បម្រែបម្រួលសំណេរ​ពាក្យ «សោយ» (ភាគ២)

ចំពោះពាក្យ «ស្វេយ៑/ស្វេយ» នៅសម័យមុនអង្គរ​និងអង្គរ បានកម្លាយដោយផ្នត់ជែក [-អម់​-] ឬ [-អង់-] បង្កើត​បានជាពាក្យ «សំហ្វេយ៑» ឬ «សង្វេយ/សំង្វេយ៑» ដែលតាមការវិវត្ត​ភាសា​ខ្មែរ ពាក្យនេះអាចក្លាយមកជាពាក្យ «សង្វើយ» ប៉ុន្ដែពុំឃើញមាននៅក្នុងវចនានុក្រម​ខ្មែរឡើយ។ ពាក្យ «ស្វោយ» កាលបើកម្លាយដោយផ្នត់ជែក​ [-អង់-] បង្កើតបានជាពាក្យ «សង្វោយ» ដែលតាមវចនានុក្រម​ខ្មែរពន្យល់ពាក្យនេះមានន័យថា គ្រឿងសោយ ព្រះ​ស្ងោយ​ ឬសំណែន​បូជាទេវតា។ នៅសម័យបុរាណ «សង្វេយ» (សង្វើយ/សង្វោយ​)​ សំដៅ​ដល់​ដង្វាយដល់​អាទិទេព​ជាដើម ដូចជា ស្លាសំវេយ៑ (K.១៣៧១) = ស្លាសង្វោយ គឺ​ស្លា​សម្រាប់ថ្វាយព្រះ។ នៅ​ក្នុងសិលាចារឹកប្រាសាទជើងអង​មាន​បញ្ជាក់​អំពី​ព្រះ​សង្វោយ​ដូច​ឃ្លា​ថា៖ […] •វ្រះសំវេយ៑សបថ្វាយ៑រង្កោតជាយជ្ញ • ថ្លោង៑៤ • នំថុន៑ • សន្ដេកហ្វប៑វទិ • វទា • គ្រលេង៑ • ផុរិ • ផុរា • ធមាយ • កំបៅ • បរមាន • ក្ឞិរ • តិលមោន • (K.៩៩ មេទ្វា​រ​ខាង​ជើង) ដែល​អា​ច​សម្រាយ​ជា​​ភាសា​ខ្មែរទំនើបថា៖ […] ព្រះសង្វោយប្រចាំថ្ងៃ អង្ករសម្រាប់បូជា​យជ្ញ៤ថ្លោង នំថុន សណ្ដែក​ហូប វទិ វទា គ្រលេង ផុរិ ផុរា ធមាយ កំបោរ(?) បរិមាណ ទឹកដោះគោ ប្រេងក្រអូប។

តារាងសម្រង់ពាក្យ

ថ្វីដ្បិតតែនៅក្នុងវចនានុក្រមខ្មែរ ពុំមានពាក្យ «សង្វើយ» ក្ដី ប៉ុន្ដែយើងឃើញមាន​ពាក្យ​នេះប្រើជាស្ថាននាម ដែលជានាមឃុំមួយស្ថិតនៅក្នុង​ស្រុកជីក្រែង ខេត្តសៀមរាប។ ម្យ៉ាងទៀត រណ្ដាប់សែនឬសំណែនបានបាយសម្លនំបង្អែមជាដើម​ ​ដែលគេសែនឱ្យខ្មោច ក៏ហៅថា បាយសង្វើយ។ រណ្ដាប់សំណែនក្នុងពិធីសំពះគ្រូរបាំនិងល្ខោន ក៏ហៅថា «សង្វើយ» ផងដែរ។ ចំណែកឯគ្រឿងរណ្ដាប់សម្រាប់បូជាថ្វាយព្រះបិតរ នៅក្នុងកិច្ចពិធី​ចាក់ទឹកដូងថ្វាយព្រះបិតរក្នុងព្រះបរមរាជវាំងក៏ហៅថា គ្រឿងសង្វោយ ឬ គ្រឿងសង្វើយ។ យើង​​ឃើញថា​ពាក្យ «សង្វើយ» ពុំប្រើប្រាស់សម្រាប់មនុស្សរស់ឡើយ គេប្រើសម្រាប់រណ្ដាប់សែនខ្មោច រណ្ដាប់គ្រូ រណ្ដាប់​ថ្វាយ​វិញ្ញាណក្ខន្ធព្រះមហាក្សត្រ និងរណ្ដាប់ថ្វាយទេវតា។

តាមរយៈការពិនិត្យខាងលើនេះ យើងឃើញកាន់តែច្បាស់ថា ពាក្យសៀម «สังเวย» ជា​ពាក្យយកពីខ្មែរបុរាណទៅប្រើប្រាស់ ដ្បិតពាក្យសៀមពុំមានកម្លាយដោយផ្នត់ ដូច​ភាសា​​​ខ្មែរឡើយ។ ដូច្នេះ ពុំគួរមានមន្ទិលសង្ស័យថាពាក្យ «សង្វើយ» ដែលពុំមាននៅក្នុង​វចនានុក្រមខ្មែរនោះ ជាពាក្យប្រើតាមសៀមឡើយ ប៉ុន្ដែជាពាក្យដែលត្រូវបញ្ចូលក្នុង​វចនានុក្រមខ្មែរ​នាគ្រាក្រោយៗទៀត។

ដូច្នេះ យើងអាចពិនិត្យជារួមបានថា ពាក្យ «សោយ» ជាពាក្យដែលមានប្រើ​តាំង​ពី​សម័យមុនអង្គរ ដែលមានសំណេរជា «ស្វេយ៑» និងបន្ដប្រើរហូតមកដល់សម័យអង្គរ។ នៅសម័យកណ្ដាល ពាក្យនេះមានបម្រែបម្រួលមកជា «ស្វោយ» វិញ ដែលសង្កេតឃើញ​មាននៅលើសិលាចារឹក។ មកដល់ដើមស.វ.ទី២០ ពាក្យនេះចាប់ផ្ដើមនិយមប្រើជា «សោយ» បន្ដិចម្ដងៗ រហូតស្ទើរតែលែងមានអ្នកស្គាល់ពាក្យ «ស្វោយ» នាពេលបច្ចុប្បន្ន។ ពាក្យ​ «ស្វេយ» បានបង្កើតពាក្យថ្មីតាមរយៈផ្នត់កម្លាយជា «សង្វេយ > សង្វើយ»។ ដូចគ្នា​ដែរ ពាក្យ «ស្វោយ» បង្កើតពាក្យថ្មីតាមរយៈផ្នត់កម្លាយជា «សង្វោយ»។ ពាក្យ «ស្វោយ» ក្លាយ​សូរ​មកជា «សោយ» និងប្រហែល​ជា​បង្កើតបានជាពាក្យកម្លាយមួយទៀតគឺ «ស្ងោយ»។ ពាក្យ «ស្ងោយ» នេះ ក៏ទំនងជាអាចជាពាក្យក្លាយសូរមកពីពាក្យ «សង្វោយ» ផងដែរ ដ្បិត​យើង​សង្កេតឃើញន័យរបស់ពាក្យ «ស្ងោយ» និង «សង្វោយ» នេះ ដែលទាក់ទងគ្នា​នោះ គឺសំដៅ​ដល់គ្រឿង​សោយ​ សំណែនសម្រាប់បូជាដល់អមនុស្ស មានទេវតា​ ខ្មោច។ល។

នៅក្នុងអត្ថបទនេះ ពុំទាន់សិក្សាលើទំនាក់ទំនងពាក្យ «ស្វេយ» និងពាក្យ «ស៊ី/ឆី» នៅឡើយទេ ដ្បិតពាក្យទាំងនេះ មានទំនាក់ទំនងគ្នាដែលគួរតែលើកយកមកពិនិត្យមើល​បន្ថែមទៀតនៅពេលក្រោយ៕

អត្ថបទដោយ៖ លោក ហ៊ុន ឈុនតេង