ក្នុងសង្គមខ្មែរ ទឹកភ្លៀងជាកង្វល់ធំរបស់កសិករ។ ដូច្នេះបន្ទាប់ពីដាច់ឆ្នាំចាស់ មុនចូលរដូវធ្វើស្រែចម្ការក្នុងឆ្នាំថ្មី ឬពេលស្រុកភូមិជួបគ្រោះទុរ្ភិក្សរាំងស្ងួតកណ្តាលវស្សា គេសង្កេតឃើញអ្នកស្រុកតែងមូលមាត់គ្នាធ្វើពិធីសុំទឹកភ្លៀង ពោលគឺរៀបចំកិច្ចផ្សេងៗតាមទំនៀមសុំឱ្យមានភ្លៀងធ្លាក់គ្រប់គ្រាន់ ដើម្បីឱ្យដំណាំដាំដុះទាំងឡាយផ្តល់ផលល្អ ហើយឱ្យមនុស្សសត្វបានសុខសប្បាយរួចចាកកង្វល់ផង។ ប៉ុន្តែពិធីជាទំនៀមខាងលើនេះ មិនទៀងប្រាកដដូចគ្នាគ្រប់ស្រុកឡើយ ទាំងពេលវេលាប្រារព្ធ ទាំងការរៀបចំកិច្ចផ្សេងៗ។ បើនៅតំបន់អង្គរ អ្នកស្រុកតែងរៀបចំប្រារព្ធពិធីសុំទឹកភ្លៀងនៅបុរាណដ្ឋានមួយចំនួនដូចជា ប្រាសាទប្រែរូប ប្រាសាទមេបុណ្យខាងកើត ប្រាសាទបន្ទាយសំរ៉ែ ប្រាសាទលាក់នាង និងប្រាសាទនាគព័ន្ធជាដើម (រូបលេខ១)។
ប្រាសាទនាគព័ន្ធ កសាងនៅក្នុងរាជ្យព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ (គ.ស.១១៨២-១២១៨) លើកូនកោះមួយកណ្តាលបារាយណ៍ជ័យតដាក ឬពាក្យអ្នកស្រុកហៅថា “វាលរាជដាក” (ទំហំ ៣.៥០០ម x ៩០០ម) ដែលស្ថិតនៅភាគខាងកើតប្រាសាទព្រះខ័ន (រូបលេខ២)។ ប្រាសាទនាគព័ន្ធមានឈ្មោះដើមថា “រាជ្យឝ្រី” (រាជ្យស្រី) មានប្រាង្គមួយចំកណ្តាលស្រះធំរាងបួនជ្រុងស្មើ ហើយមានស្រះតូចៗនៅទិសទាំងបួន ភ្ជាប់ដោយទបង្ហូរទឹកមកពីស្រះធំ(រូបលេខ៣)។ ចុងទនីមួយៗមានរូបក្បាលមនុស្ស ឬសត្វដូចជា ចុងទស្រះខាងកើតជារូបក្បាលមនុស្ស ខាងត្បូងមាត់សិង្ហ ខាងលិចមាត់សេះ និងខាងជើងមាត់ដំរី។
![](https://asset.ams.com.kh/khmercivilization/media/%E1%9E%9A%E1%9E%BC%E1%9E%94%E1%9E%9B%E1%9F%81%E1%9E%81%E1%9F%A2-%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%91%E1%9E%93%E1%9E%B6%E1%9E%82%E1%9E%96%E1%9F%90%E1%9E%93%E1%9F%92%E1%9E%92%E1%9E%80%E1%9E%8E%E1%9F%92%E1%9E%8F%E1%9E%B6%E1%9E%9B%E2%80%8B%E1%9E%94%E1%9E%B6%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%99%E1%9E%8E%E1%9F%8D-copy-1024x616.jpg)
(រូបថត៖ អាជ្ញាធរជាតិអប្សរា)
នៅក្នុងឆ្នាំ១៩២៣ លោក ល្វីស៍ ហ្វីណូត៍ (Louis Finot) និងលោក វិកទ័រ ហ្គោលោបូវ (Victor Goloubew) បានសិក្សានិងយល់ឃើញថា ប្រាសាទនាគព័ន្ធនិម្មិតឱ្យស្រះសួគ៌នៅហិមាល័យហៅថា “អនវតប្ត” (Anavatapta)។ ស្រះនេះត្រូវនឹងគម្ពីរព្រះពុទ្ធសាសនាហៅថា “អនោតស្រះ” មានន័យថា “ស្រះដែលមិនត្រូវកម្តៅ” ជាទីដែលព្រះពុទ្ធ ព្រះពោធិសត្វ និងពួកតាបស ឫសីតែងស្រង់ទឹក។ ក្រោយមក ផ្អែកលើការសិក្សាចម្លាក់ សិលាចារឹក ព្រមទាំងជំនឿទាក់ទងផ្សេងៗទៀតគេយល់ថា ប្រាសាទនាគព័ន្ធមិនត្រឹមតែជាស្រះសួគ៌ដែលនិម្មិតនៅលើដីប៉ុណ្ណោះទេ តែជា “តីថ៌” ដែលជាកន្លែងធ្វើកិច្ចជម្រះបាបមន្ទិលនានា ឱ្យបានឆ្លងសមុទ្រសង្សារដល់បទមោក្សនៅជាតិកំណើតខាងមុខ។ មិនតែប៉ុណ្ណោះ អ្នកស្រុកជឿថាប្រាសាទនាគព័ន្ធជាកន្លែងព្យាបាលជំងឺ មានរុក្ខជាតិជាច្រើនអាចប្រើផ្សំធ្វើជាឱសថកបនឹងជំងឺផ្សេងៗ។
ចំពោះពិធីសុំទឹកភ្លៀងនៅប្រាសាទនាគព័ន្ធ ឬពាក្យអ្នកស្រុកហៅថា “ចាក់ត្រពោករាហូ” តែងធ្វើក្រោយ “ឆ្លងចេត្រ” ជាពិសេសក្នុងករណីដល់រដូវដកស្ទូង តែភ្លៀងពុំធ្លាក់មកគ្រប់គ្រាន់។ តាមការសង្កេត ពិធីនេះតែងមានការចូលរួមពីភូមិជុំវិញប្រាសាទនាគព័ន្ធដូចជា ភូមិលាងដៃ ភូមិភ្លង់ និងភូមិតាប្រុកជាដើម។ ជាទំនៀម ដំណើរពិធីប្រារព្ធពីរថ្ងៃ ធ្វើឡើងនៅក្នុងបរិវេណប្រាសាទនាគព័ន្ធផ្ទាល់ (រូបលេខ៤) ដោយមានកិច្ចពិធីភ្ជាប់នឹងព្រះពុទ្ធសាសនាផង។
![](https://asset.ams.com.kh/khmercivilization/media/%E1%9E%9A%E1%9E%BC%E1%9E%94%E1%9E%9B%E1%9F%81%E1%9E%81%E1%9F%A4-%E1%9E%9A%E1%9F%84%E1%9E%84%E1%9E%94%E1%9E%BB%E1%9E%8E%E1%9F%92%E1%9E%99-copy-1024x640.jpg)
ជាទូទៅនៅក្នុងថ្ងៃដំបូងនៃពិធីសុំទឹកភ្លៀងនៅប្រាសាទនាគព័ន្ធ គេតែងធ្វើកិច្ចប្រុងពាលី ឆាកហ៊ោលើកទង់ ព្រមទាំងកិច្ចបួងសួង សូត្រប្រកាសយាងអស់ពពួកទេវតា និងអញ្ជើញអ្នកតានៅតាមប្រាសាទជុំវិញ។ កិច្ចត្រង់នេះច្រើនធ្វើពេលរសៀល ដឹកនាំដោយលោកអាចារ្យ និងព្រឹទ្ធាចារ្យចាស់ទុំ ប្រារព្ធនៅលើប្រាង្គកណ្តាលស្រះធំ។ រណ្តាប់សំខាន់ក្នុងកិច្ចនេះ ឃើញមានបាយសីប្រាំថ្នាក់មួយគូ បាយសីបីថ្នាក់មួយគូ ផ្កាភ្ញី និងបាយសីប៉ាក់ឆាម (រូបលេខ៥-៦)។
![](https://asset.ams.com.kh/khmercivilization/media/%E1%9E%9A%E1%9E%BC%E1%9E%94%E1%9E%9B%E1%9F%81%E1%9E%81%E2%80%8B%E1%9F%A6-%E1%9E%96%E1%9E%B7%E1%9E%92%E1%9E%B8%E1%9E%94%E1%9E%BD%E1%9E%84%E1%9E%9F%E1%9E%BD%E1%9E%84%E1%9E%90%E1%9F%92%E1%9E%84%E1%9F%83%E1%9E%91%E1%9E%B8%E1%9F%A1-copy-1024x640.jpg)
(រូបថត៖ អាជ្ញាធរជាតិអប្សរា)
បន្ទាប់ពីចប់កិច្ចប្រុងពាលី សូត្របួងសួងប្រកាសទេវតា គេរៀបចំកិច្ចនមស្ការព្រះរត្នត្រៃ ព្រមទាំងនិមន្តព្រះសង្ឃសូត្រចម្រើនព្រះបរិត្តជ័យមង្គល។ លុះចប់អំពីនោះមក គឺជាកិច្ចបញ្ចូលរូបសុំទឹកភ្លៀង និងសុំសេចក្តីសុខ ដែលជាកិច្ចសំខាន់ក្នុងពិធីខាងលើ (រូបលេខ៧-៨)។ អ្វីដែលគួរឱ្យកត់សម្គាល់ក្នុងកិច្ចបញ្ចូលរូប គឺកំដរដោយភ្លេងពិណពាទ្យ ពោលគឺពុំឃើញមានភ្លេងអារក្សឡើយ។ ក្នុងពេលបញ្ចូលរូប គេសង្កេតឃើញរូបខ្លះចូលចិត្តលាបលនគ្រឿងក្រអូប ប្រេង ម្សៅ ក្រែម ទឹកអប់… និងរូបខ្លះចូលចិត្តផឹកគ្រឿងស្រវឹង (អាកាសាហាវ) ផ្សេងៗជាដើម។
![](https://asset.ams.com.kh/khmercivilization/media/%E1%9E%9A%E1%9E%BC%E1%9E%94%E1%9E%9B%E1%9F%81%E1%9E%81%E2%80%8B%E1%9F%A8-%E1%9E%80%E1%9E%B7%E1%9E%85%E1%9F%92%E1%9E%85%E1%9E%94%E1%9E%89%E1%9F%92%E1%9E%85%E1%9E%BC%E1%9E%9B%E1%9E%94%E1%9E%89%E1%9F%92%E1%9E%87%E1%9E%B6%E1%9E%93%E1%9F%8B-copy-1024x640.jpg)
ក្នុងពេលបញ្ចូលរូប មានស្នំម្នាក់ ឬពីរនាក់តែងចូលមកអែបជិតរូបស្នង។ ស្នំមាននាទីពាំនាំកង្វល់របស់អ្នកស្រុក និងជាពិសេសសាកសួរអំពីទឹកភ្លៀង ព្រមទាំងសុំសេចក្តីសុខសម្រាប់ស្រុកភូមិជុំវិញផង។ ទន្ទឹមនឹងនោះ អ្នកស្រុកខ្លះក៏សុំឱកាសចូលមកគោរពប្រណិបត្តិរូបស្នង សុំអំបោះចងដៃ សុំទឹកមន្ត សុំសេចក្តីសុខចម្រើនតាមប្រាថ្នា (រូបលេខ៩)។ លើសពីនេះ អ្នកដែលមានជំនឿថារុក្ខជាតិផ្សេងៗនៅលើកោះប្រាសាទនាគព័ន្ធ អាចប្រើជាឱសថកបនឹងជំងឺនានា តែងឆ្លៀតបេះបោចរុក្ខជាតិទាំងនោះ មកឱ្យរូបស្នងប្រសិទ្ធីផងក៏មាន (រូបលេខ១០)។
![](https://asset.ams.com.kh/khmercivilization/media/%E1%9E%9A%E1%9E%BC%E1%9E%94%E1%9E%9B%E1%9F%81%E1%9E%81%E2%80%8B%E1%9F%A9-%E1%9E%9A%E1%9E%BC%E1%9E%94%E1%9E%85%E1%9E%84%E1%9E%8A%E1%9F%83%E1%9E%9F%E1%9E%BB%E1%9E%81%E1%9E%9F%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%94%E1%9E%B6%E1%9E%99-copy-1024x640.jpg)
លុះចប់កិច្ចបញ្ចូលបញ្ជាន់ នៅវេលាព្រឹកថ្ងៃទី២ គេរៀបចំប្រគេនចង្ហាន់ព្រះសង្ឃនិងរាប់បាត្រព្រះសង្ឃតាមទំនៀមព្រះពុទ្ធសាសនា (រូបលេខ១១-១២)។ បន្ទាប់មកគឺជាកិច្ចចាក់ត្រពោករាហូ ដង្ហែប្រទក្សិណជុំវិញមាត់ស្រះធំនៃប្រាង្គកណ្តាលជាកិច្ចបញ្ចប់។ ក្នុងឱកាសនេះ ព្រះសង្ឃទាំងឡាយគង់ក្នុងរោងពិធីសូត្រធម៌ “មហាមេឃ” ដែលគេជឿថាជាធម៌សុំទឹកភ្លៀង។ រីឯអាចារ្យ ដឹកនាំអ្នកភូមិក្មេងចាស់ស្រីប្រុស ដើរប្រទក្សិណបីជុំមាត់ស្រះ រួចចាក់ទឹកតាមមាត់រន្ធទាំង៤ទិស ដើម្បីឱ្យទឹកហូរចុះតាមមាត់ទនីមួយៗ ដែលមានមាត់មនុស្ស និងសត្វ ហូរឆ្ពោះទៅកាន់កូនស្រះតូចៗជុំវិញ (រូបលេខ១៣-១៥)។ រូបភាពនេះ គេសន្មតថាជានិមិត្តរូបទឹកសម្បូរហូរហៀរហើយ។ មិនតែប៉ុណ្ណោះ គេឃើញអ្នកស្រុកក្មេងចាស់លេងជះទឹកដាក់គ្នាទៅវិញទៅមក ខ្លះច្រៀង ខ្លះរាំ សប្បាយក្អាកក្អាយ ហាក់ដូចជាកំពុងសាទរភ្លៀងធ្លាក់មកមែន។
![](https://asset.ams.com.kh/khmercivilization/media/%E1%9E%9A%E1%9E%BC%E1%9E%94%E1%9E%9B%E1%9F%81%E1%9E%81%E2%80%8B%E1%9F%A1%E1%9F%A1-%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%94%E1%9F%8B%E1%9E%94%E1%9E%B6%E1%9E%8F%E1%9F%92%E1%9E%9A-copy-1024x640.jpg)
![](https://asset.ams.com.kh/khmercivilization/media/%E1%9E%9A%E1%9E%BC%E1%9E%94%E1%9E%9B%E1%9F%81%E1%9E%81%E2%80%8B%E1%9F%A1%E1%9F%A2-%E1%9E%96%E1%9E%B7%E1%9E%92%E1%9E%B8%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%94%E1%9F%8B%E1%9E%94%E1%9E%B6%E1%9E%8F%E1%9F%92%E1%9E%9A-copy-1024x640.jpg)
![](https://asset.ams.com.kh/khmercivilization/media/%E1%9E%9A%E1%9E%BC%E1%9E%94%E1%9E%9B%E1%9F%81%E1%9E%81%E2%80%8B%E1%9F%A1%E1%9F%A3-%E1%9E%85%E1%9E%B6%E1%9E%80%E1%9F%8B%E1%9E%8F%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%96%E1%9F%84%E1%9E%80%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%A0%E1%9E%BC-copy.jpg)
![](https://asset.ams.com.kh/khmercivilization/media/%E1%9E%9A%E1%9E%BC%E1%9E%94%E1%9E%9B%E1%9F%81%E1%9E%81%E2%80%8B%E1%9F%A1%E1%9F%A4%E2%80%8B-%E1%9E%85%E1%9E%B6%E1%9E%80%E1%9F%8B%E1%9E%8F%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%96%E1%9F%84%E1%9E%80%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%A0%E1%9E%BC-copy.jpg)
![](https://asset.ams.com.kh/khmercivilization/media/%E1%9E%9A%E1%9E%BC%E1%9E%94%E1%9E%9B%E1%9F%81%E1%9E%81%E2%80%8B%E1%9F%A1%E1%9F%A5-%E1%9E%91%E1%9E%B9%E1%9E%80%E1%9E%A0%E1%9E%BC%E1%9E%9A%E2%80%8B%E1%9E%8F%E1%9E%B6%E1%9E%98%E2%80%8B%E1%9E%91%E1%9E%80%E1%9F%92%E1%9E%94%E1%9E%B6%E1%9E%9B%E1%9E%8A%E1%9F%86%E1%9E%9A%E1%9E%B8-copy-1024x640.jpg)
សង្ខេបសេចក្តីមក ប្រាសាទនាគព័ន្ធជាបុរាណដ្ឋានដ៏សំខាន់ពាក់ព័ន្ធនឹង “ទឹក”តាំងពីបុរាណកាលរហូតដល់សព្វថ្ងៃ។ ដើមឡើយប្រាសាទនេះ គេនិម្មិតទុកដូចជាអនោតស្រះ ជាប្រភពនៃទន្លេធំៗទាំងបួនគឺ ទន្លេឥណ្ឌុស ទន្លេឧកសុស ទន្លេសីតា និងទន្លេគង្គា។ សព្វថ្ងៃអ្នកស្រុកនៅតែជឿថា ប្រាសាទនេះជាកន្លែងស័ក្តិសិទ្ធិបួងសួងសុំទឹកភ្លៀងសម្រាប់ការធ្វើស្រែចម្ការ ហើយថែមទាំងជាកន្លែងស្វែងរករុក្ខជាតិធ្វើថ្នាំតាមប្រពៃណីផងដែរ៕
អត្ថបទដោយ៖ ហៀន សុវណ្ណមរកត