“ស្បង់ចីវរ” ឬនិយាយដោយសាមញ្ញថា “សំពត់ស្លៀកដណ្តប” សម្រាប់ព្រះសង្ឃក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនា ហាក់ពុំមានលក្ខណៈដូចគ្នាទូទៅឡើយ។ ចំពោះតែស្បង់ចីវរព្រះសង្ឃខ្មែរ ប្រកាន់ខ្ជាប់ជាព្រះពុទ្ធសាសនាថេរវាទ អ្នកប្រាជ្ញបុរាណលោកយល់ថា មានរបៀបបែបផែនតាមពុទ្ធបញ្ញត្តិ និងពុទ្ធានុញ្ញាត ដែលមានក្នុងវិន័យបិដក មិនច្រឡូកច្រឡំដោយគ្រហស្ថណាមួយ ក្នុងប្រទេសណាមួយទេ ឥតមានវិធីកែប្រែតាមកាលតាមសម័យដូចគ្រហស្ថទាំងពួងឡើយ មានរបៀបកាត់ដេរជ្រលក់ពិន្ទុ អធិដ្ឋាន វិកប្បដោយដាច់ខាតខានធ្វើពុំបាន។ កិច្ចទាំងអម្បាលនេះ ព្រះសព្វញ្ញុពុទ្ធទ្រង់បញ្ញត្តិព្រមទាំងអនុញ្ញាត ដើម្បីឱ្យប្លែកពីគ្រហស្ថ និងត្រូវតាមលំអានព្រះពុទ្ធអំពីបុរាណផង។
ពុទ្ធសាសនិកដឹងថា សម័យព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធទើបត្រាស់ដឹង ព្រះអង្គបានអនុញ្ញាតឱ្យភិក្ខុប្រើប្រាស់តែចីវរគ្មានម្ចាស់ ពោលគឺសំពត់ដែលភិក្ខុបានដោយបង្សុកូល យកពីព្រៃស្មសានជាទីដែលគេបោះសាកសព មកដេរប៉ះតភ្ជាប់គ្នា ធ្វើជាគ្រឿងក្រាលគ្រង។ សំពត់ទាំងនេះ គឺភិក្ខុសង្ឃលោកយកទៅជ្រលក់ពណ៌ទឹកអម្ចត់(ម្ចត់) ដែលរម្ងាស់ចម្រាញ់ពីរុក្ខជាតិ ដើម្បីឱ្យមានពណ៌ស្រគាំមិនឆើតឆាយ។ លើសពីនេះ នៅក្នុងព្រះបិដកភាគ៨ ក៏បានអធិប្បាយអំពីលក្ខណៈស្បង់ចីវរ ដែលព្រះសង្ឃអាចក្រាលគ្រងបានមិនចាកវិន័យ ជាពិសេសគឺស្បង់ចីវរដែលពុទ្ធបរិស័ទរៀបចំក្នុងកឋិនសម័យ។ ទោះបីយ៉ាងណាក្តី បើយោងតាមកំណត់ហេតុ ជីវ តាក្វាន់ កត់ត្រាអំពីប្រពៃណីអ្នកស្រុកចេនឡា នៅក្នុងចុងសតវត្សទី១៣ នៃគ្រិស្តសករាជបានឱ្យដឹងថា ក្នុងសង្គមខ្មែរមានសាសនាបី គឺពួកព្រាហ្មណ៍ តាបស និងព្រះសង្ឃ (ជូគូ)។ ចំពោះព្រះសង្ឃ កោរព្រះកេស គ្រងចីវរពណ៌លឿង បញ្ចេញស្មាស្តាំ ហើយនិមន្តជើងទទេ។ របៀបគ្រងស្បង់ចីវរបែបនោះ គេឃើញមានក្នុងសង្គមខ្មែរបន្តហូរហែរតាំងពីបុរាណ រហូតមកដល់សម័យទំនើបបច្ចុប្បន្ន។ ប៉ុន្តែចំពោះពណ៌ស្បង់ចីវរ ហាក់មានការផ្លាស់ប្តូរខ្លះៗគួរឱ្យកត់សម្គាល់ ពោលគឺពុំមែនសុទ្ធតែពណ៌លឿងដូចគ្នាឡើយ។
តាមសង្កេត គ្រឿងស្លៀកដណ្តប់និងប្រើប្រាស់ចាំបាច់សម្រាប់ព្រះសង្ឃមានច្រើនទៀតដូចជាស្បង់ ចីវរ សង្ឃាដី វត្ថពន្ធទ្រូង វត្ថពន្ធចង្កេះ អង្ស័ក ថង់យាម បាត្រ ផ្លិត…។ វត្ថុទាំងនោះ គេឃើញប្រើប្រាស់តាមកាលតាមវេលាផ្សេងៗគ្នា។ បើព្រះសង្ឃគង់នៅកុដិ ឬធ្វើកិច្ចការក្នុងអារាម គឺគ្រាន់តែស្លៀកស្បង់ឱ្យបានសមរម្យ ពាក់អង្ស័ក តែពុំចាំបាច់គ្រងចីវរក៏បាន។
ប៉ុន្តែប្រសិនបើមានពុទ្ធបរិស័ទចូលទៅជួបថ្វាយបង្គំ ឬពេលទទួលចង្ហាន់ ឬនិមន្តគោចរដោយចេញក្រៅដោយទីឆ្ងាយជិតដូចជា និមន្តបិណ្ឌបាត្រជាដើមព្រះសង្ឃតែងគ្រងចីវរបិទបាំងដងខ្លួន (ឃ្លុំចីវរ) ឱ្យបានត្រឹមត្រូវមានបរិមណ្ឌល ពោលគឺបិទបាំងផ្នែកខាងលើ និងផ្នែកខាងក្រោមគ្របលើស្បង់ប្រហែលប៉ុន៤ធ្នាប់ (រូបលេខ៦-៧)។
ដោយឡែក បើធៀបនឹងការស្លៀកដណ្តប់របស់ព្រះសង្ឃព្រះពុទ្ធសាសនាថេរវាទនៅតាមបណ្តាប្រទេសផ្សេងៗជិតខាងកម្ពុជាដូចជា ភូមា ថៃ និងឡាវ គេសង្កេតឃើញថាបច្ចុប្បន្ននេះហាក់ពុំសូវខុសប្លែកគ្នាឡើយ ពោលគឺទាំងការស្លៀកដណ្តប់ក្នុងកិច្ចពិធីនានា និងពណ៌ស្បង់ចីវរផងដែរ។ ការស្លៀកដណ្តប់មានពីរសណ្ឋានគឺ គ្រងចីវរបញ្ចេញស្មាស្តាំ និងឃ្លុំចីវរជិតក បញ្ចេញចុងព្រះហស្តសងខាង (រូបលេខ៨-៩)។ ប៉ុន្តែចំពោះព្រះសង្ឃព្រះពុទ្ធសានាមហាយាននៅតាមបណ្តាប្រទេសផ្សេងៗដូចជាកូរ៉េ ជប៉ុន វៀតណាម ចិន ឬតំបន់ទីបេ ការគ្រងស្បង់ចីវរហាក់មានលក្ខណៈប្លែកដោយឡែកខុសពីព្រះសង្ឃថេរវាទ (រូបលេខ១០-១១)។
សង្ខេបមក របៀបនៃការរៀបចំគ្រងស្បង់ចីវរនៃព្រះសង្ឃព្រះពុទ្ធសាសនាថេរវាទ នៅកម្ពុជា និងតាមបណ្តាប្រទេសផ្សេងៗក្បែរខាង ពុំសូវខុសឆ្ងាយគ្នាឡើយ។ អ្វីដែលសង្កេតឃើញប្លែកគ្នាខ្លះ គឺពណ៌ស្បង់ចីវរ។ ប៉ុន្តែចំពោះរបៀបស្លៀកដណ្តប់របស់ព្រះសង្ឃព្រះពុទ្ធសាសនាមហាយាន គឺមានលក្ខណៈដោយឡែក ដែលគួរមានការសិក្សាប្រៀបធៀបជ្រៅជ្រះក្នុងបរិបទទូលំទូលាយបន្ថែម៕
អត្ថបទដើម៖ កញ្ញា ហៀន សុវណ្ណមរកត
