តាមទំនៀមព្រះពុទ្ធសាសនា ចាប់ពីថ្ងៃ១ រោច ខែអស្សុជ ដល់ថ្ងៃ១៥ កើត ខែកត្តិក លោកកំណត់ទុកមកជា “កឋិនកាល” ពោលគឺគ្រប់អារាមទាំងអស់អាចរៀបចំធ្វើកឋិនទៅតាមពុទ្ធបញ្ញត្តិ និងពុទ្ធានុញ្ញាត។ ក្នុងរយៈកាលនេះ ព្រះករុណាជាអម្ចាស់ជីវិតលើត្បូង ព្រះមហាក្សត្រនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ទ្រង់តែងចេញថតព្រះកឋិនវេរប្រគេនព្រះសង្ឃគង់ចាំព្រះវស្សាតាមវត្តនានាទាំងនៅក្នុងរាជធានី និងនៅតាមបណ្តាខេត្តក្រៅខ្លះ តាមដែលទ្រង់សព្វព្រះរាជហ្ឫទ័យ។ យោងតាមឯកសារព្រះរាជពិធីទ្វាទសមាស ទំនៀមនេះហៅថា “អង្គព្រះកឋិនទានព្រះរាជទ្រព្យ” ហើយព្រះបរមរាជវាំងបានប្រតិបត្តិតាំងពីបុរាណអង្វែងមក ដែលព្រះមហាក្សត្រទ្រង់យាងដង្ហែផ្ទាល់ព្រះអង្គ ឬទ្រង់ចាត់ព្រះរាជតំណាងដង្ហែអង្គព្រះកឋិនទាននោះក៏បាន។
យោងតាមឯកសារ នៅឆ្នាំ១៩៤៧ ព្រះបាទ សម្តេចព្រះនរោត្តម សុរាម្រឹតព្រះមហាកញ្ចនកោដ្ឋ និង សម្តេចព្រះមហាក្សត្រិយានីព្រះស៊ីសុវត្ថិមុនីវង្ស កុសុមនារីរ័តន៍សិរីវឌ្ឍនា ទ្រង់បានថតព្រះកឋិនទានថ្វាយ ព្រះបរមរតនកោដ្ឋ ដែលទ្រង់ព្រះផ្នួសនិងភិក្ខុ៧អង្គ គង់ចាំព្រះវស្សាអស់បីខែនៅព្រះវិហារព្រះកែវមរកត។ កិច្ចសំខាន់ៗក្នុងគ្រានោះ គឺមានការរៀបចំចម្រើនព្រះបរិត្តព្រះកឋិននៅវេលាព្រលប់ លុះព្រឹកឡើងដង្ហែអង្គព្រះឋិនតាមវិថីនានាក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ រួចទើបដង្ហែចូលមកកាន់ព្រះវិហារព្រះកែវមរកត ធ្វើកិច្ចក្រាលគ្រងអង្គព្រះកឋិន។ ក្នុងឱកាសវេរអង្គព្រះកឋិននោះ គេដឹងថានៅវេលាយប់ ព្រះបរមរតនកោដ្ឋ ទ្រង់ថ្វាយព្រះសទ្ធម្មទេសនាចំពោះសម្តេចព្រះបរមរាជបិតា សម្តេចព្រះបរមរាជននីនាថ និងព្រះរាជទានដល់ពុទ្ធបរិស័ទ ទាំងព្រះសង្ឃ ទាំងគ្រហស្ថ ទាំងគណៈរដ្ឋមន្រ្តី ព្រមទាំងអស់អ្នករាជការទាំងឡាយរហូតដល់វេលាម៉ោង១០យប់។
ព្រះឆាយាលក្ខណ៍ព្រះបរមរតនកោដ្ឋ កាលទ្រង់ព្រះផ្នួស និងប្រទានព្រះធម្មទេសនាក្នុងឱកាសអង្គព្រះកឋិនដង្ហែចូលព្រះវិហារព្រះកែវមរកត (?)
(រូបថត៖ បញ្ជីបណ្តោះអាសន្ននៃសាស្រ្តាស្លឹករឹតខ្មែរ ភាគ១)
ដោយឡែកបើសង្កេតនៅក្នុងរាជ្យ ព្រះករុណា ព្រះបាទសម្តេច ព្រះបរមនាថ នរោត្តម សីហមុនី ព្រះមហាក្សត្រនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ទំនៀមដង្ហែអង្គព្រះកឋិនទាននៅតែបន្តតាមលំអាន ហើយតែងដង្ហែទៅកាន់អារាមនានាក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ និងតាមបណ្តាខេត្ត។ ទំនៀមនេះ តែងរៀបចំព្រះរាជពិធីចម្រើនព្រះបរិត្តអង្គព្រះកឋិននៅប្រាសាទព្រះទីនាំងទេវាវិនិច្ឆ័យ ដោយមានព្រះរាជវត្តមានព្រះករុណាជាអម្ចាស់ជីវិតតម្កល់លើត្បូង សម្តេចព្រះមហាក្សត្រីព្រះវរមាតាជាតិខ្មែរ ព្រះញាតិវង្សានុវង្ស ថ្នាក់ដឹកនាំ និងមន្រ្តីរាជការចូលចាប់មគ្គផលតាមព្រះរាជសទ្ធា និងសទ្ធា ដោយអារធនានិមន្តព្រះសង្ឃបំពេញកិច្ចស្វាយធ្យាយព្រះបរិត្តអង្គកឋិនទាន វេរអង្គព្រះកឋិន និងស្វាធ្យាយពុទ្ធជ័យមង្គល។
ព្រះរាជពិធីចម្រើនព្រះបរិត្តអង្គព្រះកឋិនទានព្រះរាជទ្រព្យនៅប្រាសាទព្រះទីនាំងទេវានិច្ឆ័យ
ឆ្នាំ២០១៧ (ប្រភព៖ www.norodomsihamoni.org)
ព្រះរាជពិធីចម្រើនព្រះបរិត្តអង្គព្រះកឋិនទានព្រះរាជទ្រព្យនៅប្រាសាទព្រះទីនាំងទេវានិច្ឆ័យ
ឆ្នាំ២០១៧ (ប្រភព៖ www.norodomsihamoni.org)
ចំពោះរណ្តាប់អង្គព្រះកឋិនជាទូទៅ មាន៣ប្រភេទគឺ ទី១ រណ្តាប់អង្គព្រះកឋិន១សម្រាប់ ប្រគេនព្រះថេរ១ព្រះអង្គដែលក្រាលគ្រងមានដូចជា ចីវរ១ត្រៃ គឺស្បង់ ចីវរ សង្ឃាដី អង្ស័ក វត្ថពន្ធ ព្រមទាំងបរិក្ខាមានបាត្រ ផ្លិត កំសៀវ ចានស្រាក់ ចាន ស្លាបព្រា កន្ទេល ខ្នើយ តែ ស្ករ ទៀន ធូប។ល។ ទី២ រណ្តាប់ញត្តិ២សម្រាប់ ប្រគេនព្រះថេរ២ ព្រះអង្គដែលសូត្រញត្តិមានដូចជា ចីវរ១លៀង គឺស្បង់១ ចីវរ១ និងបរិក្ខាផ្សេង ដោយលើកលែងតែបាត្រ។ ទី៣ រណ្តាប់បរិក្ខា គឺស្បង់ជាច្រើន សម្រាប់ប្រគេនភិក្ខុជាបរិស័ទដែលគង់ក្នុងវត្តនោះ ១ព្រះអង្គ មានស្បង់១ និងសំពត់សាដកជាច្រើនទៀតសម្រាប់សាមណេរ (រូបលេខ៦)។ បន្ទាប់ពីវេរប្រគេន និងចាត់ព្រះរាជតំណាងរួចហើយ រណ្តាប់ និងទេយ្យវត្ថុទាំងអស់នេះ តែងរៀបចំយ៉ាងផ្ចិតផ្ចង់តម្កល់លើព្រះទីនាំងរាជរថ ដើម្បីត្រៀមដង្ហែទៅកាន់ទីអារាម ដែលព្រះមហាក្សត្រទ្រង់មានព្រះរាជសទ្ធាថ្វាយអង្គព្រះកឋិនព្រះរាជទ្រព្យ នៅព្រឹកបន្ទាប់។
ចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០០៦ មកអង្គព្រះកឋិនទានព្រះរាជទ្រព្យ បានដង្ហែទៅកាន់វត្តជាច្រើនដូចជា វត្តសាមគ្គីរាជរ៉ារាម ឃុំរកាធំ ស្រុកច្បារមន ខេត្តកំពង់ស្ពឺ (ឆ្នាំ២០០៦)។ វត្តវង្សារាម ឃុំផ្លូវទូក ស្រុកកំពង់លែង ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង (ឆ្នាំ២០០៨)។ វត្តស្វាយពពែ ស្ថិតក្នុងសង្កាត់ទន្លេបាសាក់ ខណ្ឌចំការមន (ឆ្នាំ២០០៩) និងវត្តបទុមវតីរាជវរារាម រាជធានីភ្នំពេញ (ឆ្នាំ២០១០)។ វត្តមាតិការាម ឃុំរាធរ ស្រុកព្រះសេ្តច ខេត្តព្រៃវែង (ឆ្នាំ២០១៣)។ វត្តព្រះឥន្ទកោសី សង្កាត់ស្វាយតឿ ក្រុងស្វាយវៀង ខេត្តស្វាយរៀង (ឆ្នាំ២០១៤)។ វត្តមាតិការាម ឃុំអញ្ចាញរូង ស្រុកបរិបូណ៌ ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង (ឆ្នាំ២០១៥)។ វត្តស្វាយពពែ រាជធានីភ្នំពេញ (ឆ្នាំ២០១៦)។ វត្តកុលម្ពវ័ន (ហៅវត្តតាកុល) ឃុំពានី ស្រុកកំពង់ត្រឡាច ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង (ឆ្នាំ២០១៧)។ វត្តទង់ជាតិខេមរារាម ឃុំក្រាំងស្នាយ ស្រុកឈូក ខេត្តកំពត (ឆ្នាំ២០១៨)។ វត្តព្រះពុទ្ធមានសិរី ឃុំដំបូករូង ស្រុកភ្នំស្រួច ខេត្តកំពង់ស្ពឺ (ឆ្នាំ២០១៩)។ វត្តតេះធម្មជាតារាម ឃុំក្រង់តេះ ស្រុកពេជ្រាដា ខេត្តមណ្ឌលគិរី (ឆ្នាំ២០២០)។ វត្តគំរាបរុក្ខារាម ឃុំត្រពាំងចាន់ ស្រុកបរិបូរណ៍ ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង (ឆ្នាំ២០២១) និងវត្តស្វាយពពែ ស្ថិតក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ (ឆ្នាំ២០២២)។
ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយ បើរំឭកឡើងវិញអំពីហេតុនាំឱ្យកើតទំនៀមកឋិន គេចាំថា នៅសម័យពុទ្ធកាលមានភិក្ខុ៣០អង្គ និមន្តទៅថ្វាយបង្គំព្រះសម្ពុទ្ធនៅវត្តជេតពន។ គាប់ជួនរដូវស្សាមកដល់ ភិក្ខុទាំងនោះក៏ផ្អាកដំណើរ ហើយគង់ចាំព្រះវស្សាតាមវិន័យបញ្ញត្តិបីខែ។ លុះបវារណាចេញព្រះវស្សារួច ក៏បន្តដំណើរដោយផ្លូវដ៏សែនឆ្ងាយ លំបាកក្រៃ មានភ្លៀងបែកភក់ល្បាប់ផង ទទឹកប្រឡាក់ដិតដាមត្រៃចីវរដោយប្រការផ្សេងៗ ព្រមទាំងនឿយហត់ទ្រុឌទ្រោមកាយ ទម្រាំបានគាល់ព្រះសម្ពុទ្ធ។ ព្រះដ៏មានព្រះភាគជាអគ្គបុគ្គល យល់ភិក្ខុទាំង៣០អង្គមានត្រៃចីវរសៅហ្មងដូច្នោះ ទ្រង់ក៏អនុញ្ញាតកឋិនត្ថារវិនយកម្ម ពោលគឺអនុញ្ញាតឱ្យភិក្ខុដែលបាននៅចាំព្រះវស្សារួចហើយក្រាលកឋិនបាន។ អំពីនោះមកមាននាងវិសាខាជាដើម គឺជាអ្នកមានសេចក្តីជ្រះថ្លាដង្ហែកឋិនវេរប្រគេនព្រះសង្ឃតាមពុទ្ធានុញ្ញាត។
នាងវិសាខាដង្ហែកឋិនវេរប្រគេព្រះសង្ឃតាមពុទ្ធានុញ្ញាត (គំនូរវត្តសុវណ្ណសាគរ, ខេត្តកណ្តាល)
ជារួមមក អង្គកឋិនទានព្រះរាជទ្រព្យ គឺជាព្រះរាជពិធីមួយយ៉ាងសំខាន់ ដែលព្រះមហាក្សត្រតែងប្រតិបត្តិតាំងពីអង្វែងមក។ ព្រះរាជសកម្មភាពនេះ ស្តែងឱ្យឃើញពីព្រះរាជសទ្ធា និងការយកព្រះរាជហ្ឫទ័យទុកដាក់ចំពោះព្រះពុទ្ធសាសនា ជាពិសេសគឺការទំនុកបម្រុងដល់ទីអារាមខ្វះខាតនៅតាមបណ្តាខេត្ត៕
អត្ថបទដោយ៖ ហៀន សុវណ្ណមរកត
