ព័ត៌មានទូទៅ
សិលាចារឹកមួយផ្ទាំងនេះ មិនស្គាល់ប្រភពច្បាស់លាស់ឡើយ។ តាមលោក ហ្ស៊ក សេដែស បញ្ជាក់ថាវាជាសមុច្ច័យរបស់លោក ឡូប៉េហ្ស (Lopez) ដែលបានក្លាយជាឧកញ៉ាយោមរាជ គឺរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងយុត្តិធម៌ នៃរដ្ឋាភិបាលប្រទេសកម្ពុជា អំឡុងខែធ្នូ ឆ្នាំ១៩៥២។ តាមរយៈរបាយការណ៍បានបញ្ជាក់ឱ្យដឹងថា ផ្ទាំងចារឹកនេះ យកចូលមកកាន់សារមន្ទីរជាតិ តាំងពីថ្ងៃទី១៦ កុម្ភៈ ឆ្នាំ១៩៣៩ មកម្ល៉េះ។ នៅក្នុងឆ្នាំ១៩៦៩ បានដឹកយកទៅរក្សាទុកនៅអភិរក្សអង្គ បន្ទាប់មកនៅឆ្នាំ១៩៩៣ បានដឹកមករក្សាទុកនៅព្រះបរមរាជវាំង និងចុងក្រោយនៅឆ្នាំ២០០២ ដឹកយកមករក្សាទុកជាថ្មីម្ដងទៀតនៅសារមន្ទីរជាតិភ្នំពេញរហូតមកដល់ពេលបច្ចុប្បន្ន។
សិលាចារឹកនេះ សាងអំពីថ្មស្រទាប់ ឬថ្មឆ្នួន មានកម្ពស់៧០ស.ម. បន្ទារ២៩ស.ម. និងកម្រាស់៥ស.ម.។ តាមរយៈសម្ភារៈ លក្ខណៈចារ និងតួអក្សរ សិលាចារឹកមួយផ្ទាំងនេះ គួរតែមានប្រភពចេញពីតំបន់ណាមួយនៃរាជធានីភ្នំពេញ ខេត្តកណ្ដាល ព្រៃវែង កំពង់ស្ពឺ ឬខេត្តតាកែវ។ នៅលើផ្ទាំងចារឹកនេះ មានឆ្លាក់ក្បាច់ផ្កាខាងលើ មានក្បាច់ពងត្រីរាយជាខ្សែផ្តេកនៅខាងក្រោម និងមានអត្ថបទចារឹកចំនួន១៨បន្ទាត់ មានសភាពលក្ខណៈល្អ លើកលែងតែនៅបន្ទាត់ចុងក្រោយ ដាច់បាត់អក្សរមួយចំនួន។
តើសិលាចារឹកនេះ ចារនៅឆ្នាំណា? មានអត្ថន័យដូចម្ដេច?
សិលាចារឹកនេះ ពុំមានចុះកាលបរិច្ឆេទឡើយ ប៉ុន្ដែតាមលក្ខណៈបុរាណលេខន៍សាស្ត្រ (Paleography) អាចកំណត់បានថាមានកាលបរិច្ឆេទអំឡុងស.វ.ទី៧ នៃគ្រិស្ដសករាជ។ អត្ថន័យនៃសិលាចារឹកនេះ គឺជាបញ្ជីតង្វាយរបស់បោញ សិង ជាម្ចាស់ដើមបុណ្យបានថ្វាយខ្ញុំបម្រើប្រុសចំនួន៦នាក់ ខ្ញុំបម្រើស្រីចំនួន៦នាក់ និងដីស្រែ១០កន្លែង និងដើមដូងផង ចំពោះប្រាសាទដែលពុំស្គាល់ឈ្មោះ។
២– អត្ថបទដើមជាអក្សរខ្មែរទំនើប
១- អំនោយ៑បោញ៑សិង៑យជមានអាយ៑ត
២- ក្បោញ៑កម្រតាង៑អញ៑ក្ញុំតសិយ៑វា
៣- សល្មុហន៑១វាត្មាន៑១(វាក្លង៑នោង៑)១វាច
៤- បោត៑១វាបរោយ៑១វាក្រហោង៑១ក្ញុំតក
៥- កន្ដៃកុច្លៅ១កុចិត្តអវៃ១កុស្មង៑១កុ
៦- ស្កាញ៑១កុកញ្ចុស៑១កុកល្បិត៑១ស្រេអា
៧- យ៑អាវាសបាទកាច៑មោយ៑សន្រេ
៨- យ្យស្រេអាយ៑តេំវិនៅត្លោង៑៣ស្រេអា
៩- យ៑ត្នល៑វិហារ៑ត្លោង៑២ស្រេអាយ៑ស្ដុក៑
១០- លោច៑ត្លោង៑៧ស្រេអាយ៑ស្តុក៑ស្គះផោង៑
១១- ត្លោង៑៧ស្រេមន៑បោញ៑កំវៅសំវ្យវហារ
១២- ទោង៑បោញ៑អក្ឞរគុប្បឧត្តរីយ
១៣- បោញ៑កំវៅបញ្ជៅគុិតបោញ៑យជ
១៤- មានសិង៑ត្លោង៑១ស្រេអាយ៑វ្រហ្មវិរ
១៥- បាទកាច៑មោយ៑សន្រេយស្រេមេ
១៦- ហេង៑អញ៑ត្លោង៑១ស្រេតេំវ្រេង៑ត្លោង៑១
១៧- –=ស្រេតេំសង្កេត្លោង៑១ជេ=សវ៌្វបិណ្ឌ
១៨- ——ោង៑—-តោង៑ត្នេំ–
អត្ថបទប្រែសម្រួល
តង្វាយរបស់បោញសិងជាម្ចាស់ដើមបុណ្យថ្វាយចំពោះក្បោញគម្ដែងអញ។ អ្នកបម្រើប្រុស(មាន៖) វាសល្មុហន១ វាត្មាន១ (វាក្លងនោង)១ វាចបោត១ វាបរោយ១ វាក្រហោង១។ អ្នកបម្រើស្រី(មាន៖)កុច្លៅ១ កុចិត្តអវៃ១ កុស្មង១ កុស្កាញ៑១ កុកញ្ចុស១ កុកល្បិត១។ ស្រែនៅឯអាវាស ១សន្រេថែមក្បាច់១បាទ, ស្រែឯដើមព្នៅ៣ត្លោង, ស្រែឯថ្នល់វិហារ២ត្លោង, ស្រែឯស្ដុកលោច៧ត្លោង, ស្រែឯស្ដុកស្គះ៧ត្លោង, ស្រែដែលបោញកំវៅមានក្ដីក្តាំជាមួយបោញអក្សរគុប្ប ហើយបានឈ្នះនោះ បោញកំវៅបានលក់ឱ្យដល់បោញសិង ជាម្ចាស់ដើមបុណ្យចំនួន១ត្លោង, ស្រែឯព្រហ្មវីរ ១សន្រែថែមក្បាច់១បាទ, ស្រែមេហេងអញ១ត្លោង, ស្រែដើមព្រីង១ត្លោង, —-២(ជើ), ស្រែដើមសង្កែ១ត្លោង ២ជើ។ សរុបរួម —- ដូង-ដើម។
កំណត់ពន្យល់ពាក្យ
គួរបញ្ជាក់ផងដែរថា ពាក្យ «វា» ជាពាក្យសម្គាល់អ្នកបម្រើភេទប្រុស។ ពាក្យនេះក្លាយមកជាសព្វនាម «វា» និង «វ៉ា» ក្នុងពាក្យ «អាវ៉ា»។ ពាក្យ «សិ/សី/សិយ៑» ជាពាក្យសម្គាល់មនុស្សប្រុសទូទៅ ដែលបច្ចុប្បន្ននៅសល់ក្នុងពាក្យ «ប្ដីសី»។ ឯពាក្យ «កុ» ជាពាក្យសម្គាល់អ្នកបម្រើភេទស្រី។ ពាក្យ «កន្ដៃ» ជាពាក្យសម្គាល់មនុស្សស្រីទូទៅ។
ពាក្យ «សន្រេ» ជាខ្នាតស្រែ។ ឯ «ត្លោង៑» «ជេ» ច្រើនតែប្រើជាខ្នាតរង្វាល់ធញ្ញាជាតិដែលនៅក្នុងទីនេះ សម្គាល់ទំហំខ្នាតស្រែតាមរង្វាល់គ្រាប់ពូជសម្រាប់ព្រោះ(?)។ ពាក្យ «កាច៑» ត្រូវនឹងពាក្យបច្ចុប្បន្នថា «កាច់»។ ពាក្យនេះប្រើក្នុងន័យដូចនឹងពាក្យ «ក្បាច់» ដែរ គឺសំដៅដល់ចំនួនថែមតែគេកាច់យកបន្ថែមពីចំនួនដែលគេសន្មតកំណត់យកណាមួយ៕
——————-
Unknown Inscription K.790
The present artifact under discussion is an inscription of unknown provenance, held within the esteemed collection of H.E. Lopez, a distinguished individual who served as the Minister of Justice (Okñà Yômrãč) during December 1952. Historical records indicate that the aforementioned inscription was acquired by the National Museum on the 16th of February, 1939. Notably, this inscription has undergone several relocations throughout its existence. In 1969, it was transferred to the Conservation of Angkor for the purpose of preservation. Subsequently, in 1993, it found its way to the Royal Palace, only to be returned to the National Museum in 2002, where it has since been housed.
This particular stele, measuring 70 cm in height, 29 cm in width, and boasting a depth of 5 cm, is skillfully crafted from black Schist. The characteristics of the Schist, along with the discernible writing technique and paleography, lead to posit that it likely originated from one of the following locations: Phnom Penh, Kandal, Prei Veng, Kampong Spue, or Takeo. Noteworthy in its decorative features, the stele showcases intricate floral embellishments adorning its uppermost section. Additionally, it showcases an impressive array of 18 lines, meticulously inscribed in the captivating Pre-Angkorian Pallava script.
While the precise dating of this inscription remains elusive, scholarly investigations employing paleographical methodologies have substantiated its origin to the 7th century. As an invaluable historical artifact, the inscription itself serves as a record of Poñ Siṅ’s benevolent contribution to an unidentified temple. Poñ Siṅ’s donation encompasses the provision of 6 male and 6 female temple workers, as well as the allocation of 10 plots of rice fields, signifying the extent of their philanthropic endeavors.
អត្ថបទដោយ៖ លោក ហ៊ុន ឈុនតេង
