.com.kh/khmercivilization/media/%E1%9E%9A%E1%9E%BC%E1%9E%94%E1%9E%9B%E1%9F%81%E1%9E%81%E1%9F%A1%E1%9F%A1-%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%87%E1%9E%87%E1%9E%B8%E1%9E%9C%E1%9F%8D%E1%9E%80%E1%9F%92%E1%9E%93%E1%9E%BB%E1%9E%84%E1%9E%9C%E1%9E%B7%E1%9E%A0%E1%9E%B6%E1%9E%9A%E2%80%8B%E1%9E%85%E1%9E%B6%E1%9E%9F-copy.jpg)
![](https://asset.ams.com.kh/khmercivilization/media/%E1%9E%9A%E1%9E%BC%E1%9E%94%E1%9E%9B%E1%9F%81%E1%9E%81%E1%9F%A1%E1%9F%A2-%E1%9E%94%E1%9E%9B%E1%9F%92%E1%9E%9B%E1%9F%90%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%80%E1%9E%98%E1%9E%BE%E1%9E%9B%E1%9E%85%E1%9F%86%E1%9E%A0%E1%9F%80%E1%9E%84-copy.jpg)
សង្ខេបមក ព្រះវិហារវត្តល្អក់ជាស្ថាបត្យកម្មព្រះពុទ្ធសាសនាយ៉ាងវិសេស ពុំធ្លាប់ឃើញពីមុនមក។ Daniel Guéret និង Doninique-Pierre Guéret សន្និដ្ឋានថាព្រះវិហារនេះកសាងនៅក្នុងឆ្នាំ១៩២៩។ ផ្នែកខ្លះនៃការតុបតែងលម្អព្រះវិហារនេះ មានឥទ្ធិពលមួយភាគលើសំណង់ព្រះវិហារថ្មី ជាពិសេសខ្លឹមសារចម្លាក់ហោជាងខាងកើត ដែលមានរូបព្រះសម្យមុនីចេតិយ៕
អត្ថបទដើម៖ កញ្ញា ហៀន សុវណ្ណមរកត