សត្វបុរេប្រវត្តិសាស្ត្រនៅកម្ពុជាផូស៊ីលសត្វខ្យង បុរាណមួយប្រភេទ

ខ្យងជាប្រភេទសត្វមួយដែលមានរស់នៅស្ទើរគ្រប់ទីកន្លែង។ ពួកនេះមានទាំងប្រភេទដែលរស់នៅក្នុងទឹកសមុទ្រ ទឹកសាប និងលើដីផងដែរ។ ពពួកខ្យងមានប្រវត្តិជាយូរណាស់មកហើយ តាមរយៈការសិក្សាស្រាវជ្រាវលើភស្តុតាងមួយចំនួនដែលបានមកពីផូស៊ីលដែលកប់នៅក្នុងដី ឬថ្ម។ ពពួកខ្យងមានអាយុចាស់ជាង ៥០០លានឆ្នាំទៅទៀត បើយើងពិនិត្យទៅលើតារាងនៃការវិវត្តន៍របស់ពពួកវា (រូបលេខ១)។ ការវិវត្តន៍នៃពពួកខ្យងមានការរីកចំរើនជាលំដាប់ ពូជខ្លះក៏បានបាត់បង់ទៅវិញ ពូជខ្លះក៏បានក៏កើត និងខ្លះទៀតដែលមានតាំងពីយូរមកក៏បន្តមកដល់បច្ចុប្បន្ន។ ខ្យងជាប្រភេទសត្វដែលស្ថិតនៅក្នងសាខា (Phylum) Mollusca ដែលចែកចេញជាថ្នាក់ (Class) Bivalvia ដែលមានដូចជា លាស ងាវ គ្រំ… ថ្នាក់ Cephalopoda មានដូចជា ម៉ឹក Ammonite…..និងថ្នាក់ Gastropoda ដែលជាថ្នាក់នៃពពួកខ្យងនេះ។ ថ្នាក់ Gastropoda ត្រូវបានបែងចែកជាលំដាប់បន្តទៅតាមរូបរាង និងលក្ខណៈ ជីវសាស្ត្ររបស់ពួកវា (រូបលេខ២-៣)។ ក្នុងអត្ថបទលើកមុនខ្ញុំបានរៀបរាប់ពីប្រភេទផូស៊ីលខ្យងម៉្យាង Bellerophon ដោយពេលនេះខ្ញុំនឹងរៀបរាប់ពីប្រភេទផូស៊ីលខ្យងម្យ៉ាងដែលមានសំបកវៀចទៅម្ខាង មានលក្ខណៈប្រហាក់ប្រហែលនឹងខ្យងបច្ចុប្បន្នមួយចំនួនដែលស្ថិតនៅក្នុងលំដាប់ Order Archaeogastropoda។ ប្រភេទផូស៊ីលខ្យងនេះ ជាប្រភេទខ្យងបានរកឃើញនៅភ្នំបាក់ក្នុងខេត្តបន្ទាយមានជ័យ និងរកឃើញដោយក្រុមការងារសិក្សាផូស៊ីលនៃនាយកដ្ឋានតំបន់បេតិកភណ្ឌ អគ្គនាយកដ្ឋានសហគមន៍មូលដ្ឋាន នៃក្រសួងបរិស្ថាន។

ភូមិសាស្ត្រ និងភូគព្ភសាស្ត្រ

ភ្នំបាក់ស្ថិតនៅក្រុងសិរីសោភ័ណ ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ តាមរយៈផែនទីភូគព្ភសាស្ត្រនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា សំគាល់ដោយអក្សរ PLS ជាភ្នំថ្មកំបោរសម័យ PermianPeriod មានអាយុកាល ២៥១-២៩៩លានឆ្នាំ។ ទីតាំងនេះត្រូវបានគេកាយយកអាចម៍ដី និងបានជួបប្រទះផូស៊ីលសត្វសមុទ្រជាច្រើន។ ខ្យងនេះត្រូវបានរកឃើញនៅផ្នែកខាងកើតភ្នំ ដែលស្ថិតនៅជម្រៅប្រមាណ៣០ម៉ែត្រ ទៅ៤០ម៉ែត្រ ក្នុងស្រទាប់ដីដែលមានល្បាយខ្សាច់ពណ៌ខ្មៅ (រូបលេខ៤)។

បរិយាយអំពីផូស៊ីល

ផូស៊ីលខ្យងដែលរកឃើញមានបណ្តោយ ១២ស.ម ទទឹង១០ស.ម កម្រាស់៩ស.ម ដោយផូស៊ីលខ្យងនេះ បានបែកនៅផ្នែកមាត់កំឡុងពេលដែលរកឃើញនៅទីតាំងផ្ទាល់ តែបច្ចុប្បន្នវាបានបិទផ្គុំឡើងវិញរួចហើយ (រូបលេខ៥-៨)។ ខ្សែនៃវង់រវ័ននៃគូទខ្យងមាន៥ជុំ គូទខ្យងមិនមានលក្ខណៈស្រួចនោះទេ ផ្នែកចុងនៃគូទខ្យងត្រូវបានបែកបាត់ហើយ។ នៅក្នុងលំដាប់ Archaeogastropoda ដែលពាក្យនេះមានន័យថាជាខ្យងប្រភេទបុរាណ។

តារាងវគ្គីសាស្ត្រ (Taxonomy)

Kingdom រជ្ជៈ	Phylum សាខា	Class ថ្នាក់	Sub class ថ្នាក់រង	Order លំដាប់	Family សណ្តាន	Genes ពួក	Species ប្រភេទ
Animal	Mollusca	Gastropoda	Prosobranchia	Archaeogastropoda	Calliostomatidae

ក្រៅពីផូស៊ីលខ្យងមួយប្រភេទនេះ យើងក៏បានជួបប្រទះប្រភេទខ្យងមួយចំនួនដែលមានលក្ខណៈស្រដៀងនឹងផូស៊ីលខ្យងមួយរកឃើញនៅភ្នំដូងព្រះដែលជាភ្នំមួយនៅក្បែរភ្នំបាក់នេះផងដែរ (រូបលេខ៩) ដោយមានទំហំប្រមាណ៧ស.ម រកឃើញឆ្នាំ២០១៩ ដែលស្ថិតនៅក្នុងអាយុកាលប្រហាក់ប្រហែលគ្នា។

ផូស៊ីលខ្យងមួយទៀតក៏បានរកឃើញនៅភ្នំបាក់នេះផងដែរ ដែលមានទំហំប្រហាក់ប្រហែលគ្នា (រូបលេខ១០)។ ចំណែកនៅទីតាំងមួយទៀត ផូស៊ីលខ្យងមានទំហំប្រមាណ៥ស.ម តែត្រូវរកឃើញស្ថិតនៅជាមួយពពួកផូស៊ីលផ្សេងៗទៀត ជាពិសេសជាមួយពពួកសត្វទ្រីឡូបាយដ៏បុរាណមួយដែលត្រូវរកឃើញកាលពីឆ្នាំ២០២២នេះ (រូបលេខ១១)។

ប្រភេទផូស៊ីលខ្យងដែលយើងលើកយកមកបង្ហាញនេះ មានប្រភេទផូស៊ីលខ្យងសមុទ្រក្នុងពេលបច្ចុប្បន្នលក្ខណៈប្រហែល ដូចជាពពួកខ្យងប្រាក់ ដែលមានវត្តមានក្នុងប្រទេសកម្ពុជានាពេលបច្ចុប្បន្ន (រូបលេខ១២)។ ចំពោះការវិភាគទៅលើផូស៊ីលដែលបានរកឃើញនៅមានការលំបាកច្រើនក្នុងការបែងចែកលើប្រភេទនីមួយៗ ដោយខ្វះខាតអ្នកជំនាញ។ ក្រុមការងារសិក្សាស្រាវជ្រាវផូស៊ីលនិងរៀបចំសម្អាតប្រភេទផូស៊ីលខ្យងនីមួយដើម្បីប្រៀបធៀបគ្នាអោយកាន់តែស៊ីជម្រៅ។ ទោះជាយ៉ាងណានេះជាព័ត៌មានមួយនៃការឃើញផូស៊ីលប្រភេទខ្យងមួយចំនួននៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាដែលមានប្រវត្តិរាប់រយលានឆ្នាំមកហើយ៕