សំបូរព្រៃគុក គឺជាក្រុមប្រាសាទស្ថិតនៅទិសឦសាននៃទីរួមខេត្តកំពង់ធំ ដែលជារមណីយដ្ឋានប្រវត្តិសាស្រ្តរីកចម្រើនខ្លាំងក្នុងអំឡុងសតវត្សរ៍ទី៧នៃគ្រិស្តសករាជនិងមានឈ្មោះដើមថា “ឦសានបុរ”។ ពាក់ព័ន្ធនឹងក្រុមប្រាសាទសំបូរព្រៃគុក គេសង្កេតឃើញតែងប្រារព្ធពិធីឡើងអ្នកតាពីរដងក្នុងមួយឆ្នាំ ពោលគឺនៅវេលាខាងដើមឆ្នាំម្តងនិងក្នុងវេលាខាងចុងឆ្នាំម្តង។ អ្នកស្រាវជ្រាវយល់ថា ពិធីទាំងពីរបានបង្ហាញឱ្យឃើញពីអត្ថន័យសំខាន់ពាក់ព័ន្ធនឹងការងារកសិកម្មធ្វើស្រែចម្ការរបស់អ្នកស្រុក ជាប់នឹងជំនឿលើអ្នកតាថែរក្សាទឹកដីរបស់គេ។ ក្នុងអត្ថបទខាងក្រោម ខ្ញុំសូមរៀបរាប់យ៉ាងសង្ខេបអំពីពិធីឡើងអ្នកតានៅភូមិសំបូរ ហើយមានទំនាក់ទំនងនឹងប្រាសាទសំបូរព្រៃគុក ដែលគេតែងប្រារព្ធបន្ទាប់ពីចាប់ការងារច្រូតកាត់ប្រមូលផលស្រូវរួច។
ជាការពិត ទំនៀមឡើងអ្នកតានៅភូមិសំបូរ ជាប្រពៃណីមួយដែលមានទំនាក់ទំនងយ៉ាងជិតស្និទ្ធរវាងមនុស្ស បរិស្ថាន និងបុរាណដ្ឋាន ពោលគឺជំនឿរបស់អ្នកស្រុក និងក្រុមប្រាសាទសំបូរព្រៃគុក ដ្បិតក្នុងដំណើរនៃពិធីឡើងអ្នកតា គេត្រូវចេញទៅចាប់ត្រី រកអណ្តើក និងបាញ់ស្វា ដែលស្ថិតនៅក្នុងព្រៃប្រាសាទ និងបរិស្ថានជុំវិញសម្រាប់រៀបចំពិធីនិងធ្វើជាសំណែនថ្វាយអ្នកតា។ ទន្ទឹមនឹងនោះ អ្នកភូមិភាគច្រើនតែងមានទម្លាប់ធ្វើនំនាលដែលជានំលេខមុខមាត់ជាងគេក្នុងកិច្ចឡើងអ្នកតា។ ជាទូទៅពិធីឡើងអ្នកតារបស់អ្នកភូមិសំបូរ តែងប្រារព្ធនៅរវាងដើមខ្នើតខែមាឃ ហើយគេតែងមូលមាត់កំណត់យកថ្ងៃណាមួយទៅតាមការកំណត់របស់ព្រឹទ្ធាចារ្យក្នុងភូមិដែលគេហៅថា “ចៅមឿង”។ ដោយឡែកចំពោះដំណើរនៃការប្រារព្ធពិធីឡើងអ្នកតានេះ គេស្ទើរតែអាចនិយាយខ្លីថាអ្នកស្រុកចាប់ផ្តើមខ្វល់ខ្វាយគិតគូរតាំងពីរវាងពីរទៅបីថ្ងៃមុនពិធី ពោលគឺក្រុមខ្លះចេញទៅចាប់ត្រី រាវអណ្តើក និងបាញ់ស្វា ដើម្បីផ្គត់ផ្គង់ក្នុងពិធី និងធ្វើជាសំណែនអ្នកតា។ ក្រុមខ្លះទៀត (អ្នកស្រុកហៅក្រុមរៃរបៃ?) ត្រូវចេញដើររៃអង្គាសតាមផ្ទះនូវវត្ថុសំខាន់ៗមួយចំនួនសម្រាប់ធ្វើជាតង្វាយក្នុងពិធីដូចជា នំនាល អន្សមផ្អាវ និងស្រា។ ប៉ុន្តែក្នុងពេលនោះ អ្នកភូមិខ្លះក៏ចូលរួមបន្ថែមទៀតដូចជាប្រាក់ ទៀន ធូប និងភេសជ្ជៈជាដើម បើទោះបីពិធីនេះពុំឃើញមានរៀបចំកិច្ចពាក់ព័ន្ធនឹងព្រះសង្ឃដូចទំនៀមខ្លះទៀតក៏ដោយ (រូបលេខ១-២)។
អ្នកភូមិយកនំនាល និងស្រាមកចូលរួមជាមួយក្រុមអ្នកដើររៃអង្គាល
ចំពោះលំដាប់លំដោយនៃពិធីឡើងអ្នកតា គឺគេត្រូវត្រៀមរៀបចំតង្វាយ និងម្ហូបសម្រាប់ពិធីនេះច្រើនថ្ងៃមុន ដូចរៀបរាប់ខ្លះៗមកខាងលើ។ លុះដល់ថ្ងៃកំណត់ឡើងអ្នកតា កិច្ចសំខាន់ៗចាប់ផ្តើមតាំងពីវេលាម៉ោងប្រហែលជាង១០ព្រឹក ដោយមានចាស់ទុំនាំគ្នាឡើងលើផ្ទះរូបស្នង ធ្វើកិច្ចរួចហើយដង្ហែរូបស្នងនោះ និងរណ្តាប់តម្រង់ទៅខ្ទមអ្នកតាទ្វារ ដែលស្ថិតនៅក្នុងភូមិ (រូបលេខ៣) និងឃ្លាតបរិវេណប្រាសាទប្រហែលជាង២គីឡូម៉ែត្រ។ នៅទីនោះគេប្រគំភ្លេងប្រហែល៣បទ រួចមានស្រ្តីដែលកាន់គ្រូអារក្សរាំឡកកញ្ឆេងសប្បាយ លាបម្ស៉ៅ ក្រែម បាញ់ទឹកអប់… នៅមុខរូបខ្ទមអ្នកតា ហើយជួនកាលអ្នកស្រុកចូលទៅឱ្យរូបស្នងស្តោះផ្លុំព្យាបាលជំងឺផងក៏មាន។ បន្ទាប់មកទើបគេធ្វើកិច្ចបញ្ជូន ដែលមានសំណែន និងរណ្តាប់ផ្សេងៗបញ្ជូនទៅចោលក្នុងស្រែឆ្ងាយពីក្រៅភូមិ។ រណ្តាប់សំខាន់ៗដែលគេសង្កេតឃើញមានដូចជា ជម ស្លាធម៌ បាយសី ពែ មាន់ឆ្កង១គូ ស្វាឆ្កាង ឃ្នាងខ្នោះ រូបសេះ រូបដំរី ជើងត្រុំ សាលា រទេះគោ និងរទេះក្របី ដែលធ្វើពីដើមចេកជាដើម (រូបលេខ៤-៥)។
ផុតពីកិច្ចបញ្ជូន គេដង្ហែរូបស្នងតាមវាលស្រែបន្តទៅកាន់ខ្ទមអ្នកតាចាស់ស្រុក ឬអ្នកខ្លះហៅថាអ្នកតាព្រៃធំ ដែលស្ថិតនៅក្នុងបរិវេណក្រុមប្រាសាទសំបូរព្រៃគុក។ នៅតាមផ្លូវ រូបស្នងនោះកាច់មែកឈើដៅកន្លែងមួយកណ្តាលស្រែសម្រាប់ធ្វើ“កិច្ចបំពេញឃ្លាំង”។ ទៅដល់ខ្ទមអ្នកតាចាស់ស្រុក ចាស់ទុំពីរបីនាក់ចាប់ផ្តើមសែនបូជាតង្វាយផ្សេងៗ ពិសេសគឺឆាមីសួសាច់អណ្តើក ដែលជាសំណែនសំខាន់។ រីឯរូបស្នងក៏ចូលទៅពិនិត្យសំណែនទាំងឡាយនោះ រួចក៏ទៅអង្គុយចាំទទួលតង្វាយពីអ្នកស្រុក ដែលមកសុំស្តោះផ្លុំព្យាបាលជំងឺ ដោយមានភ្លេងប្រគំកំដរ។ ទន្ទឹមគ្នានេះ អ្នកកាន់រូបអារក្សជាច្រើនឡើងរាំនៅមុខរូបស្នង និងមុខខ្ទមអ្នកតាដូចនៅមុខខ្ទមអ្នកតាទ្វារដែរ (រូបលេខ៦-៧)។
ទិដ្ឋភាពកិច្ចផ្សេងៗនៅខ្ទមអ្នកតាព្រៃធំក្នុងបរិវេញប្រាសាទសំបូរព្រៃគុក
ពិធីនៅខ្ទមអ្នកតាចាស់ស្រុក បញ្ចប់ត្រឹមកិច្ចច្រូចស្រាក្នុងបំពង់ឫស្សីដាក់បញ្ឈរនៅលើថ្មប្រាសាទមានរាងដូចកាំជណ្តើរក្បែរខ្ទមអ្នកតាចាស់ស្រុក ដែលកិច្ចត្រង់នេះហៅថា “កិច្ចបំពេញឃ្លាំង” (រូបលេខ៨)។ កិច្ចបំពេញឃ្លាំងនេះ គេពន្យល់ថាធ្វើនៅក្នុងន័យឱ្យភោគផលស្រូវខាងមុខទៀត ទទួលបានច្រើនបរិបូណ៍។ ក្រោយពេលចប់ភ្លាម រូបស្នងដើរយ៉ាងលឿនសំដៅទៅទីស្រែដែលបានដៅទុក ដើម្បីធ្វើកិច្ចបំពេញឃ្លាំងម្តងទៀត។ នៅទីនេះរូបស្នងនៅឈរទ្រឹងស្ងៀម តែមានមនុស្សចាស់ពីរបីនាក់ឈរនៅក្បែរ ដើរតួឆ្លងឆ្លើយគ្នា ហើយខ្លះនិយាយថាក្រុមខ្លួនមកពីដែនឆ្ងាយនៃក្រុងពារាណសីស្រីគ្រប់លក្ខណ៍ នាំយកភោគផលមកឱ្យភូមិ។ ក្រោយមកគេបានចាក់ស្រាមួយភាគទៅក្នុងរណ្តៅកណ្តាលស្រែនោះ ហើយស្រែកហ៊ោសប្បាយទ្រហឹងអឺងកង (រូបលេខ៩)។ រីឯរូបស្នងក៏បន្តដំណើរសំដៅមករោងពិធីនៅក្នុងភូមិវិញ ហើយគេបន្តលេងភ្លេងថ្វាយដល់រូបចាស់ស្រុក និងរូបផ្សេងៗទៀតដែលជាន់គ្រូអារក្ស ឱ្យចូលរាំសប្បាយ ហើយក៏មានមនុស្សចូលមកឱ្យចាស់ស្រុកស្តោះបន្តបន្ទាប់ រហូតចប់ប្រហែលម៉ោង៤រសៀល។
ជារួមមក គេសង្កេតឃើញថាពិធីឡើងអ្នកតានៅសំបូរព្រៃគុកនេះ ហាក់បង្ហាញឱ្យឃើញពីជំនឿមួយរបស់អ្នកស្រុកចំពោះអ្នកតាដែលគេគោរពបូជាក្នុងភូមិនិងក្នុងបរិវេណប្រាសាទ។ កិច្ចសំខាន់ៗក្នុងពិធីនេះក៏ស្តែងឱ្យឃើញពីសារៈសំខាន់និងទំនាក់ទំនងជំនឿរវាងស្រែនិងអ្នកតា។ មិនតែប៉ុណ្ណោះ ក្រៅពីបង្ហាញឱ្យឃើញពីទិដ្ឋភាពពិធីឡើងអ្នកតាដ៏គគ្រឹកគគ្រេងមួយ ពិធីឡើងអ្នកតានៅសំបូរព្រៃគុកក៏នាំឱ្យគេមើលឃើញពីទំនៀមអ្នកស្រុក ដែលគោរពបូជាបុរាណដ្ឋានជាមត៌កដូនតា ឃើញពីម្ហូបអាហារប្រពៃណី និងយល់ពីតម្លៃនៃទំនាក់ទំនងវប្បធម៌ដ៏រស់រវើករវាងមនុស្ស ធម្មជាតិ និងបុរាណដ្ឋានផងដែរ។ សូមរំលឹកថាកាលពីថ្ងៃទី៨ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២១៨ ក្រុមប្រាសាទសំបូរព្រៃគុកបានចុះក្នុងបញ្ជីបេតិកភណ្ឌពិភពលោកនៃអង្គការយូណេស្កូ៕
អត្ថបទដោយ៖ ហៀន សុវណ្ណមរកត
