ប្រាសាទនាគបួស មានទីតាំងសិ្ថតនៅឃុំទឹកក្រហម ស្រុកជាំក្សាន្ត ខេត្តព្រះវិហារ។ គេដឹងថា ស្ថាបត្យកម្មប្រាសាទនាគបួស សាងសង់ឡើងនៅខាងកើតជើងភ្នំដងរែក ហើយពុំមែនសង់តែមួយដំណាក់កាលទេ ពោល គឺមានរយៈកាលច្រើនដំណាក់កាលណាស់ ដែលយ៉ាងហោចណាស់ទីតាំងប្រាសាទនាគបួសធ្លាប់មានសំណង់ចាស់តាំងពីសម័យមុនអង្គរ (ស.វ.ទី៧-៨) មកម្ល៉េះ។ សិលាចារឹកមួយក្នុងចំណោមសិលាចារឹកជាច្រើននៅប្រាសាទនាគបួស ដែលចុះបញ្ជីលេខ K.344 បាននាំឱ្យអ្នកស្រាវជ្រាវដឹងថា ប្រាសាទនេះមានឈ្មោះដើមថា «សិវបាទបូព៌» ឬ «សិវបាទខាងកើត»។ សិលាចារឹកដែលរកឃើញនៅប្រាសាទនាគបួសចារឹកឡើងក្នុងសម័យកាលខុសៗគ្នា។ ដូច្នេះនៅក្នុងអត្ថបទខ្លីនេះ យើងសូមលើកយកតែមួយមកសិក្សាប៉ុណ្ណោះ គឺសិលាចារឹកចុះបញ្ជីលេខ K.1248 ដែលទំនងចារឹកឡើងនៅស.វ.ទី១២។
អត្ថន័យរួមរបស់សិលាចារឹកនេះចែកជា២ផ្នែក គឺផ្នែកទី១ ស្តីអំពីព្រះមហាក្សត្រត្រាស់បញ្ជាឱ្យចារឹកអក្សរនៅលើសិលាស្តម្ភ ក្នុងឆ្នាំ៩៦១ស.ក. (គ.ស.១០៣៩) ត្រូវនឹងរជ្ជកាលព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១ (គ.ស.១០០២ – ១០៤៩) និងផ្នែកទី២ រៀបរាប់អំពីការរុះរើប្រាសាទបុរាណនៅក្នុងឆ្នាំ១០៦០ ស.ក. (គ.ស.១១៣៨) ត្រូវនឹងរជ្ជកាលព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី២ (គ.ស.១១១៣ – ១១៥០)។
អត្ថបទពាក្យចារឹក
១. ៩៦១ ឝក នុ មាន វ្រះករុណា ត រោះហ នេះ
២. ហ បន្ទ្វល្ត វិរវម្ម ប្រេ បន្ទ្វល្ត អ្នក្ត អធ្យាបក ប្រេ ត្រា ស្រុ
៣. ក មហេឝានបុរ ត កុលេ វ្រះកំស្តេង ឆោក ផ្លាង្ត អាចា
៤. យ៌្យប្រធាន ជា ស្មិង ប្រទ្វន្ន នា កម្រតេង ជគត ឝិវបា
៥. ទចារ ត វ្រះឝិលាស្តម្ភ // ១០៦០ ឝក មន ប្រាសាទ តេំ
៦. តិ រុះ ទៅ តិ ថ្វាយ្សំន្វត បន្ទ្វល ប្រេ យុគបត៑ ចំលោង៑ វិង
បំណកប្រែ
(១-៥) នៅក្នុងឆ្នាំ ៩៦១ ស.ក. (គ.ស.១០៣៩) ព្រះមហាក្សត្រទ្រង់មានព្រះរាជករុណា ដល់ទេវស្ថាននេះ ដោយទ្រង់ត្រាស់បង្គាប់ប្រើដល់ វីរវម្ម ដើម្បីប្រើឱ្យនាំរាជបន្ទូលនេះ ដល់អ្នក ដែលជាអធ្យាបក (គុរុសាស្ត្រាចារ្យ) ដើម្បីប្រើត្រា ស្រុកមហេសានបុរ ដែលជាគ្រួសារព្រះកំស្តេង ឆោកផ្លាង និងជាអាចារ្យប្រធាន និងជាស្មិង (អ្នករៀបចំពិធីបូជា) នៅនា កម្រតេង ជគត សិវបាទដើម្បីឱ្យចារឹកអក្សរនៅលើសិលាស្តម្ភ។
(៥-៦) នៅក្នុងឆ្នាំ ១០៦០ ស.ក. (គ.ស.១១៣៨) មានប្រាសាទបុរាណមួយ បានរុះរើទៅហើយបានថ្វាយ សំនូត (សារលិខិត) បន្ទូលត្រាស់បង្គាប់ប្រើឱ្យ យុគបត (អ្នកសសេរកត់ត្រា) ចម្លងឡើងវិញ។
ជារួមមក សិលាចារឹកនេះថ្វីត្បិតតែខ្លីក៏ពិតមែន តែបានផ្តល់នូវព័ត៌មានដ៏សំខាន់ចំនួនពីរនៅសម័យកាលពីរផ្សេងគ្នា។ រឿងទី១ គឺនាំឱ្យយើងដឹងអំពីកាលបរិច្ឆេទនៃការចារសិលាស្តម្ភនៅប្រាសាទដែលចេញព្រះរាជបញ្ជារបស់ព្រះមហាក្សត្រ និងសាច់រឿងទី២ ដំណាលអំពីការុះរើប្រាសាទមួយនៅគ.ស.១១៣៨ ដោយមានសារលិខិតបញ្ជាក់ច្បាស់លាស់ និងថែមទាំងមានការចម្លងឡើងវិញទៀតផង។ សេចក្តីទាំងនេះ ឆ្លុះបញ្ចាំងឱ្យឃើញថា ការជួសជុល ឬរុះរើសំណង់ប្រាសាទចាស់ណាមួយចាំបាច់ត្រូវមានសេចក្តីជូនដំណឹងជាលាយលក្ខណ៍អក្សរ និងមូលហេតុសមស្រប ហើយក៏ត្រូវមានការអនុញ្ញាតផងដែរ។
————————————–
Neak Buos Temple Inscription K.1248
Neak Buos Temple is located in Teuk Krahorm Commune, Choam Khsant District, Preah Vihear Province. The temple was built at the eastern of the Dangrek Mountains and in many of the King’s reigns, at least the site of the temple had ancient structures dating back to pre-Angkorian times (7th to 8th century). One of the many inscriptions at the Neak Bous temple, registered number K.344, led researchers to know that the temple was originally named “Siva Pād Pūbh” or “Siva Pād East”. Inscriptions found at Neak Bous temple date to different periods. Therefore, in this article, we would like to mention only one inscription, registration number K.1248, which was probably written in the 12th century.
The common meaning of this inscription is divided into two parts: the first part is about the King ordering to inscribe the letter on the pillar in 961 Saka (1039 CE) corresponds to the reign of King Suryavarman I (1022-1049 CE) and the second part describes the demolition of ancient temples in 1060 Saka (1138 CE) corresponds to the reign of King Suryavarman II (1113-1150 CE).
Overall, this inscription, though short, but it provides two important information from two different periods. The first story is about the date of the inscribing on pillars at the temple issued by the King and the second story is about the demolition of a temple in 1138 CE with a clear confirmation letter, as well as, there are replicas. These reflect are reflected the repair or dismantling of any old temple required announcement letters and appropriate reasons, as well as permission.
អត្ថបទដោយ៖ លោក កំ វណ្ណារ៉ា
