ដូចបានជ្រាបស្រេចហើយ អ្នកស្រុកទុកអ្នកតាមេ-ស ជាធំលើសអ្នកតានានា។ ក្នុងអត្ថបទភាគ១ បានបង្ហាញថាអ្នកតាមេ-ស មានលក្ខណៈពុំសូវខុសគ្នាឡើយពីនាងទុគ៌ា ជាទេពក្នុងព្រហ្មញ្ញសាសនា ដែលសម្លាប់បិសាចមហឹង្សាឱ្យលោកទាំងមូលមានសណ្តាប់ឡើងវិញ។ តាមពាក្យអ្នកស្រុក ដើម្បីឱ្យមនុស្ស និងសត្វក្នុងភូមិរស់នៅបានសុខសប្បាយ មានភ្លៀងធ្លាក់គ្រប់គ្រាន់ គេក៏ត្រូវធ្វើបុណ្យថ្វាយអ្នកតាមេ-ស ជារៀងរាល់ឆ្នាំដែរ ហើយគេតំណាលថា ដើមឡើយគេត្រូវសម្លាប់មនុស្ស ឬកាប់ក្របី ឬជ្រូកជាដង្វាយផង។ អត្ថបទនេះ ខ្ញុំសូមបង្ហាញដោយសង្ខេបនូវទិដ្ឋភាពពិធីបុណ្យឡើងអ្នកតាមេ-ស ដែលអ្នកស្រុកតែងប្រារព្ធជាប់ជាទំនៀមរហូតមក។ ទំនៀមធ្វើបុណ្យឡើងអ្នកតាមេ-ស ពុំដឹងថាចាប់ផ្តើមប្រារព្ធពីត្រឹមសម័យណាមកឡើយ។ បើតាមសៀវភៅប្រជុំរឿងព្រេងខ្មែរតំណាលថា អ្នកស្រុកតែងមូលមាត់រៀបចំពិធីនេះយ៉ាងឱឡារិករយៈពេល៣ថ្ងៃ ៥ថ្ងៃ ឬ៧ថ្ងៃ ដោយប្រជុំអស់ទាំងចៅសង្កាត់ជាចំណុះខេត្តបាភ្នំផង។ ប៉ុន្តែមកដល់សព្វថ្ងៃអ្នកស្រុកបានកំណត់ធ្វើពិធីបុណ្យនេះត្រឹមតែ៣យប់ ៣ថ្ងៃ ហើយជាទូទៅគេច្រើនប្រារព្ធនៅវេលាខាងចុងខ្នើត ក្នុងខែជេស្ឋ។ រីឯដង្វាយផ្សេងៗចំពោះអ្នកតា ក៏មានផ្លាស់ប្តូរខ្លះដោយអន្លើដែរ។ ចំពោះអ្នកមានសទ្ធាផ្ចុងផ្តើមឧបត្ថម្ភគាំទ្រពិធីបុណ្យនេះ គេតែងសម្គាល់ឃើញពីដើមរៀងមក មានតាំងពីអ្នកស្រុកអ្នកភូមិ មន្រ្តីរាជការថ្នាក់មូលដ្ឋាន រហូតដល់ថ្នាក់ដឹកនាំជិតឆ្ងាយ និងសប្បុរសជនក្រៅប្រទេសផង។
ចំពោះការរៀបចំ និងដំណើរពិធីឡើងអ្នកតាមេ-ស គឺអធិកអធមក្រៃលែង បើធៀបនឹងទំនៀមឡើងអ្នកតាប្រចាំស្រុកភូមិនានា។ ទំហំពិធីនេះធំដុំគគ្រឹកគគ្រេង ដ្បិតតាមទំនៀមមួយឆ្នាំធ្វើម្តង ហើយគ្រប់ឃុំចំណុះស្រុកបាភ្នំ និងវត្តជុំវិញតែងមកសង់រោងបុណ្យរោងមណ្ឌលកាន់ទិស និងធ្វើកិច្ច៣យប់ ៣ថ្ងៃ។
ថ្ងៃទី១៖ នៃពិធីបុណ្យ គេហៅថាថ្ងៃក្រុងពាលី សូត្រមន្ត ឬជាទូទៅហៅសាមញ្ញថាថ្ងៃចូលរោង។ ក្នុងថ្ងៃនេះគេធ្វើកិច្ចក្រុងពាលីនៅវេលារសៀល បន្ទាប់មកមានការចុះសំណេះសំណាលសួរសុខទុក្ខរវាងថ្នាក់ដឹកនាំ ជាមួយបរិស័ទនៅតាមរោងបុណ្យប្រចាំឃុំ និងរោងមណ្ឌលនីមួយៗ។
ថ្ងៃទី២៖ គេហៅថា “ថ្ងៃហែ” ដែលជាថ្ងៃប្រាព្ធកិច្ចដង្ហែគ្រឿងសក្ការៈ និងដង្វាយចេញពីរោងបុណ្យ ឬរោងទិស ឆ្ពោះទៅកាន់អាស្រមអ្នកតាមេ-ស។ កិច្ចនេះគេប្រាព្ធនៅវេលាព្រឹកព្រលឹម។ បន្ទាប់មកនៅវេលារសៀលរហូតដល់អាធ្រាត្រ អ្នកស្រុកនាំគ្នាកម្សាន្តល្បែងរបាំផ្សេងៗ។ ថ្ងៃទី៣ គឺជាថ្ងៃបញ្ចប់ ដែលគេច្រើននិយមហៅថា “ថ្ងៃឆ្លង”។ ក្នុងថ្ងៃនេះមានកិច្ចរាប់បាត្រព្រះសង្ឃច្រើនរយអង្គឆ្លងបុណ្យនៅវេលាព្រឹក ក្រោមវត្តមានអ្នកមុខអ្នកការធំៗផងដែរ។ រីឯពេលរសៀលរហូតអាធ្រាត្រ អ្នកស្រុកនាំគ្នាកម្សាន្តសប្បាយល្បែងរបាំតាមទម្លាប់ជាថ្ងៃបញ្ចប់បុណ្យ។
ដោយឡែក បើត្រឡប់មកមើលអំពីទិដ្ឋភាពពិធីដង្ហែដង្វាយទៅកាន់អាស្រមអ្នកតា មេ-ស ជាកិច្ចសំខាន់គួរលើកនិយាយលម្អិតមានលំដាប់លំដោយក្បួនដូចតទៅ។ ក្បួននេះតែងមានមនុស្សម្នាចូលរួមច្រើនកុះករពីគ្រប់មជ្ឈដ្ឋាន ដោយមានអ្នកសែងជ្រូកខ្វែនាំមុខក្បួន បន្ទាប់មកគឺក្រុមវង់ភ្លេងពិណពាទ្យ អ្នកកាន់បាយព្រលឹង ថ្នាក់ដឹកនាំ និងអ្នកស្រុកអ្នកភូមិក្មេងចាស់ប្រុសស្រីដើរដង្ហែបន្តកន្ទុយក្បួន (រូបលេខ៨-១០)។
(ប្រភព៖ សារព័ត៌មាន Fresh News, មន្ទីវប្បធម៌និងវិចិត្រសិល្បៈ ខេត្តព្រៃវែង)
លុះដំណើរក្បួនដង្ហែមកដល់អាស្រមអ្នកតាមេ-ស គេចូលអុជធូបទៀន ថ្វាយផ្កាភ្ញី ជ្រូកខ្វៃ និងបាយព្រលឹង។ បន្ទាប់មកលោកអាចារ្យប្រកាសបួងសួង ដោយមានលោកចៅហ្វាយស្រុកអង្គុយកល់ក្បែរផង (រូបលេខ១១-១៣)។ កិច្ចបួងសួងនេះមានបីបទ ដែលមានខ្លឹមសារប្រកាសប្រាប់ដល់អ្នកតាមេ-ស សុំឱ្យបានសុខសប្បាយ មានភ្លៀងធ្លាក់គ្រប់គ្រាន់។ រាល់ពេលបួងសួងចប់មួយបទ ភ្លេងត្រូវប្រគំថ្វាយម្តង ពេលភ្លេងចប់ គេឃើញភ្នាក់ងារកងនគរបាលបួននាក់ នៅឈរអមអាស្រមអ្នកតាមេ-ស កេះកៃកាំភ្លើងបាញ់ឡើងលើបួនប្រាប់គ្រាប់បន្លឺឡើងព្រមៗគ្នាគំនាប់អ្នកតា (រូបលេខ១៤)។ បន្ទាប់ពីចប់កិច្ចបួងសួងនៅអាស្រមអ្នកតាមេ-ស ស្រេចហើយ លោកអាចារ្យយកទឹកប្រស់ព្រំអ្នកចូលរួមទាំងអស់ ព្រមទាំងចែកអំបោះចងដៃសុំពរជ័យផង។ រួចហើយលោកអាចារ្យដឹកនាំដង្ហែក្បួន យកបាយព្រលឹងត្រឡប់ទៅកាន់រោងបុណ្យវិញ (រូបលេខ១៤-១៦)។ រីឯលោកមេស្រុក ត្រូវកោះហៅមេឃុំចំណុះទាំងអស់ទៅសាលាស្រុក ដោយមានកិច្ចប្រស់ពុំ និងសុំពរជ័យផងដែរ។
សូមបញ្ជាក់ថា ក្នុងពិធីឡើងអ្នកតានេះពុំមានកិច្ចបញ្ចូលបញ្ជាន់រូបទេ ម្ល៉ោះហើយគេពុំឃើញមានរូបសំណឹងឡើយ ពោលគឺមានតែកិច្ចសែនព្រេនបួងសួងបីបទប៉ុណ្ណោះ។ ចុងឃ្លានៃសេចក្តីបួងសួងនីមួយៗ គេតែងឮពាក្យ “សុំឱ្យសុខសប្បាយ សូមឱ្យមន្រ្តីរាជការ និងថ្នាក់ដឹកនាំឱ្យឡើងបុណ្យ ឡើងស័ក្តិ ឡើងយស…”។ ឃ្លានេះ អ្នកស្រុកពន្យល់ថាបើថ្នាក់ដឹកនាំណាពុំអើពើ ពុំចូលរួមរៀបចំពិធីឡើងអ្នកតាមេ-ស ច្រើនតែជួបគ្រោះ មានធ្លាក់បុណ្យ ធ្លាក់តំណែងជាដើម។ បើតាមការនិទានក្នុងប្រជុំរឿងព្រេងរំឭកទៅរវាងចុងសតវត្សទី១៩ថា កាលពីដើមគេធ្វើរោងបុណ្យនៅទីវត្តវិហារធំ មាននិមន្តព្រះសង្ឃសូត្រមន្តវេលាយប់ ព្រឹកឡើងនិមន្តព្រះសង្ឃដារនៅទីអ្នកតាផ្សេងៗដូចជា អ្នកតាមេ-ស អ្នកតាក្រហមក (ខាងជើងភ្នំ) អ្នកតាសព្វឋាន (ត្រង់ចង្កេះភ្នំខាងលិច) និងអ្នកតាទួលឈ្នាង (លើភ្នំទួលឈ្នាង)។ រីឯទំនៀមសម្លាប់មនុស្ស ឬសម្លាប់ក្របីថ្វាយអ្នកតាមេ-ស បានជំនួសដោយសម្លាប់ជ្រូកថ្វាយសាច់ស្រស់ទាំងមូល (រូបលេខ១៧)។ ប៉ុន្តែមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ គេយកជ្រូកខ្វៃធ្វើជាដង្វាយ (រូបលេខ១៨)។
ក្នុងពិធីបុណ្យកាលពី២០ឆ្នាំមុន (រូប៖ MCFA, ២០០១)
ដោយឡែក ចំពោះកំណត់សម្លាប់មនុស្សថ្វាយអ្នកតាមេ-ស មកដល់សព្វថ្ងៃក្លាយជារឿងនិទានដូចខាងក្រោម៖
“មនុស្សដែលត្រូវសម្លាប់ គឺយកមនុស្សណាមានទោសធ្ងន់។ មុននឹងសម្លាប់ គេបានប្រាប់សាមីខ្លួនឱ្យដឹងជាមុន ឱ្យស៊ីផឹកឆ្ងាញ់តាមចំណង់ នាំមើលល្បែង មើលបុណ្យធម្មតាដូចមនុស្សគ្មានទោស។ លុះដល់ថ្ងៃសម្លាប់ គេរៀបចំដាក់ឃ្នាង ដង្ហែចេញពីទីប្រជុំបុណ្យយ៉ាងអធឹកអធម មានទាហានកាន់សាស្រ្តាវុធ ឬកាំភ្លើងមុខក្រោយ ព្រមដោយអ្នកស្រុករាប់ពាន់នាក់ហែទៅកាន់ទីអ្នកតាមេ-ស។ ដល់ហើយ គេរៀបចំបួងសួងបន់ស្រន់ សូមឱ្យអ្នកតាមេ-សជួយឱ្យស្រុកបានសុខសប្បាយ ជួយរក្សាអភិបាលស្រុក នាម៉ឺនសព្វមុខមន្រ្តី និងបណ្តារាស្រ្ត ព្រមទាំងឱ្យទឹកភ្លៀងធ្លាក់ចុះមកតាមរដូវកាល ។ល។ រួចហើយ គេស្រែកភូមា (យក្សអឺ!) ៣ដង ទើបអ្នកសម្លាប់ កាន់ដាវរាំរែកក្រឡឹងជុំវិញអ្នកទោសនោះ ងារដាវកាប់តែ១ ខ្វាប់ដាច់កតែម្តង។ ការសម្លាប់នេះ គេសម្គាល់មើល បើឈាមបាញ់ទៅលើ ទៅខាងស្មើគ្នា ថាទឹកភ្លៀងនឹងធ្លាក់ស្មើគ្រប់ស្រុក។ បើឈាមបាញ់ទៅតែខាងណា ថាភ្លៀងនឹងធ្លាក់តែនៅស្រុកខាងនោះ។ ក្នុងពេលដំណាលគ្នានោះ មានបាញ់កាំភ្លើង អុជផាវ យ៉ាងគគ្រឹកគគ្រេងផង។ ចំណែកក្រុមដែលនៅទីអ្នកតាក្រហមក អ្នកតាសព្វឋាន និងអ្នកតាទួលឈ្នាង ត្រូវបាញ់កាំភ្លើង និងអុជផាវគំនាប់តាមក្រោយ បន្ទាប់ពីឮស្នូរកាំភ្លើងនៅទីអ្នកតាមេ-ស។ ចំពោះមនុស្សដែលគេសម្លាប់ហើយ គេយកក្បាល និងអារសាច់១០០ច្រនួចដោតថ្វាយអ្នកតាមេ-ស និងអ្នកតាទាំងបីផ្សេងទៀត៥០ ច្រនួចស្មើៗគ្នា”។ ផ្អែកតាមនិទានខាងលើ គេក៏បានគូរស្រមៃទិដ្ឋភាពនៃការសម្លាប់មនុស្សថ្វាយអ្នកតាមេ-ស ផងដែរ (រូបលេខ១៩)។ ប៉ុន្តែយ៉ាងណាក៏ដោយ ក្រោយមកគេជ្រើសយកក្របីឡើងកថ្វាយអ្នកតាមេ-សវិញ។ ការសម្លាប់ក្របីនោះ គេសម្គាល់ឈាមដូចសម្លាប់មនុស្សដែរ។ រីឯសាច់ក្របី១០០ ច្រនួចថ្វាយអ្នកតាមេ-ស ភ្លៅ១ថ្វាយអ្នកតាក្រហមក និងភ្លៅ១ ទៀតថ្វាយអ្នកតាសព្វឋាន។ លុះប្រហែលត្រឹមឆ្នាំ១៩២០ គេឈប់សម្លាប់ក្របី ដោយសម្លាប់ជ្រូកជំនួសវិញ ហើយប្រហែលក្នុងរវាងឆ្នាំ១៩៤៤ គេយកសាច់ជ្រូក១០០ ច្រនួចទៅថ្វាយតែម្តង។ រីឯសព្វថ្ងៃ ប្តូរមកថ្វាយជ្រូកខ្វៃដូចបញ្ជាក់ហូរហែមកខាងដើម។
សង្ខេបមក ទំនៀមធ្វើបុណ្យឡើងអ្នកតាមេ-ស ហាក់ដូចជាបុណ្យកាត្វកិច្ចរាជការផងបុណ្យដោយជំនឿរបស់អ្នកស្រុកក្នុងរឿងកង្វល់ទឹកភ្លៀងសម្រាប់ធ្វើស្រែចម្ការផង។ រីឯរបៀបរៀបចំបុណ្យ ក៏បានប្តូរផ្លាស់តាមសម័យកាល ជាពិសេសគឺដង្វាយអ្នកតាមេ-ស ពីសម្លាប់មនុស្សមកសម្លាប់ក្របី សម្លាប់ជ្រូក ថ្វាយសាច់ជ្រូក រហូតសព្វថ្ងៃថ្វាយជ្រូកខ្វៃ៕
អត្ថបទដើម៖ កញ្ញា ហៀន សុវណ្ណមរកត
