“Preah Theat Khvan Pir”, this temple is located in Village 105, Thmey Commune, Chit Borey District, Kratie Province (approximately 5 km from Village 105). It is severely degraded by natural factors and destroyed by human factors. It was built on a hill, made of brick, with two temples facing east. Today, one temple remains in good condition and the other is completely ruined. This temple has beautiful carvings, detailed carvings on the pedestal, lintel, pillars, columns, and Prasat Andet (floating temples), etc. Accordingly lintel and pillars, this temple is in the style of Kampong Preah in between the 8th century. Based on the Sanskrit inscription, which had translated by Luffino (Finot, L.) with the registration number K.121, the date was in the early 8th century. It mentions Puṣkara, who erected a Linga named Puṣkarākṣa, which Fino concludes may have been related to Puṣkareça, the prince of Aninditapura and was the king of Çambhubura (Sambo, Kratie Province). The name Puṣkarakṣa is mentioned in the inscription of the Pre Rup Temple (K.806) as the son of King Napativarman, who ruled in Anandabur and was a descendant or ancestor of King Rajendravarman II. Regarding the name of Puṣkarakṣa, Pierre Dupont elaborated in his article published in 1943, claiming that Puṣkarakṣa was the king who reigned in Çambhubura and continued to Jayavarman II, who the king reigned at Angkor.
ប្រាសាទនេះស្ថិតនៅក្នុងភូមិ១០៥ ឃុំថ្មី ស្រុកចិត្របុរី ខេត្តក្រចេះ (មានចម្ងាយ ប្រហែល៥គ.ម.ពីភូមិ១០៥)។ កាលដែលខ្ញុំទៅមើលប្រាសាទនេះនៅឆ្នាំ២០១៦ មានការលំបាកបន្តិច ដោយសារគ្មានផ្លូវភ្ជាប់ទៅជិតប្រាសាទ ដូច្នោះហើយត្រូវការពេលយូរដើរកាត់ ដុប ព្រៃ និងអូរច្រើនកន្លែង។ បើលោកអ្នកចង់ទៅមើលប្រាសាទនេះ គួររកអ្នកភូមិឱ្យនាំទៅជៀសវាងវង្វេងនាំឱ្យខាតពេលវាលា។
ប្រាសាទនេះមានភាពរិចរិលខ្លាំងដោយកត្តាធម្មជាតិ និងបាក់បែកដោយសារកត្តា មនុស្សបំផ្លាញ។ ដោយសារប្រាសាទនេះនៅឆ្ងាយពីភូមិ ឆ្ងាយពីភ្នែកច្រមុះរបស់អាជ្ញាធរ សកម្មភាពលួច ជីកកកាយនៅតែមាន។ ទោះបីយ៉ាងនេះក្ដី ប្រាសាទនេះនៅសល់ក្បាច់ ចម្លាក់ដ៏ល្អៗដែលត្រូវតែថែរក្សា បើមិនដូច្នោះទេនឹងកាន់តែបាត់បង់ហើយ។
ប្រាសាទនេះសាងនៅលើដីទួលដែលគេលើក ធ្វើអំពីឥដ្ឋ មានតួប្រាសាទពីរបែរមុខ ទៅខាងកើត។ សព្វថ្ងៃនៅសល់តួប្រាសាទមួយនៅល្អមួយផ្នែក និងមួយទៀតបាក់បែកអស់។ តាមការដើរមើលប្រាសាទជាច្រើន កន្លងមកខ្ញុំយល់ ថាឥដ្ឋដែលសាងប្រាសាទនេះមានគុណភាពល្អ។ ប្រាសាទនេះមានក្បាច់ចម្លាក់ស្អាតឆ្លាក់ យ៉ាងលម្អិតនៅលើផ្ដែរ ហោជាង ទ្វារបញ្ឆោត សសរផ្អោប សសរពេជ្រ និងប្រាសាទអណ្ដែត។ល។ បើពិនិត្យមើលក្បាច់ភ្ញីនៅលើផ្ដែរ និងសសរផ្អោបរបស់ប្រាសាទនេះ គឺនៅក្នុងរចនាបថកំពង់ព្រះក្នុងរវាងដើមស.វ.ទី៨។
ម្យ៉ាងទៀតយោងតាមសិលាចារឹកភាសាសំស្ក្រឹតដែលមានចារពីរជួរ ហើយដែលគេ បានផ្ដិត និងបានបកប្រែដោយលោកល្វី ហ្វីណូ (Finot, L.) ដែលមានលេខចុះលេខបញ្ជី (K.121) បានសរសេរអំពីកាលបរិច្ឆេទ គឺនៅស.ក.៦៣៨ ត្រូវនឹងគ.ស.៧១៦ (រូបលេខ៧)។ នៅក្នុងសិលាចារឹកនេះមាននិយាយអំពីឈ្មោះ បុស្ករ (Puṣkara) ដែលបានសាងលិង្គ មួយឈ្មោះ ស្រីបុស្ករេស (Puṣkareça) ដែលលោក ហ្វីណូ ឱ្យសេចក្ដីសន្និដ្ឋានថា ប្រហែលអាចមានទាក់ទងនឹង បុស្ករាក្ស (Puṣkarākṣa) ដែលជាព្រះអង្គម្ចាស់នៅ អនិន្ទិតបុរ (Aninditapura) និងជាព្រះរាជានៅសម្ភុបុរ (Çambhubura) (សម្បូណ៌ ខេត្ត ក្រចេះ)។
នាម “បុស្ករាក្ស” នេះមាននិយាយនៅក្នុងសិលាចារឹកប្រាសាទប្រែរូប (K.806) ថា ជាកូនរបស់ព្រះបាទន្ឫបតិវរ្ម័ន ដែលធ្លាប់គ្រប់គ្រងនៅអនិន្ទិតបុរ ហើយជាប់ខ្សែស្រឡាយ ឬជាដូនតារបស់ព្រះបាទរាជេន្ទ្រវរ្ម័នទី២។ ទាក់ទងនឹងព្រះនាម បុស្ករាក្ស លោកឌុយប៉ុង (Pierre Dupont) បានបកស្រាយយ៉ាងលម្អិតនៅក្នុងអត្ថបទគាត់បោះពុម្ពនៅឆ្នាំ១៩៤៣ ដោយអះអាងថាព្រះបាទបុស្ករាក្ស គឺជាស្ដេចដែលគ្រងរាជ្យនៅសម្ភុបុរ ហើយបន្តខ្សែស្រឡាយមកព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២ ដែលជាព្រះរាជាគ្រងរាជ្យនៅអង្គរ។
អត្ថបទដើម៖ លោក ញឹម សុធាវិន្ទ
