បើយោងតាមលោក ហ្ស៊ក សឺដេស នៅក្នុងសៀវភៅ សិលាចារឹកនៃប្រទេសកម្ពុជា ក្បាលទី៦ ទំព័រទី៥២ បានសរសេរថា មានបំណែកសិលាចារឹកពីរចុះលេខ K.៧១៨ និង K.៧១៩ មានប្រភពចេញមកពីឃុំពពេល ខេត្តតាកែវ។ ប៉ុន្តែក្នុងសៀវភៅដដែលនោះ នៅទំព័រទី៣៧ លោកបានបញ្ជាក់ថាសិលាចារឹក K.៧៣ (ត្រូវនឹងសិលាចារឹក K.៧១៨) រកឃើញនៅវត្តព្រះធាតុ ក្បែរស្ទឹងព្រែកត្នោត ស្រុកកណ្តាលស្ទឹង ខេត្តកំពង់ស្ពឺទៅវិញដែលជាសាសនស្ថាន តាំងពីសម័យមុនអង្គររហូតមកដល់ចុងសតវត្សទី១២ និងដើមសតវត្សទី១៣ ក្នុងរាជ្យព្រះបាទស្រីជ័យវម៌្មទេវទី៧។ នៅពេលនោះ សិលាចារឹកទាំងពីរត្រូវយកទៅរក្សាទុកនៅសារមន្ទីរជាតិកម្ពុជានារាជធានីភ្នំពេញ ចុះលេខ D.៦៦ និង D.៦៧។ ផ្ទាំងសិលាចារឹក K.៧១៨ និង K.៧១៩ ក្រោយពីផ្លាស់ប្តូរទីកន្លែងប៉ុន្មានលើកមក ចុងក្រោយក៏យកមករក្សាទុកនៅសារមន្ទីរជាតិកម្ពុជាវិញ។ ដោយសារអត្ថបទចារឹកនេះជាបញ្ជីតង្វាយ លោក សឺដេស មិនបានប្រែសម្រួលសិលាចារឹកទាំងពីរជាភាសាបារាំងឡើយ គឺគ្រាន់តែបានសង្ខេបអត្ថន័យរបស់សិលាចារឹកនីមួយៗប៉ុណ្ណោះ។ ក្រោយមកទៀត លោក ហ្វីលីព ចេណ្ណឺរ បានសិក្សាសិលាចារឹក K.៧១៩ ដោយផ្អែកលើអំណានរបស់លោក សឺដេស និងប្រែសម្រួលជាភាសាអង់គ្លេសនៅក្នុងស្នាដៃរបស់លោក Part xml, № 85 និងចុះផ្សាយក្នុងគេហទំព័រ http://sealang.net/ok/corpus.htm។
សិលាចារឹក K.៧១៩ មានកម្ពស់៤៥ស.ម. បន្ទារ៣៨ស.ម។ អត្ថបទចារឹកនេះចារជាភាសាខ្មែរសម័យមុនអង្គររវាងឆ្នាំ៥៧៨-៦៧៧ មានចំនួន១២បន្ទាត់ គែមសងខាងនៃផ្ទាំងថ្មខូចខាតធ្វើឱ្យដាច់តួអក្សរខាងដើមនិងខាងចុងគ្រប់បន្ទាត់ ដែលនាំឱ្យបាត់ព្រះនាមរបស់ទេពផងដែរ។ យ៉ាងនេះក្ដី យើងអាចស្គាល់ព្រះនាមទ្រង់បាន តាមរយៈសិលាចារឹកK.១២៧៩ ដែលអាចបំពេញត្រង់ចំណុចដែលបែកនោះបាន។ ទេពអង្គនេះ គួរតែមានព្រះនាមថា «ស្រីគោកណ៌េសូរ (ឝ្រីគោកណ៌្ណេឝ្វរ)» ដែលជាព្រះនាមរបស់ព្រះឥសូរក្នុងទម្រង់ជា «សិវលិង្គ»។ ទោះបីជាឃ្លាខាងដើមបានបាត់បង់ហើយក៏ដោយ ប៉ុន្តែតាមរយៈសេចក្តីដែលនៅសល់ យើងអាចយល់ថាជាការរៀបរាប់ពីតង្វាយរបស់មនុស្សម្នាក់ឈ្មោះ «មេងអញ» ថ្វាយដល់ប្រាសាទព្រះគម្តែងអញស្រីគោកណ៌េសូរ មានដូចជាអ្នកបម្រើប្រុសស្រី ដើមស្លា ដើមដូង និងស្រែ។
អត្ថបទដើមជាអក្សរខ្មែរទំនើប
១- [[អំនោយ៑]]មេង៑អញ៑អាយ៑តវ្រះកំម្រតាង៑អ[ញ៑][[ឝ្រី]]
២- [[គោក]]ណ៌្ណេឝ្វរក្ញំតសិវាក្មាស៑១វាតឯត៑១វាទឝ[[មី១]]…
៣- [[វា]](ត)ន្លង៑១វាក្វុង៑១វាសំវោក១វាសំតោះ១វាច្កេ[[១]]…
៤- [[វា]](រ)ង៑ហ្វញ៑១វាត្វេក៑១វាអំបិក៑១វាសល៑ភិត…
៥- …(ន្ចា)ន៑១វាច្នោង៑១វាក្លង៑អរស៑១កុក្ទោច៑១កុ…
៦- …១កុប្រេមាវលិ១កុនយនាវលិ១កុរត្នាវលិ១កុស…
៧- …រុ១កុសេង៑នាកាចន៑១កុស្វវ៑កុស្រកុណ្ឌលា១កុ…
៨- …(ឆៅ)១កុឝារិកា១កុនិឞ្ឋុរ១កុអទុះ១កុតំនរ៑១កុ…
៩- …រិកា១កុត្រៃ១កុវញ១កុមរាវលិ១កុមុលិះ…
១០- [[កុ]](ចុ)ង៑ហ្វាយ៑១កុច្បោង៑១កុមញ្ជុកា១កុសុ…
១១- [[កុ]]វ្ងេ១កុវ្លច៑តរុ១ស្លាតេំ២០០-១តោង៑តេំ…
១២- …វ្រោស៑ស(ន្រេ)១បាទ…
អត្ថបទប្រែសម្រួល
(១-២) (តង្វាយ)មេងអញថ្វាយដល់(ប្រាសាទ)ព្រះគម្តែងអញស្រីគោកណ៌េសូរ។
(២-៥) អ្នកបម្រើប្រុស(មាន) វាក្មាស១ វាតឯត១ វាទសមី(១) … (វា)តន្លង១ វាក្វុង១ វាសំវោក១ វាសំតោះ១ វាច្កេ… (វា)រងហ្វញ១ វាត្វេក១ វាអំបិក១ វាសលភិត… (វា)…ន្ចាន១ វាច្នោង១ វាក្លងអរស១
(៥-១១) (អ្នកបម្រើស្រីមាន) កុក្ទោច១ កុ…១ កុប្រេមាវលិ១ កុនយនាវលិ១ កុរត្នាវលិ១ កុស…រុ១ កុសេងនាកាចន១ កុស្វវ(១) កុស្រកុណ្ឌលា១ កុ… ឆៅ១ កុសារិកា១ កុនិស្ឋុរ១ កុអទុះ១ កុតំនរ១ កុ…រិកា១ កុត្រៃ១ កុវញ១ កុមរាវលិ១ កុមុលិះ (កុ)ចុងហ្វាយ១ កុច្បោង១ កុមញ្ជុកា១ កុសុ… (កុ)វ្ងេ១ កុវ្លចតរុ១
(១១-១២) ស្លា២០១ដើម ដូង…ដើម …វ្រោស ១សន្រែ …បាទ…
សន្និដ្ឋានរួម
សិលាចារឹកមានប្រភពចេញមកពីពពេល ផ្តល់សារៈសំខាន់ផ្នែកទិដ្ឋភាពជំនឿនិងជីវភាពឬដំណើរប្រព្រឹត្តិទៅនៃសហគមន៍ប្រាសាទក្នុងសង្គមខ្មែរសម័យបុរាណ ពុំខុសពីសិលាចារឹកភាសាខ្មែរមុនអង្គរដទៃទៀតទេ។ ការពិនិត្យផ្ទៀងផ្ទាត់អំណានឡើងវិញ នាំឱ្យបានបើកផ្លូវឱ្យយើងកាន់តែស្វែងយល់និងបំពេញនូវចន្លោះខ្វះខាត ដែលពុំអាចយល់បាននៅក្នុងការសិក្សាមុនៗ។
វាក្យសព្ទ
វ្រះកំម្រតាង៑អញ៑ គោរម្យងារព្រះក្នុងព្រហ្មញ្ញសាសនា ព្រះក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនា និងព្រះមហាក្សត្រ។
ក្ញំ (~ក្ញុំ) > ខ្ញុំ= អ្នកបម្រើ។
សិ ពាក្យសម្គាល់មនុស្សប្រុសទូទៅ។
វា ពាក្យសម្គាល់អ្នកបម្រើភេទប្រុស។
កុ ពាក្យសម្គាល់អ្នកបម្រើភេទស្រី។
តេំ > ដើម។
តោង៑ > ដូង។
សន្រេ ខ្នាតស្រែ។
បាទ (សំ.) ខ្នាតរង្វាស់ដី។
———————–,
Popel Inscription K.719
According to George Coedes in his book “Inscriptions of Cambodia,” Volume 6, page 52, it is stated that two inscription fragments, K.718 and K.719, originate from the Popel commune in Takeo province. However, on page 37 of the same book, Coedes mentions that inscription K.73 (corresponding to K.718) was found at Wat Preah Theat near Stung Prek Tnaot, Kandal Stung district, Kampong Speu province. This site served as a religious center from pre-Angkorian times until the end of the 12th century and the beginning of the 13th century, during the reign of King Jayavarman VII. Both inscriptions are currently housed at the National Museum of Cambodia in Phnom Penh, identified by the numbers D.66 and D.67. After several relocations, inscriptions K.718 and K.719 were eventually returned to the museum.
As the inscriptions consist of lists of offerings, Coedes did not directly translate them into French but instead provided a summary of their meanings. Subsequently, Phillip Janner, based on Coedes’ readings, studied and translated inscription K.719 into English in his work “Part xml, № 85,” published on http://sealang.net/ok/corpus.htm.
Inscription K.719 measures 45 cm in height and 38 cm in width. It is written in pre-Angkorian Khmer (578-677) and contains 12 lines. Unfortunately, damage to both edges of the stone has caused the beginnings and endings of each line to be broken off, obscuring the god’s name. However, inscription K.1279 fills this gap, allowing us to reconstruct the missing name as “śrī gokarṇṇeśvara,” a form of Shiva known as “Sivalinga.”
The remaining text reveals a detailed offering made by “Meng Añ” to the Śrī Gokarnesor temple. This offering includes male and female servants, coconut trees, and rice fields, providing valuable insights into the religious practices and donor motivations of the pre-Angkorian period.
Although this is only a fragment of an Old Khmer inscription, it plays an important role in understanding the beliefs and the temple community in the pre-Angkorian period, similar to other inscriptions. The reexamination of this inscription allows us to fill the gaps in previous studies and provides a chance to gain a deeper understanding of its significance.
អត្ថបទដោយ៖ លោក ហ៊ុន ឈុនតេង
