ព័ត៌មានទូទៅ
សិលាចារឹកមួយផ្ទាំងនេះ រកឃើញដោយលោក អេត្យេន អៃម៉ូនីញ៉េរ នៅបរិវេណវត្តមួយ ក្នុងភូមិស្នាយពល ខេត្តព្រៃវែង ដែលលោកដាក់ប្រភពថាមកពី ភូមិមេលប់ ឬ មេបុណ្យ។ ក្នុងសៀវភៅ «ប្រទេសកម្ពុជា» ក្បាលទី១ បោះពុម្ពផ្សាយនៅឆ្នាំ១៩០០ លោកបានបង្ហាញថា មានសិលាចារឹកមួយផ្ទាំង នៅក្នុងវត្តនៅភូមិស្នាយពល ដែលមានទីតាំងប្រមាណជា ៣ ឬ ៤ គីឡូម៉ែត្រ ខាងជើងភូមិកំពង់ពារាំង។ ឯលោក ហង់រី ប៉ាម៉ង់ត្យេរ (១៩៣៥) ថាបានឃើញសិលាចារឹកនេះនៅទួលប្រាសាទដែលមានចម្ងាយ ៤៥០ ម៉ែត្រ ស្ថិតនៅជ្រុងឦសានវត្ត។ នៅក្នុងគេហទំព័រ https://cisark.mcfa.gov.kh បញ្ជាក់ថាទីតាំងវត្តស្នាយពល ជាទីតាំងរកឃើញសិលាចារឹកនេះ ស្ថិតនៅចម្ងាយប្រមាណជា ៣ គីឡូម៉ែត្រ ខាងជើងភូមិកំពង់ពារាំង, ប្រមាណជា១,៣ គីឡូម៉ែត្រ ឦសានវត្តពារាំង និង ៤០០ ម៉ែត្រ នៅអាគ្នេយ៍ភូមិស្នាយពល។ នៅក្នុងឆ្នាំ២០០៣ នៅទីនោះមានបំណែករូបចម្លាក់ពីថ្មភក់និងឈើ។ សិលាចារឹកនេះរក្សាទុកនៅសារមន្ទីរ ល្វី ហ្វីណូត៍ នៅទីក្រុងហាណូយ មុននឹងយកមកសារមន្ទីរភ្នំពេញ នៅក្នុងឆ្នាំ១៩៥៥ បន្ទាប់មកយកទៅរក្សាទុកនៅអភិរក្សអង្គរ ក្នុងឆ្នាំ១៩៦៩។ នៅឆ្នាំ១៩៩៣ បានយកទៅរក្សាទុកនៅក្នុងព្រះបរមរាជវាំង ហើយបានយកមករក្សាទុកនៅសារមន្ទីរជាតិភ្នំពេញវិញ នៅក្នុងខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០០២ និងបន្ដរក្សាទុករហូតមកដល់សព្វថ្ងៃ។
អត្ថបទចារឹកចារនៅលើថ្មស្រទាប់ រាងទ្រវែង បាក់ជាពីរ ដែលផ្នែកខាងលើមានប្រវែង ៧២ ស.ម. បន្ទារ ២៤ ស.ម. និងកម្រាស់ ៥,៥ ស.ម. ចំណែកផ្នែកខាងក្រោមមានប្រវែង ៦៣ ស.ម. បន្ទារ ២២,៥ ស.ម. និងកម្រាស់ ៤ ស.ម.។ អត្ថបទនេះចារនៅលើផ្ទៃសងខាងនៃថ្ម ដែលផ្ទាំងក មានអត្ថបទចំនួន៣០បន្ទាត់ ប៉ុន្ដែត្រង់បន្ទាត់ទី៤ និងទី៥ បានបាត់បង់ ដោយការលុបចេញ ដែលទំនងជាចារខុស និងនៅចន្លោះបន្ទាត់ទី១២ និងទី១៣ មានចារបន្ថែម ដែលយើងហៅថាបន្ទាត់ទី១២ស្ទួន។ ឯផ្ទាំងខ មានចំនួន១៩បន្ទាត់។ នៅលើផ្ទៃផ្ទាំងក នៅខាងលើអត្ថបទនោះ មានឆ្លាក់រូបសង្ខ ដែលលោក អេត្យេន អៃម៉ូនីញ៉េរ (១៩០០) យល់ថាសញ្ញានៅលើផ្ទាំងក គឺជាសញ្ញា «ឱំ» ទៅវិញ។ នៅផ្ទាំងខ មានឆ្លាក់រូបចក្រ ប៉ុន្ដែលោក ល្វី ហ្វីណូត៍ (១៩១៥) លោក សេដែស និងអ្នកឯទៀត យល់ថារូបនៅលើផ្ទាំងខនោះ ជារូបព្រះអាទិត្យទៅវិញ ដោយសំអាងថានៅលើអត្ថបទផ្ទាំងនោះ មានឈ្មោះ ម្រតាញអាទិត្យស្វាមី ជាអ្នកធ្វើតង្វាយ។ ប៉ុន្ដែតាមការសង្កេត រូបនោះពុំសមជារូបព្រះអាទិត្យនោះឡើយ គួរតែជាចក្រទៅវិញទេ គឺចក្ររបស់ព្រះនារាយណ៍។ យើងអាចពិនិត្យទៅលើរូបសញ្ញានៅលើផ្ទាំងសិលាចារឹក K. ១២១៦ នៅលើនោះមានរូបសញ្ញាចំនួនបួន គឺវជ្រ សង្ខ ត្រីសូល និងចក្រ។ រូប សង្ខ និង ចក្រ គឺជាសញ្ញាតំណាងឱ្យព្រះនារាយណ៍, វជ្រ តំណាងឱ្យព្រះឥន្ទ្រ និងត្រីសូល តំណាងឱ្យព្រះឥសូរ។ រូបសញ្ញាចក្រ នៅលើផ្ទាំងចារឹកនោះ គឺមានលក្ខណដូចគ្នានឹងរូបចក្រ នៅលើផ្ទាំងចារឹកស្នាយពលនេះ ពោលគឺមានកាំចំនួន៨ និងមុខចក្ររាងត្រីកោណ។ ជាពិសេស នៅផ្ទាំងខនៃសិលាចារឹកស្នាយពលនេះ គឺជាបញ្ជីតង្វាយចំពោះព្រះភគវតីព្រះនារាយណ៍។ ដូច្នេះ សិលាចារឹកនេះ គឺជាសិលាចារឹកដែលឧទ្ទិសដល់ព្រះនារាយណ៍ ដែលរូបសញ្ញានៅលើសិលាចារឹកនេះ គួរតែទាក់ទងនឹងព្រះអង្គតែប៉ុណ្ណោះ ពុំទាក់ទងនឹងអ្នកធ្វើតង្វាយនោះទេ។
ចំពោះអត្ថន័យសិលាចារឹកវិញ នៅផ្ទាំងក គឺជារំលឹកដល់ការប្រតិស្ឋានប្រតិមាព្រះនារាយណ៍ និងតង្វាយអ្នកបម្រើ៥០នាក់ជាង ចំពោះប្រាសាទនោះ។ នៅផ្ទាំងខវិញ បង្ហាញអំពីការប្រតិស្ថានប្រតិមាព្រះភគវតីនៃព្រះនារាយណ៍ ដែលទំនងជាព្រះនាងលក្ស្មី និងថ្វាយតង្វាយអ្នកបម្រើស្រី ដែលអ្នកបម្រើខ្លះ មានកូនផង។
២– អត្ថបទដើមជាអក្សរខ្មែរទំនើប
ផ្ទាំងក
១- វ្រះកំម្រតាង៑អញ៑
២- ឝ្រីឝាលគ្រាម
៣- ស្វាមិ
៤- [អត្ថបទរលុប]
៥- [អត្ថបទរលុប]
៦- កន្តៃបុយាង្វិនៃ១ជេង៑អញ៑១ម្រ
៧- តាញ៑មិត្រាវលិ១ក្លោ
៨- ញ៑តាង៑១ក្លោញ៑ឧង៑១តេល៑សិត៑
៩- តវ្រះ១កុជីវសេន១កុម្រហញ៑
១០- តាង៑១កុរំងប៑១កុប្កាឈេ១កុអ
១១- សរុ១កុរនោចរុ១កុរំភា១
១២- កុយនោច៑១កុហ្វេង៑១កុហេង៑១កុយ
១២(ស្ទួន)- កុកចេនុវត៌
១៣- បោញ៑១កុគុហិ១កុបន្រាង៑១កុល
១៤- —កុ–ល្មាស៑១កុ(ច្រ)-១
១៥- (កុ)សុមិ១កុប្យោរ៑១កុយ—១
១៦- កុរាហា១កុច្បោង៑១កុសោច៑
១៧- ក្ដោ១កុទិក៑១កុស្ដៅ១កុធនសិ
១៨- និ១កុមញ៑ជរី១កុយរត៑(១)
១៩- កុលចក៑១កុយទត៑១កុស្រ-
២០- យា១កុអំវៃទេស៑១វាភាក៑(១)
២១- វាកំវន៑១វជេឞ្ឋទាស១វាច
២២- តូថី១វាធនករ១វាទ្មិក៑១វា
២៣- សោច៑តក៌១វាសអប៑១វាហ្វត៑
២៤- ជ្មហ៑១វាវម្ភនទាស១វាក្និ១វា
២៥- ភានុទាស១វាប្រច្ឆន៑១វាកោ
២៦- កិល៑១វាវ្ឫថិ១វារមញ៑១
២៧- វាហញ៑នេ១វាចំទក៑វ្រះ១
២៨- វាកម៌្មអញ៑ទៃ១វាក្លិង៑១
២៩- វាបញ្ចមិ១វាទ្វាទឝិ១
ផ្ទាំងខ
១- ម្រតាញ៑អាទិត្យស្វាមិទុក៑ភ
២- គវតិឱយ៑កន៑តៃតភគ
៣- វតិបុយាង៑អញ៑១សុល
៤- ក៑អញ៑១ម្រតាង៑អញ៑១
៥- កុចាន៑១កោន៑កុកុមាថវិ១វា
៦- (ស្នាលលុបចោល) កុត្វៅ១កោន៑កុកុម
៧- លេង៑១កុជោង៑១វាចកេ១
៨- កុវ្រៅ១កុន៑កុវាក្លបិត៑១
៩- កុចំរេង៑១កុឧវ៌្វឝិ១
១០- —(កុ)—(កុ)—
១១- កោន៑កុវាច្កប៑១វាយ
១២- -នះ១កោន៑កុវរោហិណិ១
១៣- កុវងាអញ៑ឆេទ១កុ
១៤- អនង៑១កុលយេ១កោ
១៥- ន៑កុវាបទិហត៑១វា
១៦- អវៃនុមត៑១វាត្ប
១៧- ញ៑១វាតឥស៑១វា
១៨- តឱង៑១វាលាភ១
១៩- វាត្មេង៑១
៣– អត្ថបទប្រែសម្រួល
ផ្ទាំងក
(១-៥) ព្រះគម្ដែងអញស្រីសាលគ្រាមស្វាមី—។
(៦-៩) (តង្វាយ)អ្នកបម្រើភេទស្រី(របស់)បូយាងវិនៃ១ ជេងអញ១ ម្រតាញមិត្រាវលិ១ ក្លោញតាញ១ ក្លោញឧង១ ដែលសិត(ទឹក)ថ្វាយព្រះ។
(៩-២០) (អ្នកបម្រើស្រីមាន)កុជីវសេន១ កុម្រហញតាង១ កុរំងប១ កុផ្កាឈើ១ កុអសរុ១ កុរនោចរុ១ កុរំភា១ កុយនោច១ កុហ្វេង១ កុហេង១ កុកចេនុវត៌(១) កុយបោញ១ កុគុហិ១ កុបន្រាង១ កុល —- កុ–ល្មាស១ កុ(ច្រ)-១ (កុ)សុមិ១ កុប្យោរ១ កុយ—១ កុរាហា១ កុច្បោង១ កុសោចក្ដោ១ កុទិក១ កុស្ដៅ១ កុធនសិនិ១ កុមញ្ជរី១ កុយរត១ កុលចក១ កុយទត១ កុស្រ យា១ កុអំវៃទេស១។
(២០-២) (អ្នកបម្រើប្រុសមាន) វាភាក១ វាកំវន១ វជេឞ្ឋទាស១ វាចតូថី១ វាធនករ១ វាទ្មិក១ វាសោចតក៌១ វាសអប១ វាហ្វតជ្មហ៑១ វាវម្ភនទាស១ វាក្និ១ វាភានុទាស១ វាប្រច្ឆន៑១ វាកោកិល១ វាវ្រឹថិ១ វារមញ១ វាហញនេ១ វាចំទកវ្រះ១ វាកម៌្មអញទៃ១ វាក្លិង១ វាបញ្ចមិ១ វាទ្វាទសី១។
សិលាចារឹកស្នាយពល K.៦៦៤ ផ្ទាំងក (រូបថត៖ EFEO_ CAM19764-2&3)
ផ្ទាំងខ
(១-៤) ម្រតាញអាទិត្យស្វាមី ស្ថាបនា(ប្រតិមា)ព្រះភគវតី (និង)ថ្វាយនារីអ្នកបម្រើ(ទាំងនេះ)ចំពោះព្រះភគវតី (ថ្វាយដោយ)បុយាងអញ១ សុលកអញ១ ម្រតាងអញ១។
(៥-១៩) (នារីអ្នកបម្រើមាន) កុចាន១ កូនរបស់នាង គឺកុមាថវិ១ វា—, កុត្វៅ១ កូនរបស់នាងគឺកុមលេង១ កុជោង១ វាចកេ១, កុវ្រៅ១ កូនរបស់នាងគឺវាក្លបិត១ កុចំរេង១ កុឧវ៌្វសិ១, —(កុ)—(កុ)— កូនរបស់នាងគឺវាច្កប១ វាយ-នះ១, កូនរបស់នាងគឺវារោហិណិ១, កុវងាអញឆេទ១, កុអនង១, កុលយេ១ កូនរបស់នាងគឺវាបទិហត១ វាអវៃនុមត១ វាត្បញ១ វាតឥស១ វាតឱង១ វាលាភ១ វាត្មេង១។
*សម្គាល់៖ នៅក្នុងសេចក្ដីបកប្រែនេះ រក្សាពាក្យបុរាណមួយចំនួនដូចជា «កុ» ជាឋានន្តរនាមសម្គាល់អ្នកបម្រើស្រី និង «វា» ជាឋានន្តរនាមសម្គាល់អ្នកបម្រើប្រុស។
៤– ពន្យល់ពាក្យ
កន្ដៃ/កន៑តៃ មនុស្សស្រី ពាក្យសម្គាល់មនុស្សស្រី។
កុ ឋានន្តរនាមសម្គាល់អ្នកបម្រើភេទស្រី។
កោន៑ កូន។
ទុក៑ ទុក រក្សា ស្ថាបនា កសាង ប្រតិស្ថាន។
បុយាង្វិនៃ លោក អៃម៉ូនីញ៉េរ ពន្យល់ថាជាពាក្យចាម្ប៍ សម្គាល់មនុស្សស្រី។
បុយាង៑អញ៑ លោក អៃម៉ូនីញ៉េរ ពន្យល់ថាជាពាក្យចាម្ប៍ សម្គាល់មនុស្សស្រី។
ភគវតី ពាក្យសម្គាល់ទេពស្រី ជាជាយានៃទេពប្រុសណាមួយ។
ម្រតាញ៑ ឋានន្តរនាមរបស់មន្ត្រីព្រះមហាក្សត្រឬព្រាហ្មណ៍ថ្នាក់ខ្ពស់នាសម័យមុនអង្គរ។
វា ឋានន្តរនាមសម្គាល់អ្នកបម្រើភេទប្រុស។
វ្រះកំម្រតាង៑អញ៑ ក្នុងសិលាចារឹកនេះ ពាក្យនេះជាឋានន្តរនាមសម្គាល់ទេព។
ឝ្រីឝាលគ្រាមស្វាមិ ព្រះនាមម្យ៉ាងរបស់ព្រះនារាយណ៍។
សិត៑ ច្រូចទឹក សិតលោហៈ។
សិលាចារឹកស្នាយពល K.៦៦៤ ផ្ទាំងខ (រូបថត៖ EFEO_ CAM19764-1&4)
អត្ថបទដោយ៖ លោក ហ៊ុន ឈុនតេង
១ Coedès 194
