យោងតាមលោក ហ្ស៊ក សឺដែស បានឱ្យដឹងថាប្រាសាទជើងអងនេះ ស្ថិតនៅប៉ែកអាគ្នេយ៍មិនឆ្ងាយប៉ុន្មានពីបន្ទាយព្រៃនគរ ក្នុងខណ្ឌត្បូងឃ្មុំ ខេត្តកំពង់ចាម បច្ចុប្បន្នស្ថិតនៅក្នុងភូមិជើងអង ឃុំកណ្ដោលជ្រុំ ស្រុកពញាក្រែក ខេត្តត្បូងឃ្មុំ។ ប្រាសាទនេះមានតួប្រាង្គធំមួយសាងអំពីឥដ្ឋ និងមានកំពែងថ្មបាយក្រៀមព័ទ្ធជុំវិញ។ ខាងក្រៅកំពែងថ្មបាយក្រៀមមានគូទឹកព័ទ្ធ ដោយមានផ្លូវចូលមួយនៅទិសខាងកើតនិងមានទន្លេអុំមួយនៅខាងកើតប្រាសាទ។ ប្រាសាទនេះមានលក្ខណៈពិសេសមួយត្រង់មានស្ថាននាមជាឈ្មោះបុរាណដែលមានតាំងពីជំនាន់នោះមក។ បច្ចុប្បន្នទីនេះមានឈ្មោះថា “ជើងអង” ដែលជាឈ្មោះមានការវិវត្តសូរមកពីពាក្យ “ជេង៑ឱង៑” ក្នុងសិលាចារឹកនេះ។ នៅប្រាសាទនេះមានសិលាចារឹកចំនួនពីរផ្ទាំងនៅលើមេទ្វារជើងត្បូង ដែលចុះលេខ K.99។ កាលជំនាន់លោក ហ្ស៊ក សឺដែស បានពិណ៌នាពីស្ថានភាពសិលាចារឹកនោះថាមានលក្ខណៈល្អ ប៉ុន្ដែបច្ចុប្បន្នសិលាចារឹកនេះមានការខូចខាតខ្លះ ជាពិសេសនៅផ្នែកខាងលើនិងផ្នែកខាងក្រោមនៃសិលាចារឹកទាំងពីរផ្ទាំង។ នៅមេទ្វារខាងត្បូងមានចារអក្សរចំនួន៣៦បន្ទាត់ គឺខ្មែរបុរាណចំនួន៣២បន្ទាត់ និងសំស្ក្រឹតមួយស្លោកមាន២បន្ទាត់ ចំណែកឯពីរបន្ទាត់ទៀតនោះចារជាសំស្ក្រឹតដែរប៉ុន្ដែហាក់ដូចជាការសាកដែកចារប៉ុណ្ណោះ? ចំណែកនៅឯមេទ្វារខាងជើងមានចារឹកអក្សរចំនួន២៧បន្ទាត់ជាភាសាខ្មែរបុរាណ។
សិលាចារឹកនេះធ្លាប់បានសិក្សានិងចុះផ្សាយរួចហើយនាឆ្នាំ១៩៥៤ ដោយលោក ហ្ស៊ក សឺដែស នៅក្នុងសៀវភៅសិលាចារឹកនៃប្រទេសកម្ពុជាក្បាលទី៦។ លោក ហ្វីលីព ជេន្នើរ វិញក៏បានសិក្សាអត្ថបទសិលាចារឹកនេះចុះផ្សាយក្នុងគេហទំព័រ http://sealang.net/ok/corpus.htm ផងដែរ។ ចំណែកសំណៅផ្ដិតសិលាចារឹកនេះចុះលេខ EFEO 111, 112 និង n. 737។ ដោយសារយើងទទួលបានសំណៅផ្ដិតសិលាចារឹកដើមរបស់សាលាបារាំងចុងបូព៌ាប្រទេស និងពិនិត្យឃើញនូវអំណានដែលអាចអានបានផ្សេងពីអ្នកសិក្សាមុនៗ ទើបយើងយកមកសិក្សា និងចុះផ្សាយនៅទីនេះ ដើម្បីជូនជាសេចក្ដីសម្រាយជាភាសាខ្មែរទំនើបជូនសាធារណជនបានជ្រាបផង។
លោក ហ្ស៊ក សឺដែស សរសេរថាលោក អៃម៉ូនីញ៉េរបានផ្ដល់ការវិភាគអត្ថបទសិលាចារឹកនេះ ប៉ុន្ដែការអានកាលបរិច្ឆេទភាន់ច្រឡំ ដោយលោក អៃម៉ូនីញ៉េរថាសិលាចារឹនេះចារឹកនៅ៧៨៤មហាសករាជ(៨៦២គ.ស.) ដែលនាំឱ្យលោកយល់ថាស្ថិតនៅក្នុងរាជ្យព្រះបាទជ័យវម៌្មទី២ទៅវិញ។ តាមពិតសិលាចារឹកនេះមានការបរិច្ឆេទនៅឆ្នាំ៨៤៤មហាសករាជ(៩២២គ.ស.) គឺស្ថិតក្នុងរាជ្យព្រះបាទជ័យវម៌្មទី៤ ដែលជាស្ដេចពង្រីកអំណាចមកភាគខាងជើងនិងខាងកើត ខណៈដែលក្មួយថ្លៃទាំងពីរអង្គ គឺព្រះបាទហស៌វម្មទី១និងឥសានវម៌្មទី២ ជាស្ដេចសោយកំពុងសោយរាជ្យនៅតំបន់អង្គរ។
អក្សរសិលាចារឹកនេះជាអក្សរជ្រៀង(អក្សរដៃ)រាងមូល មានលក្ខណៈខុសប្លែកខ្លះទៅនឹងសិលាចារឹកនៅកោះកេរ ហើយអត្ថបទនេះចារភ្លេចអក្សរជាច្រើនអន្លើ។ ពាក្យធ្លាប់ប្រើជាមួយអក្សរ “វ” បានប្រើជាអក្សរ “ព” វិញ គឺជាលក្ខណៈស្ដែងឱ្យឃើញពីប្រែប្រួលបែបភាសាវិទ្យាមួយ ដែលជាទំនោរមួយនាំប្រែប្រួលមកដល់បច្ចុប្បន្ន។ តួយ៉ាងពាក្យបច្ចុប្បន្នដូចជា “ពណ៌ ពត៌មាន ពិសេស ព្រះ ព្រៃ…” ជាពាក្យវិវត្តមកពីពាក្យ “វណ៌ វត៌មាន វិឞេឝ វ្រះ វ្រៃ…” ដែលប្រើតាំងពីសម័យអង្គរនិងអង្គរ។ យ៉ាងនេះក្ដី នៅសម័យជាមួយគ្នានិងក្រោយមកដែលនៅតំបន់ផ្សេងពីទីនេះ យើងពុំឃើញមានការប្រែប្រួលបែបនេះច្រើនទេ។ ក្រោយមកការប្រែប្រួលនេះ ប្រហែលជាបន្ដរីករាលដាលទៅតំបន់ផ្សេងៗទៀត(?) តាមរយៈអំណាចរបស់ព្រះបាទជ័យវម៌្មទី៤ ដែលក្រុមអ្នករស់នៅទីនេះទំនងជាមានគ្រួសារដែលបម្រើការនៅរាជវាំង ព្រោះតាមសិលាចារឹកស្ដុកកក់ធំទីនេះជាអតីតទីក្រុងឥន្ទ្របុររបស់ព្រះបាទជ័យវម៌្មទី២។
អត្ថបទសិលាចារឹកនៅមេទ្វារខាងត្បូង គឺជាព្រះរាជសាសន៍(ព្រះរាជបញ្ជា)របស់ព្រះបាទជ័យវម៌្មទី៤ ដល់ធូលីជើងព្រះគម្ដែងអញស្រីប្រឹថិវីន្ទ្រវម៌្មឱ្យបន្ទូលព្រះរាជសាសន៍ដល់ម្រតាញស្រីន្រឹបេន្ទ្រវិក្រមជាប្រធានឃ្លាំងថ្នាក់ទី១ ដើម្បីដាក់ឲ្យប្រាសាទព្រះគម្ដែងអញស្រីត្រីភូវនៃកនាថនៅឯជើងអងដែលជាបុណ្យរបស់ឆ្លោញប្រាណ ចូលរួមផ្សំគណជាមួយប្រាសាទព្រះគម្ដែងអញស្រីចាម្បេសូរ។ បន្ទាប់មកជាតង្វាយដល់ប្រាសាទព្រះគម្ដែងស្រីចាម្បេសូរមានគ្រឿងបរិក្ខារផ្សេងៗជារៀងរាល់ឆ្នាំ។ បន្ដមកទៀតគឺជាបញ្ជីឈ្មោះខ្ញុំបម្រើដែលជាជំនូនរបស់ឆ្លោញប្រាណថ្វាយចំពោះព្រះវិស្ណុ ដែលមានតួនាទីជាអ្នកយាមឃ្លាំង មេភូមិ អ្នកធ្វើស្រែ ចុងភៅ អ្នកត្រួតកិច្ចការ អ្នកធ្វើបត្រ អ្នកទុកសម្លៀកវស៌ា គង្វាល អ្នកចាំច្បារជាដើម សរុបមានចំនួន១១៧នាក់។ ជំនូនថ្វាយដល់ព្រាហ្មណ៍មានអ្នកបម្រើប្រុស និងមានគ្រឿងបរិភោគទាំងឡាយផ្សេងៗផង។ ចំពោះផ្នែកសំស្ក្រឹត គឺជាពាក្យផ្ដាសាដល់នរណាដែលលួចយកទ្រព្យសម្បត្តិទាំងឡាយនិងរាជសាសន៍ ឱ្យធ្លាក់នរកដរាបព្រះចន្ទ្រនិងព្រះអាទិត្យនៅតែមាន។
ចំណែកឯអត្ថបទសិលាចារឹកនៅមេទ្វារខាងជើងវិញ គឺបញ្ជីជំនូនរបស់មន្ត្រីមានឋានន្តរនាមជាឆ្លោញ តាញស្ដេង ថ្វាយដល់ប្រាសាទព្រះគម្ដែងអញស្រីត្រីភូវនៃកនាថជើងអងមានអ្នកបម្រើប្រុសស្រីបំពេញតួនាទីជាអ្នកត្រួតការងារ មេភូមិ យាមឃ្លាំង ក្រងផ្កា អ្នករាំភន្និឬអ្នករាំល្ខោនពោល(ល្ខោនខោល)ជាមនុស្សប្រុស អ្នកទុកសម្លៀកវស៌ា អ្នកធ្វើស្រែ អ្នកចាំច្បារ សរុបទាំងអស់មានចំនួន១៣០នាក់។ បន្ទាប់មកជាតង្វាយបូជាមានសណ្ដែក ល្ង រងូ ព្រះសង្វើយ នំជាដើម។
អត្ថបទដើមជាអក្សរខ្មែរទំនើប
មេទ្វារខាងត្បូង
១- //សិទ្ធិស្វស្ដិ//៨៤៤ឝកនុមាន៑ព្រះឝាសនឍូ[[លិ]]វ្រះ
២- បាទឍូ[[លិ]]ជេង៑វ្រះកម្រតេង៑អញ៑ឝ្រីជយវម៌្មទេវតធូលិជេង៑ព្រះ
៣- កម្រតេង៑អញ៑ឝ្រីប្រថិពីណ្ទ្រពម៌្មបន៑ទ្វល៑ព្រះឝាសន
៤- តម្រតាញ៑ឝ្រីន្ឫបេណ្ទ្រវីក្រម្មខោញគ្លាង៑នាឯកបីប្រេព្រះ
៥- កម្រតេង៑អញ៑ឝ្រីត្រិភូវនៃកនាថអាយ៑ជេង៑ឱ[[ង៑]]តបុន្យឆ្លោញ៑ប្រាន
៦- សំគណនុព្រះកំម្រតេងអញ៑ឝ្រីចាម្បេឝ្វរវ្វំជាបិមាន៑វក្រនុបំ
៧- ចាមវ្វំជាបិមាន៑វក្រណុខ្លោញ៑វិឞៃយនុខ្លោញ៑ស្រុណុខ្លោញ៑ភូ
៨- តាឝណុតម្រ្វច៑អម្ឫតកធនទត្តទៅតព្រះកម្រតេងអញ៑ឝ្រិចម្បេ
៩- ឝ្វរព្រះឝាសនាប្រេកកល្បនាឝ្វេតតណ្ទុលឞទ្ខារិកា•ឃ្ឫតអាធក៨•ជ
១០- លឝ្វេតវស្ត្រយុគល២គោឝតសំណុជ្វណ្ទិក៑ព្រះរាជឝ្រិហេមកមណ្ឌលុ១
១១- ងណជ្យង១ នេះស្យង៑តតិកល្បនាទៅតព្រះកម្រតេងអញឝ្រិចាម្បេឝ្វរ
១២- សបឆ្នាំ•ខ្ញុំមណឆ្លោញប្រាណឱ[[យ៑]]តព្រះកម្រតេង៑អញតវិឞ្នុតោណ៌្នោច
១៣- សិកបិត៑ត្រច•សិថ្លេំចាំគ្លាង៑•សិសិទ្ធិវរគ្រាមបាល•សិកំវ្រៅបេក៑ថ្វេស្រេកលុង៑
១៤- កវ្រះ សិកញ្ជោស៑•សិថ្គាប៑[[•]]សិបណ្ឌន៑•សិកំបត៑•សិកំបិត៑•កំបិត៑សោត៑•សិម្ឫត
១៥- មហាណស•សិកំវុត៑មហាណស•សិកំវិសតិង៑•អំរះសិក្រៅ•សិកំបស៑•តៃភាជ•តៃធ
១៦- ម៌្ម•ថ្វេស្រេវ្នេក៑ទ្លាយ•អំរះសិមាណុធម៌្ម•សិបណ្ទល៑•តៃប្រេតតៃមឃ•វ្នេក៑ទ្លាយ៑•អំរះ
១៧- សិជង្វេរ•សិកំវ្រាំ•តៃកណ្ត្រប៑•តែបណ្លស៑•ថ្វេស្រេវ្នេក៑ទ្លាយ៑សោត៑អំរះសិថ្គោត៑•សិកណ៑
១៨- សិប៑•តែវ្រត•តៃកញ្ចុ•ថ្វេស្រេវរុយ៑•អះរះសិកណ៑សុ•សិរត្នទាស•សិថ្គាប៑•សិចណ្ទ្រភា•សិឆ្បោ
១៩- ង៑•សិកណអា•(អ្មេ)លំញញ៑•តៃកណ្ទ្រ្វង៑•ថ្វេស្រេហោង៑•នុស្រេថ្បោង៑ត្យក•អំរះសិវងា•សិអ
២០- ម្ឫត តៃកណ៑ស្រុក•តៃមាលិកា•តៃស្រងេ•ថ្វេស្រេវ្នេក៑ទ្លាយ៑•អរះសិចំហេក៑•
២១- តៃកំប្វ្រត៑•តៃលង្គាយ៑•ថ្វេស្រេជេង៑ទំណប៑•អរះសិកណ៑អណ៑•សិសំអប៑•តៃប្រតិក•
២២- តៃអ្នាយ៑•តៃកវ្រៅ•តៃកំភាត៑•ថ្វេស្រេបាលយា•តៃកន៑រត៑•តៃថ្លេំ•តៃឆ្កេ•ថ្វេសំង្វេយ៑•ត
២៣- ម្រទ្វង៑ចាញ៑•សិថ្គាប៑•សិកណ៑អាស៑•សិឝ្រីសិអម្ឫត•សិធម៌្ម•សិកញច្យស៑•សិតង្កេរ៑•ប្រមះ•
២៤- តៃកណ្ឋី•តៃកន្លោត៑•តៃកំវ្រា•តៃកណ៑សោ•តៃសំអប៑•តៃសុភាទេវ•តៃសំអប៑សោត៑•
២៥- តៃខ្មោ•តៃខ្សាយ៑•តៃរំនោច៑•តៃកប្វ្រត៑•តៃកំបិត៑•តៃទំទិប៑•តៃកណអស៑•តៃកណ៑ហ្យង៑•
២៦- ថ្និង៑តៃកញ្ចាណ៑•តៃខ្នប៑•បត្រការតៃកណ៑ស្យង៑•ទ្មុក្វឞ៌ាតៃសុរភិ•តៃព្រះប្រសាទ•តៃកណសោ•
២៧- តៃប្រាណ•តៃសំឫទ្ធិ•តៃផ្កា•តៃកំបិត៑•គង្វាល៑•សិតង្កេរ•ឆ្មាំឆ្បារ៑•សិសំអប៑•សិកណ៑អក៑•សិផ្តល៑•
២៨- អំរះ•ជន្វេរ៑•តៃកណ្ឋិ•សិថ្គប៑•តៃកណ៑អា•តៃកណ៑ស្រច៑•តៃកំភាក៑•តៃកន្ស•តៃខ្មៅ•សិកណ៑អា•
២៩- សិតង្កុ•តៃសុជាតិ•តៃរត្នឝ្រីយ•តៃកំវះឱយ៑កំបោរ•ផ្សំមអ្នកណ៌្នោច១០០-១០-៧•ជំណ្វណ៑
៣០- វ្រាហ្មណ•សិមុណិទាស•វ្រះឝាសណប្រេយាជមាណកល្បនាមិម្វាយអំរះ•សណ្ដេក៑ជេ១•លិះ៨•ល្ងលិះ
៣១- ៥•រង្វរ៑មាស៑២•តណ្ទុលតជាយជ្ញសប្បថ្ងាថ្លោង៑២•ថុណ៑សណ្ដេកហ្វប៑ជំម្វុលិ•វទិ•វទា•
៣២- ផុរិផុរា•គ្រលេង•តិលមោទ•កំបោ(វ/រ៑)•បរមាណ•ក្ឞិរធមាយ•រាយវក•សំងោរ៑នេះតោណ៌្នោច
៣៣- កល្បិតំយេវិលម្បេយុ ល៌ង៑ឃយេយុឝ្ចឝាសណំ តេយាណ្តិនរកំយា វត្ស្ថិយោច
៣៤- ណ្ទ្រទិវាករៅ៕
៣៥- ជយជាម្វុបតេណ៌្នាថ
៣៦- ជា
មេទ្វារខាងជើង
១- //សិទ្ធិស្វាស្ដិ//ជំន្វ(ន៑ឆ្លោញ៑វិស៑នុតាញ៑ស្ដេង៑បញ៑នុ)តាញស្ដេ(ង៑បិនុ)
២- តាញ៑ស្ដេញ៑រៅវតវ្រះកម្រតេង៑(អញ៑)ឝ្រីត្រិភុវនៃក(នាថអាយ៑)
៣- ជេង៑ឱង៑•សិអំម្ឫទុភាវត្រ្វច៑•សិកំបិ(ង៑•គ្រាមបាល)•សិថ្វស៑ចាំគ្លង៑•សិណ
៤- រាយបេក៑•សិចំហេក៑ចាប៑វ្ងេរ•សិកន្សិប៑មហាណស•សិបវិត្រ•មហាន
៥- ស•សិកញ្ជន•មហានស•តំវេយ៑តៃកំបញ៑(•ចញ៑)សិថ្គប៑•សិកំវាស៑•សិថ្លេំ
៦- សិផ្ឯក៑•ប្រម៑តៃកន៑រៅ•តៃថ្មាស៑រាំ•តៃត្ឯក៑•តៃកំវៃ•តៃឆ្ងប៑•តៃកន៑សំអប៑•ចំ
៧- គ្លាង៑•តៃគន្ធ•តៃរំនោច៑•តៃសអប៑•តៃបន៑ស្វំ•តៃកន៑ស្រច៑•តៃកនសេស៑•តៃ
៨- តៃកន៑តេង៑•តៃកំវ្រៅ•ម៌ាំភន៑និ•សិចាប្ប•សិអង្កាំ•សិកន្ទេង៑•តោង៑សិកន៑អាត៑•ប្រាង្គ
៩- ទាស•ចន្ទ្រវារ•ទ្មុក៑វម៌ា•តៃកំវេត៑•តៃកនអញ៑•តៃធរ•តៃឆ្នេំ•តៃកន៑សោ•តៃក
១០- ន៑សសោ•អំរះសិជីវ•សិកញ្ចេស៑•តៃកន៑សោ•តៃសំកៅ•តៃកញ្ចុ•អំរះសិថ្គោត៑
១១- សិកញ្ចុ•សិអគត៑•តៃកំប្រ្វត៑•តៃឆ្បោង៑•អំរះសិរំនោច•តៃកំប្វ្រត•តៃឧត្បល
១២- តៃបណ្ទន៑•អំរះសិកំបញ៑សិសំអប៑•តៃលង្គាយ•តៃកំបិត៑•តែប្រាណនេះស្យ
១៣- ង៑តថ្វេស្រេបាស៑ទិង៑ទេង៑•អំរះសិកន៑រោ•សិខ្ញុំ•សិកញ្ជ•តៃកញ្ជៃយ៑•តៃក
១៤- ន៑ជន៑•ថ្វេស្រេថ្ប្វោង៑ត្យក៑•អំរះសិខ្លាង៑•តៃកំវៃ•តៃកំវៃសោត៑•ថ្វេស្រេបាស៑ទិង៑ទេង៑
១៥- អំរះ•សិបន៑លស៑•សិបណ្ទន៑•សិកំវៃ•តៃខ្មៅ•ថ្វេស្រេបាលយា•អំរះសិខ្នេត៑•សិកន៑អក៑
១៦- ថ្វេស្រេសមាទិជន•ឆ្មាឆ្បារ៑•សិកំវ្រា•សិកន៑រោ•សិតង្កេរ៑•តៃកញ្ចាន៑•តៃកញ៑ហ្យង៑•
១៧- តទុក៑វ្រវសន•តៃថ្ងេ•តៃធម៌្ម•តៃកន៑សោ•តៃថ្នោស៑•តៃកញ្ជិរ៑អ្មេតៃជ្វិក៑•សិសំ
១៨- វារសិធម៌្ម•សិកន៑(សេំ/លេំ)•អំរះសិមហេន្ទ្រទាស•សិកំវុត៑•សិកំវៃ•សិកំបញ៑•សិអ ម្ឫត•តៃបន្ទន៑
១៩- ថ្វេស្រេថ្បោង៑ត្យក៑•សិកំវ្រោវ•សិចំហេក៑•សិថ្គេ•សិកញ្ជោស៑•សិទំលុះ•សិអ្នាយ•សិថ្កេ•សិក
២០- ន៑ឥ•សិបំនោះ•តៃកន៑អញ៑•តៃឆ្នាង៑•តៃកន្ដេំ•តៃបន៑ស្វំ•តៃកន៑សុ•តៃសំអប៑•តៃកលង៑
២១- តៃកន្លេង៑•តៃកន្សំ•តៃកញ្ចុ•តៃកន៑ត្ឫប៑•តៃថ្ឯក៑•តៃវ្រត•តៃកនស្រច៑•តៃក
២២- ប៑កេប៑•តៃខ្នោប៑•តៃកំវ្រៅ•តៃកំប្វ្រត៑•តៃកន៑ឥន៑•តៃកំបត៑•តៃកម៌្មទយ•តៃអ្នា
២៣- យ•តៃកន្ទេង៑•តៃខ្និរ៑•តៃតវុយ៑•តៃខ្មៅ•តៃសំអប៑•តៃកន្ដេំ•តៃបំនោះ•តៃកំ
២៤- ប្វ្រត៑•តៃឆ្បោង៑•តៃធម៌្ម•តៃកំបិត៑•តៃមន្ទិរ•តៃគង្គា•តៃអន៑ឧ•តៃកំបិត៑•ផ្សំអ្ន
២៥- កតោយ៑ខ្នេត៑១០០-២០-១០•កល្បនាមិម្វាយ៑អំរះ•សន្ដេក៑ជេ១លិះ៨•ល្ងោលិះ៨•
២៦- រង្វរ៑មាស៑៤•វ្រះសំវេយ៑សបថ្វាយ៑រង្កោតជាយជ្ញ•ថ្លោង៑៤•នំថុន៑•សន្ដេកហ្វ
២៧- ប៑វទិ•វទា•គ្រលេង៑•ផុរិ•ផុរា•ធមាយ•កំបៅ•បរមាន•ក្ឞិរ•តិលមោន•
អត្ថបទដើម៖ លោក ហ៊ុន ឈុនតេង
