ក្នុងអត្ថបទមុន ខ្ញុំបានបង្ហាញរួចមកហើយ ពីការវិវត្តន៍របស់ផែនដីត្រូវបានបែងចែក ជាស័កផ្សេងៗគ្នា ដោយអត្ថបទនោះបានរៀបរាប់អំពី មុនស័កទី១ និងស័កទី១ ដោយ បានផ្សព្វផ្សាយក្នុងប្រព័ន្ធវេបសាយរបស់អរិយធម៌ខ្មែរ។ ដោយឡែកក្នុងអត្ថបទនេះ ខ្ញុំនឹងបង្ហាញពីភស្តុតាងមួយចំនួនទៀតដែលជារបកគំហើញថ្មី តាមរយៈការចុះសិក្សាស្រាវជ្រាវ លើទីតាំងបុរាណមួយចំនួន នៅបណ្តាខេត្តនានាក្នុងប្រទេសកម្ពុជាដែលអាចសន្និដ្ឋានជាបឋមថាស្ថិតក្នុងស័កទី២ និងស័កទី៣។
ស័កទី២ ហៅថា Mesozoic ជីវិតមានការរីកចំរើន ជាពិសេសពួកសត្វល្មូនដូចជាដាយណូស័រ រុក្ខជាតិ សត្វក្នុងទឹកក៏មានកាន់តែមានច្រើនប្រភេទ។ ស័កទី២ បានបែងចែកជា៣សម័យកាល ១.សម័យ Triassic មានអាយុកាលពី ២៥១-១៩៩.៦លានឆ្នាំ ២.សម័យ Jurassic មានអាយុកាល១៩៩.៦-១៦១.២លានឆ្នាំ ៣.សម័យ Cretaceous មានអាយុកាល ១៦១.២ក-៦៥.៥លានឆ្នាំ។ យើងបានរកឃើញភស្តុតាងមួយចំនួននៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដូចជាការរកឃើញស្ថានីយផូស៊ីល-អាម៉ូនីតដែលជាពពួកម៉ឹកមានសំបកដូចខ្យង ជាសត្វសមុទ្រនៅដែនជម្រកសត្វព្រៃ ស្រែពក ខេត្តមណ្ឌលគិរី ពពួកនេះត្រូវបានកំណត់អាយុកាលក្នុងសម័យ Jurassic។
ក្នុងនោះប្រភេទពពួកអាម៉ូនីតនេះ ក៏ប្រទះឃើញផងដែរក្នុងតំបន់មួយ ចំនួននៃខេត្តក្រចេះ ស្ថិតនៅខាងកើតដងទន្លេមេគង្គ។ ដោយឡែកខេត្តសៀមរាបបានប្រទះឃើញក្នុងរណ្តៅកំណាយស្រាវជ្រាវនៅប្រាសាទនាគព័ន្ធចំនួន២ដុំ តើពួកវាមានប្រភពពីកន្លែងណាមក? ឬក៏ពួកនេះអាចស្ថិតនៅស្រទាប់ជ្រៅណាមួយក្នុងតំបន់នេះ ឬក្បែរនេះដែលត្រូវបានគេជីកយកមកក្នុងពេលក៏សាងប្រាសាទ? ខេត្តពោធិសាត់ក៏រកឃើញពពួកសត្វសមុទ្រ? នៅតំបន់ថ្មដាកែ្បរព្រំដែនថៃដែលកប់ក្នុងដីប្រមាណ៨ម៉ែត្រ។ ក្រៅពីភស្តុតាងពពួកសត្វសមុទ្រ យើងក៏បានជួបពពួកដើមឈើក្លាយជាថ្ម ដូចជាស្ថានីយផូស៊ីលឈើលំផាត់ ស្ថិតនៅខេត្តរតនគិរី ដែលក្រុមការងារនាយកដ្ឋានតំបន់បេតិកភណ្ឌ បានធ្វើកំណាយស្រាវជ្រាវកាលពីឆ្នាំ២០១៩ ។
រីឯតំបន់ផ្សេងទៀតក៏បានប្រទះ ឃើញពពួកសត្វសមុទ្រនេះដែរ ដូចជាខេត្តស្ទឹងត្រែងរកឃើញនៅសង្ខាងទន្លេមេគង្គចូលក្នុងតំបន់ដែនជម្រកសត្វព្រៃ ព្រៃឡង់ ខេត្តក្រចេះស្ថិតនៅភាគខាងលិចទន្លេមេគង្គ ព្រះវិហារតាមជួរភ្នំដងរែក តំបន់ភ្នំក្រវាញ ភ្នំត្បែង និងភ្នំគូលែនជាដើម។ ដោយទីតាំងទាំងនោះ យើងបានរកឃើញភាគច្រើនស្ថិតក្នុងអាយុកាលនៃសក័ទី២។
ស័កទី៣ ហៅថា Cenozoic មានសម័យ Neogene មានអាយុកាល ៦៥.៥-២៣លានឆ្នាំសម័យ Quaternary មានយុកាល២៣លាន មកបច្ចុប្បន្ន។ ក្នុងឯកសារខ្លះបានបែងចែក សម័យនេះជា៣ដំណាក់កាល ទី១. Paleogene (៦៦-២៣លានឆ្នាំ) ទី២. Neogene (២៣-២.៦លានឆ្នាំ) ទី៣. Quaternary (២.៦-បច្ចុប្បន្ន)។ សម័យកាលនេះជាសម័យនៃថនិកសត្វ ដែលមានការរីចកចំរើនរហូតដល់សម័យដែលមានមនុស្ស។ បន្តមកសម័យកាលក្រោយមានការស្រាវជ្រាវ និងវិភាគលើវត្ថុផ្សេងៗនៅសម័យនោះ រហូតបានបែងចែកជាសម័យបុរេប្រវត្តិសាស្ត្រ និងសម័យប្រវត្តិសាស្ត្រ។
អត្ថបទដើម៖ លោក លឹម វណ្ណច័ន្ទ
