វត្តស្រែរនោង កសាងនៅលើទីទួលតូចកណ្តាលភូមិអ្នកស្រុក ស្ថិតនៅក្នុងឃុំស្រែរនោង ស្រុកត្រាំកក់ ខេត្តតាកែវ។ វត្តនេះ គឺជាវត្តស្ថិតនៅតំបន់ជនបទដាច់ស្រយាល ដែលមានព្រះវិហារចាស់មួយ កសាងឡើងតាំងពីដើមសម័យសង្គមរាស្រ្តនិយម។ បើគិតមកដល់បច្ចុប្បន្ន ព្រះវិហារវត្តស្រែរនោងមានអាយុកាលជាង៧០ឆ្នាំ ហើយបានឆ្លងកាត់សង្រ្គាមជាច្រើនជំនាន់។ ប៉ុន្តែបើផ្អែកតាមការសាកសួរ និងចំណារសារបានវត្តឱ្យដឹងថា អ្នកស្រុកតែងមូលមាត់គ្នាជួសជុលថែទាំព្រះវិហារដែលជាមត៌កដូនតារបស់ខ្លួននេះជាបន្តបន្ទាប់ ហើយការជួសជុលចុងក្រោយដោយកម្លាំងសទ្ធាពុទ្ធបរិស័ទជិតឆ្ងាយ គឺក្នុងឆ្នាំ២០២១-២០២២ ដោយជួសជុលផ្នែកដំបូល ហោជាង និងជញ្ជាំង។
![](https://asset.ams.com.kh/khmercivilization/media/%E1%9E%9A%E1%9E%BC%E1%9E%94%E1%9E%9B%E1%9F%81%E1%9E%81%E2%80%8B%E1%9F%A1-%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%87%E1%9E%9C%E1%9E%B7%E1%9E%A0%E1%9E%B6%E1%9E%9A%E2%80%8B%E1%9E%9C%E1%9E%8F%E1%9F%92%E1%9E%8F%E2%80%8B%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%82%E1%9E%9A%E1%9E%93%E1%9F%84%E1%9E%84%E2%80%8B%E1%9E%98%E1%9E%BE%E1%9E%9B%E1%9E%96%E1%9E%B8%E1%9E%9B%E1%9E%B7%E1%9E%85-1-1024x757.jpeg)
ព្រះវិហារវត្តស្រែរនោងក្រោយជួសជុលដំបូលរួចរាល់ (មើលពីទិសខាងលិច)
យោងតាមឯកសារមហាបុរសខ្មែរបញ្ជាក់ថា កាលពីក្នុងរជ្ជកាលព្រះបរមខត្តិយាមហាចន្ទរាជា (រវាងឆ្នាំ១៥២៥) ស្រែរនោងគឺជាស្រុកមួយស្ថិតក្នុងចំណុះខេត្តទ្រាំង ដែលមានចៅពញាពិស្ណុលោកជាអ្នកគ្រប់គ្រងត្រួតត្រា។ ទន្ទឹមនឹងនេះបើផ្អែកតាមសារបានវត្តឱ្យដឹងថាព្រះវិហារវត្តស្រែរនោង បានដឹកនាំកសាងឡើងដោយព្រះចៅអធិការទី៥ (ព្រះនាម ទិត ម៉ាក) ក្នុងឆ្នាំ១៩៤៩។ ព្រះវិហារនេះ សង់នៅលើខឿនខ្ពស់មួយ ដែលក្រោយមកបានរៀបចំជួសជុលធ្វើជាជណ្តើរថ្នាក់ៗ និងមានបង្កាន់ដៃនាគព័ទ្ធជុំវិញ។ ទម្រង់ព្រះវិហារ គឺជាលំនាំព្រះវិហារជហ្វាបួន សាង់ពីឥដ្ឋ និងកំបោរបាយអ។ មុនការជួសជុលចុងក្រោយក្នុងចុងឆ្នាំ២០១២ ដល់ដើមឆ្នាំ២០២២ ព្រះវិហារវត្តស្រែរនោងស្ថិតក្នុងសភាព ទ្រុឌទ្រោមខ្លាំង ជាពិសេសនៅត្រង់គ្រឿងបង្គុំផ្នែកដំបូល និងពិតាន។
![](https://asset.ams.com.kh/khmercivilization/media/%E1%9E%9A%E1%9E%BC%E1%9E%94%E1%9E%9B%E1%9F%81%E1%9E%81%E2%80%8B%E1%9F%A2-%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%87%E1%9E%9C%E1%9E%B7%E1%9E%A0%E1%9E%B6%E1%9E%9A_%E1%9E%98%E1%9E%BE%E1%9E%9B%E1%9E%96%E1%9E%B8%E1%9E%9B%E1%9E%B7%E1%9E%85.webp)
![](https://asset.ams.com.kh/khmercivilization/media/%E1%9E%9A%E1%9E%BC%E1%9E%94%E1%9E%9B%E1%9F%81%E1%9E%81%E2%80%8B%E1%9F%A3-%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%87%E1%9E%9C%E1%9E%B7%E1%9E%A0%E1%9E%B6%E1%9E%9A_%E1%9E%98%E1%9E%BE%E1%9E%9B%E1%9E%96%E1%9E%B8%E1%9E%8F%E1%9F%92%E1%9E%94%E1%9E%BC%E1%9E%84.webp)
ព្រះវិហារវត្តស្រែរនោងមុនជួសជុល (ថតឆ្នាំ២០១៤) (ប្រភព៖ ទំព័រស្រុកស្រែ)
ព្រះវិហារវត្តស្រែរនោង គឺជាកូនវិហារតូចមួយដែលប្រើប្រាស់សម្ភារៈសំណង់ភាគច្រើនអំពីឥដ្ឋ ថ្ម និងកំបោរបាយអ លើកលែងតែគ្រឿងបង្គុំផ្នែកដំបូលជាឈើ។ ព្រះវិហារមានបណ្តោយប្រហែលជិត២០ម៉ែត្រ និងទទឹងប្រហែលជាង១០ម៉ែត្រ ដំបូលប្រក់ក្បឿង។ បើគិតមកដល់សព្វថ្ងៃ ប្រភេទព្រះវិហារតូចៗបែបនេះ គេសង្កេតឃើញនៅសេសសល់ដោយកម្រ។ បើពិនិត្យតែក្នុងខេត្តភាគនិរតី គេឃើញមាននៅសល់ព្រះវិហារវត្តកោះផ្តៅ ព្រះវិហារវត្តកូនសត្វ និងព្រះវិហារវត្តព្រៃតាកុយ (កែប) ជាដើម។ ជាទូទៅគេដឹងថាព្រះវិហារបែបនេះច្រើនកើតឡើងពីសទ្ធារបស់អ្នកស្រុក ដែលរួបរួមគ្នាសាងសង់ឡើង ហើយសូម្បីតែជាង និងអ្នកគំនូរក៏ច្រើនជាព្រះសង្ឃ ឬកូនចៅអ្នកស្រុកអ្នកភូមិជុំវិញដែរ។ មិនតែប៉ុណ្ណោះ ចំពោះការមើលថែទាំជួសជុលវិញសោត គេសម្គាល់ឃើញធ្វើឡើងជាប្រចាំ ដ្បិតអ្នកភូមិទាំងនោះទុកព្រះវិហារដែលដូនតាខំកសាងជាសម្បត្តិរួមរបស់ស្រុក។ ចំពោះកូនព្រះវិហារវត្តស្រែរនោង ក៏ជាឧទាហរណ៍មួយនៃមត៌កអ្នកស្រុក ដែលគេខិតខំថែទាំជួសជុលរក្សារហូតមកដល់សព្វថ្ងៃ។
![](https://asset.ams.com.kh/khmercivilization/media/%E1%9E%9A%E1%9E%BC%E1%9E%94%E1%9E%9B%E1%9F%81%E1%9E%81%E2%80%8B%E1%9F%A4-%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%87%E1%9E%9C%E1%9E%B7%E1%9E%A0%E1%9E%B6%E1%9E%9A%E2%80%8B%E1%9E%98%E1%9E%BE%E1%9E%9B%E1%9E%96%E1%9E%B8%E1%9E%80%E1%9E%BE%E1%9E%8F-1024x792.jpeg)
![](https://asset.ams.com.kh/khmercivilization/media/%E1%9E%9A%E1%9E%BC%E1%9E%94%E1%9E%9B%E1%9F%81%E1%9E%81%E2%80%8B%E1%9F%A5-%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%87%E1%9E%9C%E1%9E%B7%E1%9E%A0%E1%9E%B6%E1%9E%9A%E2%80%8B%E1%9E%98%E1%9E%BE%E1%9E%9B%E1%9E%96%E1%9E%B8%E1%9E%85%E1%9F%86%E1%9E%A0%E1%9F%80%E1%9E%84-1024x771.jpeg)
ព្រះវិហារវត្តស្រែរនោងកំពុងជួសជុលជិតរួចរាល់ជាស្ថាពរកាលពីអំឡុងឆ្នាំ២០២១-២០២២
ការជួសជុលព្រះវិហារវត្តស្រែរនោង ចាប់ផ្តើមដំបូងតាំងក្រោយបញ្ចប់សង្រ្កាមឆ្នាំ១៩៧៩។ បន្ទាប់មកពុទ្ធបរិស័ទបានផ្តួចផ្តើមជួសជុល កសាងជាបន្តបន្ទាប់ទៀតក្នុងឆ្នាំ១៩៩០-១៩៩១ ឆ្នាំ១៩៩៨ និងឆ្នាំ២០០៦ ដោយបានរៀបចំដំឡើងពិតាន សាងគំនូរ (ពិតាន?) ពង្រីកខឿនជុំវិញព្រះវិហារ ចាក់សាប ព្រមទាំងតុបតែងបិទក្បាច់លម្អតាមសសរ និងស៊ុមទ្វារ-បង្អួច។ ក្នុងឆ្នាំ២០២១-២០២២កន្លងមក ការជួសជុលផ្តោតសំខាន់លើផ្នែកដំបូល ហោជាង និងលាបពណ៌។ ប៉ុន្តែយ៉ាងណាក្តី ព្រះវិហារនេះនៅតែរក្សាទម្រង់ដើម ពោលគឺជាព្រះវិហារជហ្វាបួន ដែលមានដំបូលជ្រាលចុះពីរថ្នាក់សងខាង។ មិនតែប៉ុណ្ណោះចំណុចដែលគួរឱ្យចាប់អារម្មណ៍ គឺស្ថិតនៅលើផ្ទៃហោជាងទាំងពីរ។ លើផ្ទៃហោជាងខាងកើត មានរចនាជាក្បាច់ផ្កាភ្ញីផ្សេងៗជុំវិញព្រះរាជសង្ហារ ហើយមានរូបមកុដតម្កល់លើក្បាលព្រះកាល។ នៅខាងក្រោមមានចារឹកនាមអ្នកមានសទ្ធាសាងហោជាងនោះ និងកាលបរិច្ឆេទពុ.ស. (ពុទ្ធសករាជ) ២៤៩៤ និងគ.ស. (គ្រិស្តសករាជ) ១៩៥២។ ចំណែកលើផ្ទៃហោជាងខាងលិច គេរចនាលម្អដោយក្បាច់ផ្កាភ្ញីផ្សេងៗ ជុំវិញរូបផ្លិតយសដែលនៅកណ្តាល។ នៅផ្នែកខាងក្រោមផ្លិតយសនោះ គេចារឹកពាក្យមួយឃ្លាខ្លី “ព.ស.២៤៩៣”។ ដូច្នេះតាមរយៈសំណេរលើហោជាងទាំងពីរបញ្ជាក់ថា ឆ្នាំទាំងនោះជាកាលបរិច្ឆេទសាងហោជាង បន្ទាប់ពីព្រះវិហារផ្តើមសង់តាំងពីឆ្នាំ១៩៤៩។
![](https://asset.ams.com.kh/khmercivilization/media/%E1%9E%9A%E1%9E%BC%E1%9E%94%E1%9E%9B%E1%9F%81%E1%9E%81%E2%80%8B%E1%9F%A5-%E1%9E%A0%E1%9F%84%E1%9E%87%E1%9E%B6%E1%9E%84%E2%80%8B%E1%9E%80%E1%9E%BE%E1%9E%8F-1024x711.jpeg)
![](https://asset.ams.com.kh/khmercivilization/media/%E1%9E%9A%E1%9E%BC%E1%9E%94%E1%9E%9B%E1%9F%81%E1%9E%81%E2%80%8B%E1%9F%A6-%E1%9E%A0%E1%9F%84%E1%9E%87%E1%9E%B6%E1%9E%84%E2%80%8B%E1%9E%81%E1%9E%B6%E1%9E%84%E1%9E%9B%E1%9E%B7%E1%9E%85-1024x771.jpeg)
ហោជាងខាងកើត ហោជាងខាងលិច
ដោយឡែកនៅផ្នែកខាងក្នុងព្រះវិហារ តម្កល់ព្រះពុទ្ធបដិមាព្រះជីវ៍នៅចន្លោះល្វែងគ្រឹះចុងខាងលិច។ រីឯនៅតាមជើងជញ្ជាំងជុំវិញ នៃផ្នែកខាងក្នុងព្រះវិហារគេឃើញមានបញ្ចុះសន្លឹកសីមានៅតាមទិសធំៗ និងតាមជ្រុងទាំងបួន។ សន្លឹកសីមាខ្លះ គេឆ្លាក់ជារូបនាងគង្ហីងច្បូតសក់ ហើយខ្លះទៀតឆ្លាក់រូបទេពប្រណម។ លក្ខណៈបែបនេះគេធ្លាប់ឃើញនៅព្រះវិហារបុរាណមួយចំនួនក្នុងខេត្តសៀមរាបដូចជា ព្រះវិហារវត្តដំណាក់ និងព្រះវិហារវត្តរាជបូព៌ជាដើម។
![](https://asset.ams.com.kh/khmercivilization/media/%E1%9E%9A%E1%9E%BC%E1%9E%94%E1%9E%9B%E1%9F%81%E1%9E%81%E2%80%8B%E1%9F%A7-%E1%9E%95%E1%9F%92%E1%9E%93%E1%9F%82%E1%9E%80%E2%80%8B%E1%9E%81%E1%9E%B6%E1%9E%84%E1%9E%80%E1%9F%92%E1%9E%93%E1%9E%BB%E1%9E%84%E2%80%8B%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%87%E1%9E%9C%E1%9E%B7%E1%9E%A0%E1%9E%B6%E1%9E%9A-%E1%9E%A2%E1%9F%86%E1%9E%A1%E1%9E%BB%E1%9E%84%E2%80%8B%E1%9E%96%E1%9F%81%E1%9E%9B%E2%80%8B%E1%9E%87%E1%9E%BD%E1%9E%9F%E2%80%8B%E1%9E%87%E1%9E%BB%E1%9E%9B-1024x771.jpeg)
![](https://asset.ams.com.kh/khmercivilization/media/%E1%9E%9A%E1%9E%BC%E1%9E%94%E1%9E%9B%E1%9F%81%E1%9E%81%E2%80%8B%E1%9F%A8-%E1%9E%9F%E1%9E%93%E1%9F%92%E1%9E%9B%E1%9E%B9%E1%9E%80%E1%9E%9F%E1%9E%B8%E1%9E%98%E1%9E%B6-1024x771.jpeg)
ផ្នែកខាងក្នុងព្រះវិហារ(អំឡុងពេលជួសជុល) និងសន្លឹកសីមាតម្កល់ក្នុងព្រះវិហារ
ចំណែកឯគំនូរខាងក្នុងព្រះវិហារ គឺជាគំនូរបង្ហាញពីខ្សែរឿងក្នុងពុទ្ធប្រវត្តិនិងរឿងជាតកផ្សេងៗដូចបណ្តាវត្តនានាដែរ។ សាច់រឿងផ្តើមចេញពីជញ្ជាំងខាងកើត ព័ទ្ធរាយ មកជញ្ជាំងខាងត្បូង ទៅជញ្ជាំងខាងលិច និងបញ្ចប់សាច់រឿងត្រង់ព្រះអង្គបរិនិព្វាននៅលើជញ្ជាំងខាងកើតដែរ។ រីឯគំនូរលើពិតាន គឺជាគំនូរថ្មីគូរក្នុងរវាងទសវត្សទី៩០។ ប៉ុន្តែយ៉ាងណាក្តី តាមរយៈគំនូរនៅលើជញ្ជាំងក្នុងព្រះវិហារនេះ យើងអាចសង្កេតឃើញលក្ខណៈពិសេសខ្លះពាក់ព័ន្ធនឹងសង្គមសេដ្ឋកិច្ច និងវប្បធម៌ខ្មែរក្នុងគ្រានោះដែរ។ គំនូរមួយផ្ទាំងទំហំប្រហែល៤ម៉ែត្រក្រឡាមានតម្លៃរវាង៤៥០០៛ ទៅ៥០០០៛។ ចំពោះលក្ខណៈដែលគួរឱ្យកត់សម្គាល់មួយទៀតក្នុងផ្ទាំងគំនូរ គឺការបញ្ចូលទម្រង់ភ្លេងមួយបែប ដែលមានឧបករណ៍តន្រ្តីបុរាណដូចជា គង រនាត ចាប៉ី ទ្រ និងខ្លុយ(?) នៅក្នុងផ្ទាំងគំនូរនិយាយពីពិធីរៀបអភិសេក។
![](https://asset.ams.com.kh/khmercivilization/media/%E1%9E%9A%E1%9E%BC%E1%9E%94%E1%9E%9B%E1%9F%81%E1%9E%81%E2%80%8B%E1%9F%A9-%E1%9E%9F%E1%9E%B7%E1%9E%80%E1%9F%92%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E2%80%8B%E1%9E%93%E1%9F%85%E1%9E%9F%E1%9F%86%E1%9E%8E%E1%9E%B6%E1%9E%80%E1%9F%8B%E1%9E%8F%E1%9E%B6%E1%9E%94%E1%9E%9F-1024x653.jpeg)
![](https://asset.ams.com.kh/khmercivilization/media/%E1%9E%9A%E1%9E%BC%E1%9E%94%E1%9E%9B%E1%9F%81%E1%9E%81%E2%80%8B%E1%9F%A1%E1%9F%A0-%E1%9E%91%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%84%E1%9F%8B%E2%80%8B%E1%9E%92%E1%9F%92%E1%9E%9C%E1%9E%BE%E1%9E%93%E1%9E%BC%E1%9E%9C%E2%80%8B%E1%9E%98%E1%9E%87%E1%9F%92%E1%9E%88%E1%9E%B9%E1%9E%98%E1%9E%B6%E1%9E%94%E1%9E%8A%E1%9E%B7%E1%9E%94%E1%9E%91%E1%9E%B6-1-1024x635.jpeg)
គំនូរខ្លះៗក្នុងព្រះវិហារវត្តស្រែរនោង
សរុបមក ព្រះវិហារវត្តស្រែរនោងជាទម្រង់ស្ថាបត្យកម្មយ៉ាងសាមញ្ញ ដែលកើតពីស្នាដៃកសាងរបស់អ្នកស្រុក សម្រាប់បម្រើក្នុងវិស័យសាសនា។ ប៉ុន្តែការព្យាយាមជួសជុល ថែរក្សាសំណង់នេះឱ្យស្ថិតស្ថេរគង់វង្សមកដល់សព្វថ្ងៃ គឺជាការគោរពតម្លៃមត៌ក ដែលបានកសាងទុកមក និងបង្ហាញពីការគោរពបុណ្យសម្ភារដូនតា៕
អត្ថបទដោយ៖ ហៀន សុវណ្ណមរកត