ល្អាងប្រោះទឹក ឬល្អាងឈូង គឺជាល្អាងមួយមានទីតាំងនៅជើងភ្នំបាណន់ខាងត្បូង ស្ថិតនៅក្នុងភូមិបាណន់ ឃុំកន្ទឺ២ ស្រុកបាណន់ ខេត្តបាត់ដំបង។ អ្នកទេសចរដែលធ្វើដំណើរទៅលេងប្រាសាទភ្នំបាណន់ មិនសូវមានអ្នកនិយមទៅលេងល្អាងនោះទេ លុះតែជាអ្នកចូលចិត្តដំណើរផ្សងព្រេងផងទើបស្វះស្វែងទៅ។ ថាដូច្នោះ ដ្បិតថាអ្នកទេសចរត្រូវដើរពីជើងភ្នំខាងកើតមកមានចម្ងាយឆ្ងាយគួរសម ឬបើឡើងដល់កំពូលភ្នំហើយ មានក្មេងៗនៅទីនោះប្រាប់អំពីល្អាងនេះ ក៏ត្រូវចុះតាមជម្រាលភ្នំផង។
ល្អាងនេះមានឈ្មោះមួយទៀតថា “ព្រះទឹក” ដែលតាមអត្ថបទមួយចំនួនបានបង្ហាញថាទីនេះមានទឹកពិសិដ្ឋដែលគេយកទៅប្រើប្រាស់ក្នុងពិធីសំខាន់នានា ប៉ុន្ដែពេលបច្ចុប្បន្ននេះ យើងពុំឃើញមានទឹកនោះទៀតទេ ទោះជាទឹកធ្លាក់ឬទឹកអណ្ដូងក៏ទទេដែរ។ នៅទីនេះ គេក៏ធ្លាប់រកឃើញមានតម្កល់ព្រះពុទ្ធរូបសាងអំពីឈើផងដែរ ឯបច្ចុប្បន្នពុំឃើញមានទៀតឡើយ។ នៅបរិវេណកណ្ដាលល្អាង យើងសង្កេតឃើញមានកម្រាលឥដ្ឋដែលសល់ពីបុរាណផងដែរ។ ក្នុងល្អាងនេះមានបល្ល័ង្កថ្មភក់ចំនួនពីរ។ អ្វីដែលគួរឱ្យចាប់ អារម្មណ៍នោះ គឺមានបល្ល័ង្កថ្មមួយមានចារឹកអក្សរបុរាណចំនួនពីរបន្ទាត់។ បល្ល័ង្កនេះ គេប្រើសម្រាប់ទ្រព្រះពុទ្ធរូបសម័យថ្មីសាងអំពីស៊ីម៉ង់។
បល្ល័ង្កនេះសាងអំពីថ្មភក់ មានកម្ពស់៤៦,៥០ស.ម. បណ្ដោយ៦៤ស.ម. និងទទឹង៦៣ស.ម.។ នៅផ្នែកខាងលើមានចារឹកអក្សរ១បន្ទាត់ និងនៅផ្នែកកណ្ដាលមានចារឹកអក្សរ១បន្ទាត់។ អត្ថបទចារឹកខ្លីចំនួនពីរបន្ទាត់នេះ បានចុះលេខក្នុងបញ្ជីសារពើភណ្ឌសិលាចារឹក K.១៤៣៤ និងពុំទាន់មានការសិក្សាចុះផ្សាយកន្លងមកទេ។
សិលាចារឹកនេះមានកាលបរិច្ឆេទឆ្នាំ៩៤២ នៃមហាសករាជ ត្រូវនឹងគ្រឹស្ដសករាជ ១០២០ ស្ថិតនៅក្នុងរាជ្យព្រះបាទសូរ្យវម៌្មទេវទី១(សូរ្យវរ្ម័នទី១)។ អត្ថន័យរបស់សិលាចារឹកនេះ គឺមានបុរសពីរនាក់មានឋានន្តរនាមជា “លោញ” និងនារីម្នាក់មានឋានន្តរនាមជា “តេង” បានថ្វាយខ្ញុំបម្រើប្រុសស្រីចំនួន៧នាក់ដើម្បីបម្រើព្រះក្នុងល្អាងនេះ។
នេះជាលក្ខណៈធម្មតា ដែលក្រៅពីតង្វាយជាវត្ថុប្រើប្រាស់ គ្រឿងឧបភោគបរិភោគ ដីស្រែចម្ការ សត្វពាហនៈជាដើមនោះ អ្នកមានធនធាន ក៏អាចទិញមនុស្សមកថ្វាយទេវាល័យ ដើម្បីឱ្យបម្រើដល់ព្រះជាជំនួសខ្លួនផង។ រូបភាពបែបនេះ នៅសម័យកណ្ដាលពេលដែលកាន់ពុទ្ធសាសនាថេរវាទ អ្នកមានធនធាន អាចលោះអ្នកបម្រើដែលជាប់កំដឹងឬចំពាក់បំណុលគេ ឱ្យទៅជាអ្នកឥតកំដឹងគេ និងថ្វាយដល់វត្តអារាមដើម្បីបម្រើព្រះត្រៃរត្ន។
អត្ថបទដើមជាអក្សរខ្មែរទំនើប
១- ៙៩៤២ឝក្កនុលោញ៑អ្យក៑លោញ៑(ម្រុ)តេង៑អ្យក៑ជ្វន៑ខ្ញុំតវ្រះ·ឃោវ្រាហ្មឃោកន្រុ្ស·តៃគន្ធ៙
២- តៃឆ្កេ·តៃខ្ន·តៃវ្រហ្ម·តៃស្វស្ដី៙
អត្ថបទដើមជាអក្សរឡាតាំង
1. ៙ 942 śakka nu loñ· qyak· loñ· (m)ru teṅ· qyak· jvan· khñuṃ ta vraḥ • go vrāhma go kansru • tai gandha ៙
2. tai chke • tai khna • tai vrahma • tai svastī ៙
អត្ថបទប្រែសម្រួល
(១-២) ឆ្នាំ៩២៤នៃមហាសករាជ នូវលោញអ្យក លោញម្រុ និងតេងអ្យក ថ្វាយខ្ញុំ(បម្រើ)ចំពោះព្រះ (មាន)ឃោវ្រាហ្ម ឃោកន្រុ្ស តៃគន្ធ តៃឆ្កែ តៃខ្ន តៃវ្រហ្ម តៃសួស្ដី។
គួរបញ្ជាក់ផងដែរថា ”លោញ” ជាឋានន្តរនាមរបស់ក្រុមជនដែលមានប្រភពពីស្រទាប់អភិជន កូនប្រុសមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់ មន្ត្រីដែលបំពេញមុខងារជាស្ថាបនិក ជាអ្នកបម្រើនៅក្នុងវាំង ជាអ្នកប្រដាល់ល្បីៗ ជាសេនាបតីជាដើម។ ចំណែកឯ ”តេង” ជាឋានន្តរនាមរបស់នារីនៅក្នុងវណ្ណអភិជន និងច្រើនមានស្វាមីដែលមានឋានន្តរនាមជា ”លោញ”។ ចំណែកឯពាក្យ ”ឃោ” ជាឋានន្តរនាមសម្គាល់អ្នកបម្រើភេទប្រុស និង ”តៃ” ជាឋានន្តរនាមសម្គាល់អ្នកបម្រើភេទស្រីផងនិងស្ដ្រីជាអ្នកជាផង។
———————————————
Sprinkle Water Cave Inscription K.1434: Sprinkle Water Cave or Chhoung Cave is located at the South of Banan mountain base, Battambang Province. Tourists who visit Banan mountain temple are not very popular to visit the cave due to long-distance unless they like adventure travel. The cave is also known as “Water God”, which according to some texts indicates that there is sacred water used in important ceremonies, but now we do not see any water, whether the waterfall or the well is also empty. We also found a wooden Buddha statue, an ancient brick floor, and two sandstone thrones in the cave. What is remarkable that a sandstone throne appeared with two lines of inscriptions, which are used to support modern Buddha statues cement.
The two short lines of the inscription are numbered as K.1434 but yet for publishing. This inscription dates to 1020 AD, during the reign of King SuryavarmanI (Suryavarman I), which described two men with the title “Lonh” and a woman with the title “Teng” gave seven male and female slaves to serve God in this cave. It also rose Theravada Buddhism practicing was very widespread in the Post-Angkorian, and wealthy people could redeem servants indebted and offer them to pagodas to serve the Trinity.
It should also be noted that “Lonh” is the title of a group of people who originated from the aristocracy, the son of a high-ranking official, an official who served as a founder, a servant in the palace, a famous boxer, a general and so on. However, the word “Teng” is the title of a woman in the aristocracy and often has a husband who has the title “Lonh”, whereas the word “khou” is a title for a male servant and “Tai” is a title for both female and female servants.
អត្ថបទដើម៖ លោក ហ៊ុន ឈុនតេង
