នៅក្នុងអត្ថបទភាគ១១ បានរៀបរាប់រួចមកហើយអំពីប្រវត្តិព័ត៌មានទូទៅ និងសេចក្ដី សង្ខេបអត្ថន័យរបស់សិលាចារឹកមួយផ្ទាំងនេះ។ នៅក្នុងភាគនេះ នឹងបង្ហាញអំពីសេចក្ដីបកប្រែសម្រួលអត្ថបទភាសាខ្មែរបុរាណ មកជាភាសាខ្មែរទំនើប។
នៅក្នុងអត្ថបទភាសាខ្មែរបុរាណ មានឃ្លាខ្លះ សរសេរកាត់ខ្លីៗ សម្រាប់មនុស្សជំនាន់នោះដែលយល់សាច់រឿង ងាយយល់។ ប៉ុន្ដែឃ្លាកាត់ខ្លីដូច្នេះ នឹងនាំឱ្យមនុស្សបច្ចុប្បន្ន ពិបាកស្ដាប់ ពិបាកចាប់បានសាច់រឿង។ ដូច្នេះ ដើម្បីឱ្យងាយយល់ ខ្ញុំបានបំពេញនិងសម្រួលសេចក្ដីបន្ថែមនៅក្នុងវង់ក្រចក។ សញ្ញាទ្រេតមួយ ( / ) ប្រើសម្រាប់បង្ហាញជម្រើសលទ្ធភាពនៃពាក្យដែលរលុបបាត់ ថាអាចជាជម្រើសទី១ឬជម្រើសទី២។
មានសិលាចារឹកជាច្រើន ដែលប្រើទម្រង់ឃ្លាខ្លីៗ សម្គាល់ដល់សាច់រឿងច្រើន។ ទម្រង់បែបនេះ ប្រហែលគឺជាទម្រង់ដែលមនុស្សសម័យនោះប្រើនិយាយទាក់ទងគ្នាជាធម្មតាប្រចាំថ្ងៃ ដូចបច្ចុប្បន្នដែរ។ ដូច្នេះ នេះជាភស្ដុតាងអាចបញ្ជាក់ថា មនុស្សសម័យបុរាណ និយាយបែបណា សរសេរបែបនោះ ខុសប្លែកពីមនុស្សសម័យបច្ចុប្បន្នដែលពេលនិយាយមានរបៀបផ្សេង និងពេលសរសេរមានរបៀបផ្សឹង។ សម័យបច្ចុប្បន្ន ពេលសរសេរត្រូវរៀបឃ្លាល្បះវែងៗ មានវគ្គ មានស្នើ និងត្រឹមត្រូវតាមវេយ្យាករណ៍ ទើបគេទទួលថាមានលក្ខណៈជាផ្លូវការ។ បើសរសេរខ្លីៗ ដូចពាក្យពេជន៍ឃ្លាឃ្លោងនិយាយ គេមិនរាប់ជាភាសាសរសេរនោះទេ និងច្រើនតែបន្ទោសទៅលើទម្រង់ឃ្លាល្បះណា ដែលសរសេរដូចនិយាយ។
សេចក្ដីសង្ខេបនៃអត្ថបទសិលាចារឹកនេះ គឺរៀបរាប់អំពីដំណើរដើមដានដីស្រែគោលដែលជាទ្រព្យមរតករបស់ម្រតាញស្រីរាជេន្ទ្រាយុទ្ធ។ ដីស្រែនេះបានថ្វាយជាទ្រព្យចំណុះប្រាសាទសិវលិង្គនៅឯរវា ដែលឈ្មោះរវា នេះ ទំនងជាឈ្មោះទីតាំងដែលរកឃើញសិលាចារឹកនេះកាលពីបុរាណ ឬតំបន់វត្តពោធិវិន័យរោគកាលពីបុរាណតែម្ដង។ ប្រាសាទសិវលិង្គ នៅ រវា គឺជាបុណ្យរបស់កំស្ដែងអញស្រីវីរេន្ទ្រាធិបតិវម៌្មបានកសាង។ ដូច្នេះហើយ ដោយសារដីស្រែគោល និងដីស្រែកុតូស មានបញ្ហា ទើបកំស្ដែងរូបនេះបានក្រាបទូលថ្វាយទៅព្រះមហាក្សត្រ ឱ្យទ្រង់ត្រាស់បង្គាប់ដល់អ្នកពាក់ព័ន្ធប្រគល់ដីស្រែទាំងនោះដល់ប្រាសាទនិងធ្វើពិធីបូជាដល់ប្រាសាទ។ សេចក្ដីបន្ទាប់គឺការកំណត់ព្រំដីស្រែ និងបង្ហាញពីមន្ត្រីដែលទទួលបន្ទុកក្នុងការស្ថាបនាសិលាចារឹកនេះផងដែរ។ នៅចុងបញ្ចប់ ជាសេចក្ដីចារបន្ថែមនៅពេលក្រោយទៀត បង្ហាញពីការហាមមិនឱ្យយកពន្ធស្រូវ ប្រេង ប្រេល្ហុងជាដើម និងព្រំដីកន្វាស់ ដែលមានវាបអា ជាសាក្សីបានស្បថ។
សេចក្ដីប្រែសម្រួល
(១-៦) មហាសករាជឆ្នាំ៩១១/៩២១ ថ្ងៃទី៤រោច/កើត ខែមិគ្គសិរ — នូវកំស្ដែងអញស្រីវីរេន្ទ្រាធិបតិវម៌្ម(?) បានក្រាបបង្គំទូលថ្វាយចំពោះធូលីព្រះបាទធូលីជេងព្រះគម្ដែងអញស្រីជ័យវម៌្មទេវទី៥ នៅឯរាជធានីស្រីយសោធរបព៌ត (រៀបរាប់អំពី)ដើមដានរឿងដីស្រែគោលដែលជាទ្រព្យមរតករបស់ម្រតាញស្រីរាជេន្ទ្រាយុទ្ធ។
(៦-១០) គឺ(ដីស្រែនេះ)ដែលគ្រួសាររបស់ម្រតាញ(ស្រីរាជេន្ទ្រាយុទ្ធ)បានថ្វាយ គប្បីកំស្ដែង(ស្រីវីរេន្ទ្រាធិបតិវម៌្ម)ឆាប់ខ្មីក្រាបថ្វាយបង្គំទូលកាលនៅឯព្រះរង្វាង ដើម្បីសុំនិងថ្វាយ(ដីនេះ)ដល់ប្រាសាទព្រះគម្ដែងអញសិវលិង្គនៅឯរវាដែលជាបុណ្យរបស់កំស្ដែង។
(១០-១៥) ដីភូមិស្រែកុតូសជារបស់អាចារ្យបណ្ឌិតពជ្រ ដែលនៅស្រុកអន្រាយផ្នូរធ្នង់ តំបន់មល្យាង មកទិញដីស្រែនោះពីអ្នកបម្រើការ(ស្មេវ) ដើម្បីឆ្កាព្រៃ តម្កល់ព្រះ និងស្ថាបនា(អ្វីផ្សេងៗ)។ អាចារ្យអ្វេងនោះក៏ស្លាប់បាត់ហោង។ ព្រះនេះ ក៏មានអ្នកលួចដកចោលបាត់ទៅ។ អ្នកទាំងនេះមានសម្ព័ន្ធជាមួយវាបព្រហ្ម (សុំដីនោះពីវាបព្រហ្ម)ដើម្បីឱ្យ(ត្រឡប់មកពួកគេវិញ)។
(១៦-២៣) មានព្រះរាជសាសន៍នៃធូលីព្រះបាទធូលីជើងព្រះគម្ដែងអញ ត្រាស់ប្រើកំស្ដែងឱ្យដីនោះ ដូចសេចក្ដីក្រាបបង្គំទូលថ្វាយព្រះអង្គ។ កំស្ដែងយកបន្ទូលព្រះរាជសាសន៍ឱ្យដល់វាបព្រហ្ម (វាបព្រហ្ម)ឱ្យដីនោះដូចព្រះរាជសាសន៍ធូលីព្រះបាទធូលីជើងព្រះគម្ដែងអញ (ទ្រង់ក៏)ត្រាស់ប្រើវាបព្រហ្មស្ថាបនាព្រះសិវលិង្គនិងធ្វើបូជាឱ្យដូចកាលអាចារ្យ(អ្វេងបានធ្វើបូជាកន្លងមក)។ កំស្ដែងប្រើវាបព្រហ្មរៀបរណ្ដាប់បូជាចំពោះព្រះគម្ដែងអញឯរវា(ជា)អង្ករចំនួន៥លិះប្រចាំថ្ងៃ។
(២៣-២៦) ដោយហេតុមាន— វាបព្រហ្ម— ចូលរួមតាមលោញត្រល្យាងដែលជាបងកំស្ដែង គប្បីវាបព្រហ្ម(និង)កូនរបស់កំស្ដែងទៅស្ថាបនាព្រះនៅទីនោះជាមួយកំស្ដែង។
(២៦-៣០) (នេះ)គឺចង្វាត់ដីស្រែគោល។ ដីនៅទិសខាងកើត ប្រសព្វនឹងស្រែសុរៃ។ ដីនៅទិសខាងត្បូងប្រសព្វដីស្រែទៅដល់វាបទួត។ ដីនៅទិសខាងលិចប្រសព្វស្រែឆ្នាល់។ ដីនៅទិសខាងជើងប្រសព្វស្រែអ្នកព្រះដំរី។
(៣០-៣២) មន្ត្រីដែលមកសង់គោលសិលាចារឹកនេះដើម្បីឱ្យដល់វាបព្រហ្ម៖ ស្ដែងអញសទាចារ្យ វាបនិត(ជា)ខ្លោញស្រូវជើងត្រាញ់។
(៣២-៣៩) ពុំអានមាន(អ្នកយកពន្ធ)ស្រូវ ប្រេង ប្រេងល្ហុងទេ។ (នេះ)គឺចង្វាត់ដីស្រែព្រះនៅឯកន្វាស់។ ដីនៅទិសខាងកើតរហូតទៅប្រសព្វស្រេសិល្បិ។ ដីនៅទិសខាងត្បូងរហូតទៅប្រសព្វនឹងស្រេសមរានិវត៌្ត។ ដីនៅទិសខាងលិចរហូតដល់ស្តុកចាម្ប៍ប្រសព្វស្រែស្មិត។ ដីនៅទិសខាងជើងប្រសព្វស្រែជែ។ (ចង្វាត់ដីនេះ)វាបអា(ជាអ្នក)ស្បថ៕
———————————,
Inscription of Rok Village K. 1548 (Part 2)
In the first article has already mentioned the general information and summary of the meaning of this inscription. In this second article, we will illustrate how to interpret ancient Khmer texts into modern Khmer.
In the ancient Khmer text, there are some short phrases for the generation at that time and understand the story easily. However, such short phrases will make it harder for people today to listen and get the story. Thus, to make it easier to understand, I have added and simplified in the parentheses. An italic (/) is used to indicate the possibility of a missing word being either a first choice or a second choice.
There are many inscriptions that use short phrases to mark multiple stories. This form is probably the one that people of that time used to communicate with on a daily as today. Thus, this is proof the way ancient people spoke and wrote that is different from the way people today speak and write. Nowadays, when writing, you have to prepare long paragraphs, phrases, suggestions, and grammatically correct sentences, so that they can be considered as official. If written as short as words and phrases of saying, they are not considered as written language and are often due to any form of phrases that are written as spoken. The summary of this inscription describes the history of Dei Sre Koul, which is the treasure of Mratañ Srei Rajendrayuth. At the end of the inscription is additional meaning that illustrates a prohibition of taxes on rice, oil, oil papaya, etc., and the boundary as a witness.
អត្ថបទដើម៖ លោក ហ៊ុន ឈុនតេង
