“ត្រុដិ” ជាពាក្យសំស្រ្កឹតដែលក្លាយមកពីពាក្យ “ត្រស្តិ” មានន័យថា “ដំណើរកាត់, ការផ្តាច់”។ សង្គមខ្មែរចាត់ទុកត្រុដិ គឺជាល្បែងរបាំដែលអ្នកស្រុកតែងលេងក្នុងរដូវចូលឆ្នាំ ពោលគឺក្នុងន័យផ្តាច់ឆ្នាំចាស់ចូលឆ្នាំថ្មី។ បើតាមចំណាំ អ្នករាំត្រុដិ គឺជាក្រុមមនុស្សស្រីប្រុសតែងខ្លួនជា ព្រាន ព្រាយ យក្ស ទន្សោង និងប្រើសជាដើម ហើយអ្នកស្រាវជ្រាវយល់ថារបាំនេះមានដើមកំណើតក្នុងខេត្តភាគខាងជើង។ បច្ចុប្បន្នរបាំត្រុដិហាក់ក្លាយជាទម្រង់សិល្បៈទស្សនីយភាព ដែលគេស្គាល់ទូទៅថាជារបាំសម្រាប់សម្តែង បណ្តេញឧបទ្រព្យចង្រៃ និងរៃអង្គាសប្រាក់យកមកកសាង និងជួសជុលសមិទ្ធិក្នុងសហគមន៍ ជាពិសេសនៅតាមវត្តអារាម។ បច្ចុប្បន្ន គេសង្កេតឃើញនៅតាមបណ្តាក្រសួង មន្ទីរ និងក្រុមហ៊ុននានា តែងរៀបចំទទួលក្រុមរបាំត្រុដិមកសម្តែងក្នុងរដូវចូលឆ្នាំ។
បើផ្អែកតាមឯកសារប្រពៃណីខ្មែរ ប្រមូលចងក្រងដោយក្រុមជំនុំទំនៀមទម្លាប់ខ្មែរក្នុងរវាងពាក់កណ្តាលសតវត្សរ៍ទី២០រៀបរាប់ថា “ត្រុដិជាល្បែងលេងក្នុងរដូវចូលឆ្នាំ ច្រើនមានតែក្នុងខេត្តសៀមរាប ហើយមានចាស់ស្រុកម្នាក់ជាមេដឹកនាំកូនត្រុដិឱ្យលេង។ ជិតដល់រដូវចូលឆ្នាំ ចាស់ស្រុកនោះដាស់តឿនកូនស្រុកឱ្យធ្វើកញ្ឆា ធ្វើមុខយក្ស ធ្វើប្រើស ធ្វើកាំភ្លើង ធ្វើដងសន្ទូច ធ្វើក្រចកម្រាមដៃ រកទិញឬធ្វើស្គរ ប៉ី (វង់ខ្លះមានទ្រផង) ហើយត្រូវមានអ្នកច្រៀងដែលមានសំឡេងពីរោះ មានទាំងអ្នកស្ពាយសំពាយផង ព្រោះល្បែងនេះលេងសូមមាសប្រាក់ សំពត់សៅអាវស្បៃ អំបោះ…បានរបស់ទាំងនោះមកឱ្យពួកអ្នកសំពាយ ស្ពាយតាមរហូតអស់រដូវចូលឆ្នាំ ទើបព្រមគ្នាយកទៅប្រគេនលោកសង្ឃ ហើយសូមសំណែនសំណល់មកចែកគ្នាគិតជាថ្លៃនឿយហត់។ ឯគ្រឿងប្រដាប់លេង ក៏រួបរួមគ្នាទុកក្នុងវត្ត ឬយកទៅទុកឯផ្ទះតាមម្ចាស់របស់រៀងៗខ្លួនក៏មាន ដល់ពេលចូលឆ្នាំថ្មី ក៏យករបស់ទាំងនោះមកលេងទៀត។ បើមានរបស់ឯណាបាក់បែក ក៏ជួសជុល ឬធ្វើឡើងជាថ្មី លេងទៅតាមលំអានដើម។ វង់ខ្លះលេងរហូតពីខែចេត្រ ដល់ពិសាខក៏ឋមាន”។
(ប្រភព៖ ?)
ដោយឡែក បើលើកយកប្រវត្តិត្រុដិតាមសម្តីអ្នកភូមិគោកក្រសាំង(?) ចុះផ្សាយក្នុងឯកសារខាងលើដដែលថា “ត្រុដិមានតាំងពីព្រះអង្គចូលទៅទ្រង់ផ្នួស ព្រះអង្គយកត្រុដិនេះដង្ហែចូលបួស សម្រាប់ជាមគ្គុទេសក៍នាំមុខ ទទួលហែព្រះអង្គទៅដល់ព្រៃកំសាន មានមារតំណែងខ្លួនធ្វើជាប្រើសមកផ្ចាញ់ព្រះអង្គ បានងោះទាំងពីរបាញ់ប្រើសនោះស្លាប់ទៅ ក៏ក្តៅក្រហាយដល់ព្រះឥន្រ្ទទេវតា លោកបង្អុរភ្លៀងមក ព្រះអង្គក៏បានទៅបួស”។ ទោះបីយ៉ាងណាក្តី ក្នុងខ្លឹមសាររៀបរាប់ខាងលើ នាំឱ្យយើងមើលឃើញថាត្រុដិពាក់ព័ន្ធនឹងជំនឿលើធម្មជាតិ សត្វ និងទឹកភ្លៀងសម្រាប់ឆ្នាំខាងមុខ។ មិនតែប៉ុណ្ណោះ ចំពោះការរៀបរាប់ឧបករណ៍សម្តែង និងគ្រឿងភ្លេងក៏ឃើញប្រែប្រួលតាមក្រុម តាមភូមិស្រុកដែរ។ ចំណែកឯការភ្ជាប់សាច់រឿងទៅនឹងព្រះសម្មាសមុទ្ធ គឺជារឿងធម្មតាក្នុងព្រេងនិទានខ្មែរ ដែលគេតែងសង្កេតឃើញមកជាហូរហែ។ សូមបញ្ជាក់ថា ចំពោះអ្នកស្រុកសៀមរាប និងតំបន់ខ្លះទៀតតែងលេងត្រុដិម្យ៉ាងទៀតហៅថា “ត្រុដិនាងម៉េវ” ពេលស្រុកភូមិរាំងស្ងួតពុំមានភ្លៀងធ្លាក់។
ចំពោះទំនុកចម្រៀងរាំត្រុដិ គេសង្កេតឃើញមានសេចក្តីមិនដូចគ្នាឡើយ ពោលគឺប្រែប្រួលតាមការនិយមនៃវង់ត្រុដិនីមួយៗ ទំនុកខ្លះគេអាចបង្កើតភ្លាមៗតាមហេតុការណ៍ជាក់ស្តែង។ ប៉ុន្តែជារួមទំនុកច្រៀងទាំងនោះហាក់ដូចជារៀបរាប់ទិដ្ឋភាពក្រុមអ្នករាំត្រុដិ ដើរដាច់សង្វែងកណ្តាលថ្ងៃក្តៅ មានរទេះ មានគោ… ចូលមកសុំរាំមុខផ្ទះអ្នកស្រុក ដើម្បីឱ្យគេដាក់ទានរបស់របរផ្សេងៗ រួចហើយឱ្យពរជ័យគេជាការតបស្នង។ ខាងក្រោមនេះជាទំនុកច្រៀងក្រុមត្រុដិបាត់ដំបងគឺ៖
-ត្រុដិយើងដល់ហើយដល់ជើងរបង រទេះដល់ផងខ្សែរងចង្រ្កង់ ឱណានាងណាខ្សែចងចង្រ្កង់។
-កញ្ឆារបងបែក បងហែកហាលថ្ងៃ កញ្ឆាចង្រៃបានអ្វីលៅគិន ឱណានាងណា បានអ្វីលៅគិន។
-អាដែងកនយើងឯងមើលអី្វនុះ ឃើញសសំព្រុស ដូចជាក្រមុំ។ ឱណា…
-ដឹងដៃអ្នករហាល ធ្វើស្រែឥតដាល បានស្រូវបីការុង បើនាងមិនជឿទៅមើលឯក្នុង បានស្រូវបីការុងស៊ីផងលក់ផង។ ឱណា…
-ដៃអ្នកស្រុកភាស ស៊ីតែសម្លជាស ជុំអាចម៌ចេញខ្លាញ់។ ឱណា…
-ដឹងដៃអ្នកប្រដាក កាត់សក់សាកញ៉ាក ធ្វើដង្ខៅលេងស្រី។ ឱណា…
-រមាំងនាងអើយវារាំងគន្លង វាដេញជល់បងវាកងកន្ទុយ។ ឱណា…
-សន្ទូចបងមួយពង់វង់ត្រឡោក បង្កៃលើគោកកន្ជនភ្លាត់ភ្លៅ។ ឱណា…
-សន្ទូចបងដាច់ បងលុយទៅចង ក្រពតខាំបងខាំដាច់ខ្នងជើង. ឱណា…
-ផ្ទះធំឈ្នៀងហាប់ ក្រមុំច្រើនកប នៅកៀនជញ្ជាំង។ ឱណា…
-ផ្ទះធំរោងដោល ម្ចាស់គេរត់ចោល ធុំក្លិនស្រាខ្លាំង។ ឱណា…
-អាទង់កន់ឆែត នៅអែបកៀនទឹក យកមកក្មាតផឹក ក្មាតរាំឱ្យមើល។ បើផ្អែកតាមសេចក្តីសង្កេតទំនៀមរាំត្រុដិរបស់អ្នកស្រុកក្នុងខេត្តឧត្តរមានជ័យ ដែលជាខេត្តភាគខាងជើងដែរ គេឃើញច្បាស់ថា ខ្លឹមសារចម្រៀងត្រុដិនោះមានចំណុចស្រដៀងគ្នានឹងអ្នកស្រុកបាត់ដំបងដោយអន្លើៗ។ ចំពោះអត្ថន័យធំនៃការលេងត្រុដិ អ្នកស្រាវជ្រាវយល់ថា លេងក្នុងន័យសុំទឹកភ្លៀង ហើយសូម្បីតែតួអង្គដង្ខៅដើរនាំត្រុដិនោះ ខ្លះហៅថាមេភ្លៀង ឬមេនាគ។ លើសពីនេះ ការដែលម្ចាស់ផ្ទះជះទឹកដាក់ក្រុមត្រុដិក៏សុទ្ធតែជាការឧបកិច្ចសូមឱ្យភ្លៀងធ្លាក់មកនៅខែពិសាខខាងមុខ។ មិនតែប៉ុណ្ណោះចំពោះការបាញ់សម្លាប់ប្រើសដែលជាចំណុចធំបង្អស់នៃល្បែងត្រុដិ គេយល់ថា “និមិត្តរូប” នៃការបញ្ចៀសភាពរាំងស្ងួត។ សូមបញ្ជាក់ដែរថា នៅតាមតំបន់ខ្លះក្រោយសម្តែងដល់ត្រង់ឈុតបាញ់ប្រើសងាប់ហើយ គេតែងប្រោះទឹកដាក់ប្រើសនោះ ហើយខ្លះថែមទាំង និមន្តព្រះសង្ឃប្រោះទឹកផងក៏មាន។ ដោយយល់ពីអត្ថន័យ និងខ្លឹមសារជាទំនៀមដូចរៀបរាប់មកខាងលើ គេសម្គាល់ឃើញក្រសួង មន្ទីរ សាលារៀន និងក្រុមហ៊ុនតូចធំកាន់តែនិយមគាំទ្ររបាំត្រុដិ រាំក្នុងរដូវចូលឆ្នាំថ្មីកាន់តែផុសផុលឡើងពីមួយឆ្នាំទៅមួយឆ្នាំ។
សង្ខេបសេចក្តីមក របាំត្រុដិដែលអ្នកស្រុកភាគខាងជើងតែងលេងក្នុងរដូវចូលឆ្នាំ គឺមានអត្ថន័យធំពាក់ព័ន្ធនឹងជំនឿលើទឹកភ្លៀងសម្រាប់ឆ្នាំថ្មី។ ចំណែកឯរបាំត្រុដិដែលគេតែងសង្កេតឃើញសម្តែងតាមទីសាធារណៈនានា ហាក់មានលក្ខណៈជាសិល្បៈទស្សនីយភាព សម្តែងក្នុងន័យអបអរសាទរឆ្នាំថ្មី និងក្នុងជំនឿបណ្តេញឧបទ្រពចង្រៃផ្សេងៗ ទន្ទឹមនឹងការបង្ហាញឱ្យឃើញពីការគាំទ្រសិល្បៈប្រពៃណីផងដែរ៕
អត្ថបទដោយ៖ ហៀន សុវណ្ណមរកត
