អ្នកស្រុករស់នៅជិតជើងភ្នំបាសិទ្ធ តែងរៀបចំប្រារព្ធពិធីជាទំនៀមយ៉ាងអធិកអធមមួយឆ្នាំម្តងហៅថា “ឡើងអ្នកតាព្រីងក្អែក” ឬ “ហែអ្នកតាព្រីងក្អែក”។ ពិធីនេះគេធ្វើនៅថ្ងៃ៤កើត ដល់ថ្ងៃ៥កើត ខែជេស្ឋ (ឆ្នាំនេះត្រូវនឹងថ្ងៃទី២៣-២៤ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០២៣) នៅលើទួលបុរាណមួយហៅថា “ទួលអ្នកតាព្រីងក្អែក” ឬ “អ្នកតាគហេ”។ ចាស់ទុំខ្លះបញ្ជាក់ថាមុនស្រុកកើតសង្រ្គាម ក្នុងថ្ងៃទី១នៃថ្ងៃឡើងលោកតា(អ្នកតា) តែងមានកិច្ចទេសនាគ្រែបីរហូតដល់ថ្ងៃលិច។ បន្ទាប់មក ថ្វាយល្បែងរបាំដល់លោកតា រហូតព្រឹកឡើងប្រគេនចង្ហាន់ព្រះសង្ឃ ដង្ហែលោកតា ប្រណាំងសេះ គោ ក្របីជាកិច្ចបញ្ចប់។ ប៉ុន្តែបច្ចុប្បន្ន ទំនៀមសង្ខេបខ្លីតាមការស្រុះស្រួលមូលមាត់របស់អ្នកភូមិមកត្រឹមតែពូនភ្នំខ្សាច់ សូត្រមន្ត ថ្វាយល្បែងរបាំ ប្រគេនចង្ហាន់ ដង្ហែលោកតា និងប្រណាំងសេះប៉ុណ្ណោះ។
ដូចបានបញ្ជាក់ខាងលើ “ព្រីងក្អែក” គឺជាឈ្មោះអ្នកតាដ៏ល្បីមួយកន្លែងស្ថិតនៅក្បែរជើងភ្នំបាសិទ្ធ។ ដើមឡើយអ្នកតានេះឈ្មោះ “អ្នកតាគហេ” ដែលអ្នកស្រុកនិទានថាជាបុព្វបុរសក្នុងរឿងបក្សីចាំក្រុង។ ប៉ុន្តែដោយសារខ្ទមអ្នកតាតាំងនៅក្រោមដើមព្រីងក្អែកធំមួយ (អ្នកខ្លះថាដើមនោះជាព្រីងបាយ, ខ្លះថាព្រីងដោះក្របី) ទើបគេហៅជាប់មករហូតថា “អ្នកតាព្រីងក្អែក”។ ចំពោះរឿងបក្សីចាំក្រុងនោះ អ្នកស្រុកខ្លះនៅចងចាំបានថា កាលពីព្រេងនាយមានស្តេចមួយអង្គ ប្រើឱ្យហោរទស្សន៍ទាយជោគជតារាសីរបស់ខ្លួនដឹងថានឹងមានអ្នកដណ្តើមរាជ្យ។ ស្តេចអង្គនោះប្រើគេឱ្យគេតាមរក រហូតឃើញកុមារម្នាក់កើតមកមានរូបកងចក្រលើបាតដៃ យល់ថាជាអនាគតអ្នកដណ្តើមរាជ្យរបស់ខ្លួន ក៏ឱ្យគេតាមសម្លាប់។ ប៉ុន្តែដោយបុណ្យបារមី បានតាម្នាក់ឈ្មោះគហេ ពរកុមារនោះរត់គេចគ្រប់ច្រកល្ហករហូតមកដល់ភ្នំបាសិទ្ធ យកកុមារនោះទៅទុកក្នុងរូងភ្នំ ហើយតាគហេក៏ដើរឈានថយក្រោយ ដើម្បីបង្វែងដានរហូតមកដល់ទីទួលសព្វថ្ងៃដែលគេហៅថា “ទួលអ្នកតាព្រីងក្អែក” ឬ “ទួលអ្នកតាគហេ”។ តាំងពីដើមមក គេដឹងថាអ្នកតាព្រីងក្អែកពុំដែលមានរូបស្នង ឬមានកិច្ចបញ្ចូលរូបឡើយ ពោលគឺក្រោយមកមានតែរូបសំណាកមួយសាងពីស៊ីម៉ងត៍ តម្កល់ក្នុងខ្ទមក្រោមដើមព្រីងប៉ុណ្ណោះ (ខាងមុខខ្ទមមានដើមពោធិធំមួយ)។ រូបសំណាកនេះ គេសាងឡើងមានមុខមាំ មានពុកមាត់ ពុកចង្កា ចិញ្ចើមក្រាស់ អង្គុយពែនភ្នែន ដៃឆ្វេងដាក់លើក្បាលជង្គង់ ដៃស្តាំកាន់ដំបង ហើយមានសម្លៀកបំពាក់ពណ៌ខ្មៅ។ បន្ថែមពីលើនោះ គេយកក្រណាត់ក្រហមមកដណ្តប់ថ្វាយ បង់ក និងជួតក្បាល។ លើសពីនេះនៅក្នុងខ្ទមដែលទើបសង់ថ្មី(ឆ្នាំ២០១៨) គេឃើញដាក់តម្កល់ចម្លាក់ស៊ីម៉ងត៍បែកបាក់មួយ និងរូបសំណាកផ្សេងៗជាច្រើនតៀត។ នៅខាងមុខរូបសំណាកទាំងនោះ គេតម្កល់រូបមាន់គកមួយគូធ្វើពីស៊ីម៉ងត៍ ហើយនៅខាងក្រៅខ្ទមមានតម្កល់មាន់គកស៊ីម៉ងត៍មួយគូទៀត នៅអមសងខាង។ រីឯដើមព្រីងខាងក្រោយខ្ទមនោះ គេបានកាត់មែកធំដែលទោរលើខ្ទម ឆ្លាក់ជារូបសំណាកមួយចេញពីមែកនោះ ជាប់នឹងដើម ជារូបភេទប្រុសស្លៀកក្បិន លែងខ្លួនទទេ ដៃស្តាំលីដំបង។ អ្នកស្រុកពន្យល់ថា រូបនេះក៏ជារូបសំណាកអ្នកតាព្រីងក្អែក ហើយនៅជាប់ខ្ទមអ្នកតាគេសង់សាលាបុណ្យមួយខ្នងដែរ។
ជាទូទៅ តាមទំនៀមឡើងអ្នកតាព្រីងក្អែក ក្នុងថ្ងៃទី១ គេតែងរៀបចំកាច់បាយសីមួយគូថ្វាយអ្នកតា និងមួយគូទៀតថ្វាយព្រះពុទ្ធរូបក្នុងសាលាបុណ្យ។ ទន្ទឹមនឹងនេះ គេមានរៀបចំធ្វើសង្ឃឹកពីដើមចេកសម្រាប់ដាក់សំណែន ព្រមទាំងពូនភ្នំខ្សាច់ជុំវិញខ្ទមអ្នកតាផង។ បន្ទាប់មក ក្នុងវេលាម៉ោងប្រហែល៤ល្ងាច គេនិមន្តព្រះសង្ឃចម្រើនព្រះបរិត្ត (ពុំមានកិច្ចសម្តែងធម្មទេសនាទេ) រួចទើបអញ្ជើញកូនល្ខោនមកច្រៀងថ្វាយមុខខ្ទមអ្នកតាតាមទំនៀម។ កិច្ចរាំថ្វាយនេះអ្នកស្រុកពន្យល់ថា ដ្បិតលោកតាព្រីងក្អែកចូលចិត្តសិល្បៈល្បែងរបាំ ហេតុនេះត្រូវតែរកវង់សិល្បៈណាមួយមកសម្តែងក្នុងពិធីបុណ្យប្រចាំឆ្នាំជានិច្ច ពុំដែលខកខានឡើយ។ ដូច្នេះគ្រប់ក្រុមសិល្បៈដែលមកសម្តែងកំដរបុណ្យនេះត្រូវតែមកច្រៀងរាំថ្វាយនៅមុខខ្ទមអ្នកតាជាមុនសិន។ បើតាមការរៀបរាប់របស់អ្នកភូមិខ្លះនៅចាំបានថា វង់សិល្បៈផ្សេងៗដែលធ្លាប់មកសម្តែងក្នុងពិធីឡើងអ្នកតាព្រីងក្អែកកន្លងមកមានដូចជា អាយ៉ៃស្មៀនម៉ាញ យីកេតាឃី យីកេខេត្តតាកែវ ល្ខោនខេត្តកំពង់ចាម និងវង់សិល្បៈផ្សេងៗទៀតដែលពុំចាំឈ្មោះ។
ថ្ងៃទី២ នៅវេលាព្រឹក បន្ទាប់ពីធ្វើកិច្ចប្រគេនចង្ហាន់ព្រះសង្ឃរួច គេធ្វើកិច្ចដ៏សំខាន់មួយហៅថា “ហែអ្នកតា”។ កិច្ចនេះអធិកអធមក្រៃលែង ដ្បិតអ្នកភូមិ (ជាពិសេសយុវជន) នាំគ្នាយកធ្យូងគូរមុខ លាបខ្លួនឱ្យខ្មៅ ស្លៀកពាក់តុបតែងខ្លួនជាតួអង្គផ្សេងៗ ខ្លះស្លៀកពាក់ដូចជាឥសី ឬស្តេច អាមាត្រ ឫអ្នកខ្លះធ្វើដូចត្លុក យក្ស អ្នកគុន ឬស្លៀកបាក់ខោអាវរហែកច្រើនបែបច្រើនយ៉ាងតាមចិត្តចង់ ពុំមានអ្នកណាបង្គាប់បញ្ជា ឬរៀបចំកំណត់តួអង្គទេ… ដោយអ្នកខ្លះមានកាន់ដំបង ដាវ កាំបិត… ព្រមទាំងមានភ្លេង មានស្គរឆៃយ៉ាំគគ្រឹកគគ្រេង ដង្ហែតាមភូមិចូលមកទួលអ្នកតាព្រីងក្អែក។ តួអង្គទាំងនោះហាក់ដូចជាពុំមានអ្នកណាពន្យល់ច្បាស់លាស់ជាតួអង្គអ្វីឱ្យប្រាកដឡើយ អ្នកខ្លះថាជាពួកមនុស្សព្រៃ ពួកអ្នកលេង ពួកព្រាយ ឬខ្មោចជាដើម។ ក្នុងក្បួនដង្ហែតាមភូមិ (ចម្ងាយផ្លូវប្រហែលជិត២គីឡូម៉ែត្រ) ក្រុមមនុស្សតុបតែងខ្លួនខាងលើនោះ ច្រើនដើរក្រោយអ្នកសែងសង្ឃឹក ហើយធ្វើអាការៈដូចជាកាចបន្លាចគេឯងផង ជាពិសេសគឺបន្លាចក្មេងៗ។ ទន្ទឹមនឹងនេះ អ្នកភូមិតាមផ្ទះខ្លះក៏ចូលជាប្រាក់ទៅក្នុងក្បួនដង្ហែ ឬអ្នកខ្លះមានសំណែនស្រូវ អង្ករ ពោត សណ្តែក ល្ង ខ្ចប់ដាក់ចូលក្នុងសង្ឃឹក។ បន្ទាប់ពីដង្ហែមកដល់ទួលអ្នកតា គេនាំគ្នាហែជុំវិញខ្ទមអ្នកតាបីជុំ។ ពេលនោះ អ្នកតុបតែងខ្លួនជាអ្នកគុនក៏សម្តែងធ្វើជាវាយតប់ប្រយុទ្ធគ្នាខ្លះផង អ្នកខ្លះស្រែកធ្វើជាសំឡេងចេកចាចពុំដឹងភាសាអ្វីឱ្យប្រាកដផង។ល។ ប៉ុន្តែចំពោះសង្ឃឹក គេដង្ហែយកទៅចោលឆ្ងាយតាមទិសដែលលោកអាចារ្យចង្អុល។
លុះចប់កិច្ចដង្ហែអ្នកតា តាមទម្លាប់គេតែងរៀបចំប្រណាំងសេះ។ អ្នកភូមិនិទានថា កាលស្រុកសម្បូរសេះ សម្បូររទេះ គេជិះសេះ បរទេះដង្ហែអ្នកតាផង។ ប៉ុន្តែឆ្នាំនេះ ក្នុងស្រុកភូមិពុំមានសេះ ពុំមានរទេះអាចយកមកដង្ហែបានទេ ពោលគឺមានតែសេះពីរគូយកមកប្រណាំងថ្វាយអ្នកតាបង្រ្គប់កិច្ច។ បន្ទាប់ពីចប់ការប្រណាំងរួច គេយកសេះទាំងនោះមកជួបជុំគ្នាមុខខ្ទមអ្នកតា មុននឹងវិលត្រឡប់ទៅផ្ទះរៀងខ្លួន។ ការប្រណាំងនេះក៏ពុំមានវាលធំទូលាយដូចមុនដែរ ដ្បិតតំបន់ជុំវិញដែលធ្លាប់ជាវាលស្រែល្វឹងល្វើយ កំពុងអភិវឌ្ឍន៍វិស័យលំនៅដ្ឋាន។ ប៉ុន្តែយ៉ាងណាក្តី ការប្រណាំងសេះថ្វាយអ្នកតានេះហាក់ដូចជានៅចងចាំក្នុងចិត្តអ្នកភូមិ ដ្បិតនៅជញ្ជាំងស្នាក់ការភូមិមុខខ្ទមអ្នកតា គេបានគូទេសភាពភូមិស្រុកនិងការប្រណាំងសេះផងដែរ។ មិនតែប៉ុណ្ណោះក្នុងខ្លឹមសារចម្រៀងបុរាណបទ “សេះអូនអាផ្កាយ” ច្រៀងដោយលោក យិន សារិន និងអ្នកនាង នួន សារី ក៏រៀបរាប់ទិដ្ឋភាពប្រណាំងសេះថ្វាយអ្នកតាព្រីងក្អែក។
ដោយឡែក ចំពោះបំណងនិងអត្ថន័យនៃពិធីបុណ្យជាទំនៀមខាងលើ អ្នកស្រុកនិយាយដោយខ្លីថា រៀបចំឡើងតាំងពីដូនតា ដើម្បីសុំសេចក្តីសុខសប្បាយដល់មនុស្សសត្វ និងសុំទឹកភ្លៀងពីលោកតាព្រីងក្អែក។ ប្រការត្រង់នេះ ហាក់ដូចជាសំខាន់ដែលត្រូវពិចារណា ដ្បិតភូមិស្រុកនេះ ដើមឡើយជាវាលស្រែល្វឹងល្វើយ អ្នកស្រុកប្រកបរបរធ្វើស្រែ ចិញ្ចឹមសេះ ចិញ្ចឹមគោក្របីជាកម្លាំងអូសទាញ។ ចំណែកឯការដង្ហែអ្នកតាដ៏គគ្រឹកគគ្រេង មានគូរមុខមាត់ ស្លៀកពាក់តែងខ្លួនចម្លែកៗនោះ ប្រហែលជាគំនិតនៃការបន្លាច ឬបញ្ចៀសចង្រៃឧត្បាទផ្សេងៗចេញពីក្នុងភូមិដូចនៅក្នុងតំបន់អង្គរ (សៀមរាប) ឬតំបន់កោះកេរ (ព្រះវិហារ) ជាដើម។ សូមសង្កេតថា ថ្វីបើពុំមានអ្នកណាពន្យល់ថាការតុបតែងខ្លួននោះជាអ្វីឱ្យប្រាកដ តែបើមើលឱ្យល្អិត តួអង្គខ្លះគេតែងខ្លួនជាមនុស្សស្គមស្គាំង គូរឆ្អឹងជំនីរ ខ្លះស្លៀកស្លឹកចេក ខ្លះស្លៀកចំបើងស្ងួត ស្លៀកខោអាវរហែករយ៉ៃ… ដើរឆ្លងកាត់ភូមិស្រុក។ ដើម្បីបញ្ចៀសទិដ្ឋភាពនេះ គេយកស្រូវអង្ករ ឬរបស់ផ្សេងៗ រួមទាំងប្រាក់ខ្លះផងចូលរួមក្នុងន័យបញ្ចៀសឱ្យចេញឆ្ងាយ សុំឱ្យបានសុខសប្បាយ។ ប៉ុន្តែយ៉ាងណាក្តីគំនិតពិចារណាល្អិតល្អន់វែងឆ្ងាយជាងនេះ គួរតែក្លាយជាការសិក្សាស៊ីជម្រៅទៅថ្ងៃមុខបាន៕
អត្ថបទដោយ៖ ហៀន សុវណ្ណមរកត
