កន្លងមកអត្ថបទស្តីពី ការរកឃើញឆ្អឹងដាយណូស័រដែលមានវ័យចំណាស់ ស្ថិតនៅកោះប៉ោ ក្នុងខេត្តកោះកុងបានចុះផ្សាយម្តងរួចមកហើយ។ ចំពោះអត្ថបទនេះ បង្ហាញពីការសិក្សាស្រាវជា្រវ និងព័ត៌មានបន្ថែម អំពីការរកឃើញឆ្អឹងដាយណូស័ររដំបូងនៅប្រទេសកម្ពុជា ដោយក្រុមការងារផូស៊ីលក្រសួងបរិស្ថាន នៃប្រទេសកម្ពុជាសហការជាមួយអ្នកជំនាញឆ្អឹងដាយណូស័រមកពីបរទេសចុះសិក្សា និងធ្វើកំណាយស្រាវជ្រាវដល់ទីតាំងផ្ទាល់ ថាតើឆ្អឹងនេះជាប្រភេទឆ្អឹងអ្វី?
ឆ្អឹងនេះបានរកឃើញនៅ កោះប៉ោ ស្ថិតនៅភូមិកោះប៉ោ ឃុំបាក់ខ្លង ស្រុកមណ្ឌលសីម៉ា ខេត្តកោះកុង ជាប់ដែនជម្រកសត្វព្រៃតាតៃ។ តាមរយៈការទទួលពត៌មានជារូបថតថ្ងៃទី២ ខែមីនា ឆ្នាំ២០២១ ពីមន្រ្តីឧទ្យានុរក្សនៃមន្ទីរបរិស្ថានខេត្តកោះកុងអំពីការប្រទះឃើញឆ្អឹងដូចជាឆ្អឹងដំរីកប់នៅក្នុងថ្មជាប់ដៃសមុទ្រនៅកោះប៉ោ។ ក្នុងនោះក្រុមការងារផូស៊ីលក្រសួងបរិស្ថានរួមមាន៖ លោក លឹម វណ្ណច័ន្ទ លោកងួន រ៉ាន់ដា និងលោក លី ពេជ្រស័ក្ត នៅថ្ងៃទី០៨-១១ ខែមីនា ឆ្នាំ២០២១ បានចុះសិក្សា និងពិនិត្យដល់ទីតាំងជាក់ស្តែង ដោយកាលណោះ យើងបានសន្និដ្ឋានជាបឋមថាអាចឆ្អឹងសត្វដាយស័រ ដោយយើងត្រូវរងចាំការសិក្សាលម្អិតបន្ថែម។
តាមរយៈផែនទីភូគព្ភសាស្ត្រនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា តំបន់ជួរភ្នំក្រវាញ ដែលមានសញ្ញាសំគាល់ J3 K1SS ជាប្រភេទថ្មភក់(រូបលេខ២)។ តំបន់ដែលរកឃើញឆ្អឹងដាយណូស័រអាចចាត់ទុកថាជាផ្នែកមួយនៅចុងជួរភ្នំក្រវ៉ាញមកតភ្ជាប់និងសមុទ្រ។ តំបន់នេះត្រូវបានចាត់ចូលក្នុង ស័កទី២ សម័យ Jurassic បន្តទៅសម័យ Cretaceous ដែលមានអាយុកាលចន្លោះ ៦៥.៥ ដល់ ១៩៩.៦លានឆ្នាំមុន។ ហេតុអ្វីបានជាយើងអាចអះអាងថាផូស៊ីលឆ្អឹងដាយណូស័រនេះ មានអាយុកាលចាស់ ដោយនេះអាចមានទំនាក់ទំនងនឹងភូគព្ភសាស្ត្រនៃតំបន់នេះ? ដោយឆ្អឹងនេះបានរកឃើញស្ថិតនៅក្នុងស្រទាប់ថ្មភក់ដែលមានភាគច្រើននៅតំន់ភ្នំក្រវាញដែលមានអាយុកាលសម័យ Jurassic បន្តទៅសម័យ Cretaceousដោយអាយុកាលនេះត្រូវគ្នានឹងផែនទីតាំងភូមិសាស្រ្តខាងលើ។ នៅក្នុងសម័យកាលនោះសត្វដែលរស់រៀនមានជីវិត ភាគច្រើនជាពពួកដាយណូស័រ។
ចំពោះការសិក្សាស្រាវជ្រាវ និងធ្វើការវិភាគទៅលើឆ្អឹងដាយណូស័រនេះ ក្នុងនោះមានអ្នកជំនាញដាយណូស័របារាំង Dr Eric Buffetaut, Director of research emeritus, Centre national de la recherche scientifique, Paris, France, expert on dinosaurs, fossil birds ខ្ញុំបាទ លឹម វណ្ណច័ន្ទ អ្នកស្រាវជ្រាវផូស៊ីល នៃនាយកដ្ឋានតំបន់បេតិកភណ្ឌ អគ្គនាយកដ្ឋានសហគមន៍មូលដ្ឋាន នៃក្រសួងបរិស្ថាន និងឯកឧត្តមបណ្ឌិត ហេង សុផាឌី អ្នកជំនាញបុរេប្រវត្តិសាស្រ្តកម្ពុជា និង សាកលវិទ្យាធិការ នៃសាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទវិចិត្រសិល្បៈ បានសហការគ្នាធ្វើសិក្សាស្រាវជ្រាវលម្អិតលើឆ្អឹងដាយណូស័រនេះ និងបានធ្វើបទបង្ហាញក្នុងប្រទេស និងឆាកអន្តរជាតិ ដើម្បីផ្សព្វផ្សាយអំពីព័ត៌មាននៃការរកឃើញឆ្អឹងដាយណូស័រនេះ និងបានពិភាក្សាប្តូរយោបល់គ្នាជាមួយជំនាញផ្សេងៗ។ ក្នុងនោះអ្នកជំនាញ ក៏បានប្រៀបធៀបឆ្អឹងនេះជាមួយប្រភេទផូស៊ីលឆ្អឹងដាយណូស័រដែលរកឃើញនៅប្រទេសថៃ ដែលពពួក Sauropod Dinosaur ដែលមានកវែង។
សូមបញ្ជាក់ថា ឆ្អឹងដែលយើងបានរកឃើញក្បែរស្នាក់ការកោះប៉ោ មានប្រវែង៧០ស.ម ទទឹងក្បាលឆ្អឹង២០ស.ម និងឆ្អឹងស្មងតូចបំផុត៧ស.ម នេះជាភស្តុតាងប្រវត្តិសាស្ត្រថ្មីមួយ នៃការស្រាវជ្រាវបែបបុរាណវិទ្យានៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។ នៅពេលថ្មីៗនេះ ថ្ងៃទី២០ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២២នេះ ក្រុមការងារសិក្សាផូស៊ីល ដោយមានការចូលរួមពីអ្នកជំនាញអន្តរជាតិ រួមមាន Dr Eric Buffetaut, Dr. Haiyan, Dr.Lionel Cavin មន្ត្រីជំនាញក្រសួងបរិស្ថាន សាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទវិចិត្រសិល្បៈ និងមន្ត្រីក្រោមឱវាទខេត្តកោះកុង បានធ្វើចូលរួមពិនិត្យ និងធ្វើកំណាយស្រាវជ្រាវលើទីតាំងរកឃើញឆ្អឹងដាយណូស័រនេះដែលស្ថិតនៅកោះប៉ោ ដើម្បីស្វែងយល់ឱ្យកាន់តែច្បាស់ ថាតើជាប្រភេទផូស៊ីលដាយណូស័រឬយ៉ាងណា? តាមរយៈការធ្វើកំណាយ អ្នកជំនាញបានបញ្ជាក់ថា នេះជាឆ្អឹងដាយណូស័រ ក្នុងអំបូរ Sauropod Dinosaur ដែលមានកវែង។ តែពុំទាន់អាចបញ្ជាក់ជាក់បានថាអំបូរនេះ វាដូចគ្នាទៅនឹងប្រភេទដែលបានរកឃើញនៅប្រទេសថៃឬយ៉ាណានៅឡើយទេ? ក្រុមការងារសិក្សាស្រាវជ្រាវនឹងបន្តការសិក្សានេះជាបន្តទៅទៀត។ ចំពោះសំណាកផូស៊ីលដែលបានធ្វើកំណាយនេះ នឹងយកមករក្សាទុកនៅក្រសួងបរិស្ថានដើម្បីបន្តការស្រាវជ្រាវ។
ជីវិតរបស់ដាយណូរស័រ
ដាយណូស័រ គឺជាក្រុមសត្វល្មូនមួយក្រុមដែលមានភាពចម្រុះ។ ពួកគេបានបង្ហាញខ្លួនជាលើកដំបូងនៅក្នុងសម័យកាល ទ្រីយ៉ាស៊ីកចន្លោះឆ្នាំ ២៤៣ និង ២៣៣,២៣ លានឆ្នាំមុន។ ទោះបីជាមានប្រភពដើម និងពេលវេលាជាក់លាក់នៃការវិវត្តរបស់ដាយណូស័រក៏ដោយ តែនេះប្រធានបទនៃការស្រាវជ្រាវដ៏សកម្មមួយផងដែរ។ ពួកវាបានក្លាយជាសត្វមានដើមកំណើតនៅលើដីដែលមានភាពលេចធ្លោបន្ទាប់ពីយុគសម័យ Triassic-Jurassic ២០១.៣ លានឆ្នាំមុន។ ភាពលេចធ្លោរបស់ពួកគេបានបន្តពេញមួយយុគសម័យ Jurassic និង Cretaceous។ កំណត់ត្រាផូស៊ីលបង្ហាញថាសត្វស្លាប គឺជាប្រភេទមួយនៃដាយណូស័រដ៏គួរឱ្យខ្លាចដែលមានការវិវឌ្ឍន៍ពីមុនៗ ក្នុងកំឡុងយុគសម័យ Jurassic ហើយវាជាខ្សែស្រឡាយដាយណូស័រតែមួយគត់ដែលអាចរស់រៀនមានជីវិតពីយុគសម័យ Cretaceou-Paleogene ដែលបានផុតពូជបានប្រមាណ ៦៦ លានឆ្នាំមុន៕
អត្ថបទដោយ៖ លោក លឹម វណ្ណច័ន្ទ
