គេចាត់ទុករឿងរាមាយណៈ ជារឿងមួយដែលមានប្រជាប្រិយភាពខ្លាំងនៅក្នុងចំណោមរឿងធំៗឯទៀតក្នុងពិភពលោក។ ប្រជាប្រិយភាពនេះ មានឆ្លុះបង្ហាញ ដូចជានៅក្នុងការយកទៅប្រើប្រាស់ដោយច្នៃប្រឌិតនូវអន្លើខ្លះនៅក្នុងរឿងរាមាយណៈ ទៅតាមដំបន់និងប្រទេសដែលធ្វើឥណ្ឌាភាវូបនីយកម្ម។
សិល្បករសិល្បការិនី ខ្មែរ យករឿងរាមកេរ្តិ៍ (រាមាយណៈ) ជាប្រធានបទធំមួយដើម្បីបង្កើតនិងអភិវឌ្ឍសិល្បៈរូបីនិងអរូបី រួមមានចម្លាក់ សូនរូប គំនូរលើក្រដាសឬជញ្ជាំង ការបោះពុម្ពលើក្រដាសឬក្រណាត់ ល្ខោនក្បាច់បុរាណ ល្ខោនខោល ល្ខោនស្បែក ច្រៀងចាប៉ី និទានរឿង និងហោរាសាស្ត្រ។ នៅក្នុងអត្ថបទដ៏ខ្លីនេះ ខ្ញុំសូមនិយាយសង្ខេបពាក់ព័ន្ធតែអំពីទម្រង់ល្ខោនខោលនិងការប្រើរឿងរាមកេរ្តិ៍ ដោយផ្តោតជាពិសេសទៅលើតួអង្គកុម្ភកាណ៌។
ល្ខោនខោល ជាទម្រង់ល្ខោនប្រុសពាក់មុខ ដោយអ្នករាំធ្វើកាយវិការឥតព្រាងទុកទៅតាមពាក្យសម្តីរបស់អ្នកពោល ដែលជាអ្នកដឹករឿង។ ឈុតនិងសាច់រឿងល្ខោនខោលច្រើនពាក់ព័ន្ធនឹងចម្បាំងរវាងពួកយក្សនិងស្វា ហើយសម្តែងតែរឿងរាមកេរ្តិ៍មួយប៉ុណ្ណោះ ដោយគេជ្រើសរើសយកឈុតណាមួយមកសម្តែង ដូចជាឈុតកុម្ភកាណ៌ទប់ទឹកជាដើម។
នាអតីតកាល គេសម្តែងល្ខោនខោលនៅក្នុងពិធីបុណ្យជាតិនិងសាសនាផ្សេងៗ ក៏ដូចជានៅពេលមានភ័យន្តរាយរាំងស្ងួតផងដែរ ដើម្បីបួងសួងសូមទឹកភ្លៀងសម្រាប់ភូមិស្ថាននិងដំណាំកសិកម្មរបស់គេ។ នៅក្នុងបរិបទនេះ គេសម្តែងឈុត «កុម្ភកាណ៌ទប់ទឹក» ដោយគេមានជំនឿថា កុម្ភកាណ៌ ជាស្តេចយក្សបានពង្រីកខ្លួនយ៉ាងធំដើម្បីនឹងទប់ទឹកកុំឲ្យហូរ ដូច្នេះហើយបានជាមានការរាំងស្ងួត។ ក្រោយពីកុម្ភកាណ៌បានស្លាប់ (នៅក្នុងឈុតនិងសាច់រឿង) ទើបទំនប់ទឹករបើកធ្វើឲ្យទឹកហូរជាធម្មតាឡើងវិញ។ខ្ញុំគួរធ្វើការកត់ សម្គាល់ថា នៅក្នុងរឿងរាមាយណៈ កុម្ភកាណ៌ មិនត្រូវបានគេសម្លាប់នៅពេលទប់ទឹក នេះឡើយ តែត្រូវបានព្រះលក្ស្មណ៍សម្លាប់ទៅវិញ។
កុម្ភកាណ៌ ជាយក្សមួយដ៏ធំសំបើមដែលមានមុខបួនពណ៌បៃតងខ្ចី និងជាប្អូនប្រុស របស់រាពណ៍។ «កុម្ភៈ» មានន័យថា «ក្អម ឬឆ្នាំង» ហើយ «កាណ៌» មានន័យថា «ត្រចៀក»។ ដូច្នេះ «កុម្ភកាណ៌» មានន័យថា «មានត្រចៀកដូចក្អមឬឆ្នាំង»។ កុម្ភកាណ៌ ជាឧត្តមសេនីយ នៅក្នុងជួរកងទ័ពក្រុងលង្កា។ ព្រះព្រហ្មបានផ្តល់ឲ្យ គាត់នូវដំបងដ៏ ពិសិដ្ឋក្លាំងក្លាមួយ។ នៅក្នុងរឿងរាមកេរ្តិ៍ខ្មែរ កុម្ភកាណ៌ត្រូវបានស្លាប់ដោយ ព្រះលក្ស្មណ៍សម្លាប់។ ឯនៅក្នុងរឿង រាមាយណៈឥណ្ឌា និងរឿងរ៉ាម៉ាគៀនថៃវិញ កុម្ភកាណ៌ត្រូវបានស្លាប់នៅក្នុងសង្គ្រាម ដោយព្រះរាមសម្លាប់៕
—————————-
KUMBHAKĀRNA IN KHMER PERFORMING ARTS
The Reamker or Ramayana is one of the most popular and exciting stories in the world. Its popularity is attested by the adoption and adaptation of regional and local stories, particularly, in the Indianized states of Southeast Asia.
The Khmer Reamker has served as the main theme for the development of many Khmer arts, including sculpture, painting, drawing, fresco, temple murals, canvases, scrolls, stampings, children books, weaving and silk-screening, court dance drama, masked play, shadow play, epic singing, story-telling, and astrology. For this brief article, I shall only focus on one of the most popular characters, t.e., Kumbhakārna (Kumphakar).
In Khmer masked play, known locally as lkhaon khaol, a male dance-theater form, the Reamker is the sole story used as its story-base, although never before has the complete story been performed. Only a few episodes are chosen and adapted for the play. The most popular one for this theatrical form is The Water Barrage of Kumphakar (Kumphakar Tup Toeuk) also known as The Battle of Kumphakar (Chambaing Kumphakar).
In the past, the Khmer masked play was performed at national and religious ceremonies as well as during drought to invoke rainfall for the village and agriculture. In such a context, the performing troupe staged the episode of The Water Barrage of Kumbhakārna, believing that Kumbhakārna, the gigantic demon, enlarged his colossal body, spreading his legs wide to block the water-flow, thus creating the drought. The death of Kumbhakārna allowed the water to flow freely again.
In the Ramayana story, Kumbhakārna was not slain at the time he sit as the water-barrage, rather, he was slain by Preah Leak (Sam 2004: 103).
Kumbhakārna, a gigantic light green demon with four faces, is the son of Lastian and Atula, and the younger brother and advisor of Reap (Sam 2004: 103). “Kumbha” means “jar” or “pot” whereas “kārna” means “ear;” thus, Kumbhakārna means “having ears like a pot” (Reamker 1964: 3-5; Chuon Nath: 1967: 42; Sam 2004: 103). Kumbhakārna is a general crown prince. Lord Brahma bestowed him with a powerful club (Chheng 1998: 36). In the Khmer version of Reamker, Kumbhakārna was slain by Preah Leak (Chheng 1998: 39; Sam 2004: 103). Whereas in the Indian and Thai versions, Kumbhakārna was slain by Rama (King Rama I, 2002 [1807]: 73; Beach 1983: 46; Narayan 1972: 148; Gaer 1954: 159; Sam 2004: 103).
អត្ថបទដោយ៖ បណ្ឌិត សំ សំអាង
